प्रचाराची कुरूप पातळी... 

रणरणत्या उन्हात लोकसभा निवडणुकीच्या पहिल्या टप्प्याचं मतदान एव्हाना पार पडलेलं आहे. आता पुढील टप्प्यांची प्रक्रिया सुरू झाली आहे आणि त्याच वेळी प्रचाराची जी काही पातळी गाठली गेली आहे, ती अतिशय लज्जास्पद आणि कुरूपही आहे. ही भाषा केवळ गलिच्छ आहे असं नाही, तर ती वापरणाऱ्या सर्वांचीच वृत्ती कुरूप आहे. अर्थात हे काही आजच घडत नाहीये. गेल्या पाच-सहा निवडणुकांपासून प्रचारातील भाषेची ही घसरण सुरू आहे.......

मनमोहनसिंग : देशाच्या विकासाला निर्णायक दिशा देणारा नेता

पंतप्रधानासारख्या देशाच्या सर्वोच्च्चपदी राहिलेल्या या माणसाचा सुसंस्कृतपणा आणि नम्रता ‘वाखाणणे’ या शब्दात मुळीच मावणारी नाही. चार दशकांच्या पत्रकारितेत काही पंतप्रधान जवळून, तर काही लांबून पाहता आले, मात्र असा सच्चा साधा, नम्र आणि सुसंस्कृत पंतप्रधान केवळ डॉ. मनमोहनसिंग हेच एकमेव. म्हणूनच डॉ. मनमोहनसिंग यांची राज्यसभेतून निवृत्ती ही एका माणसाची नाही, तर एका सुबत्त कर्तृत्वाची आहे.......

‘तळ्यात मळ्यात’ करणारे अभिजीत गंगोपाध्याय एकमेव न्यायमूर्ती नाहीत!

न्यायमूर्तीपद सोडून राजकारणात जाणारे अभिजीत गंगोपाध्याय एकमेव नाहीत. न्याययंत्रणा आणि राजकारण अशा ‘तळ्यात मळ्यात’ करणारे आजवर अनेक होऊन गेले, त्या वेळी कुणी नैतिकतेचा मुद्दा काढल्याचे दिसले नाही, पण अभिजीत गंगोपाध्याय यांच्याबाबतीत याआधी काय घडलं, हे जाणून न घेता माध्यमांच्या टीकेला धार चढली आहे. ते जर भाजपऐवजी दुसऱ्या राजकीय पक्षात गेले असते, तर या टीकेची धार अशीच राहिली असती का?.......

‘व्यवहारकुशल’ मनोहर जोशी...

राजकारणी, उद्योजक, प्रशासक, हजरजबाबी, व्यवहारकुशल मनोहर जोशी यांच्या सांगण्यासारख्या  खूप आठवणी आहेत, पण इथं थांबतो. त्यांच्या निधनामुळे शिवसेनेचा राज्यव्यापी संपर्क असलेला एक उमदा, समंजसपणे राजकारण करणारा नेता काळाच्या पडद्याआड गेला आहे. उद्धव ठाकरे यांना भासत नसली, तरी आजच्या पडत्या काळात अशा नेत्याची शिवसेनेला नितांत गरज होती........

…आधी काँग्रेसची ढासळणारी ‘तटबंदी’ सांभाळा!

आता अशोकरावही गेले, त्यांचा काय जो ‘चिवडा’ होईल, त्याची चिंता पटोले आणि राज्यातील अन्य काँग्रेस नेत्यांनी सोडावी. गेलेल्यांचं ‘राजकीय भवितव्य’ काय यांची पतंगबाजीही सोडावी आणि पक्षाचा कोसळणारी तटबंदी सावरावी. ढासळणारे बुरुज भरभक्कम करावेत, त्यातच त्यातूनच प्रदेश काँग्रेसचं भलं होईल. एकदा का बुरुज पूर्ण ढासळले आणि तटबंदी मोडून पडली, तर राज्यात काँग्रेसची ‘जीर्ण हवेली’ होईल.......

‘घराणेशाहीचे कांदे’ नाकाने सोलण्याचा भाजपचा ‘नस्ता’ उद्योग!

घराणेशाहीची लागण सर्वपक्षीय आणि राष्ट्रीय आहे. त्यामुळे दुसऱ्या पक्षातील घराणेशाहीचं कुसळ बघणाऱ्यांच्याही डोळ्यांत घराणेशाहीचंच मुसळ आहे, याचा विसर भाजपने पडू न देता घराणेशाहीचे कांदे नाकानं सोलण्याचे नसते, उद्योग बंद करावेत. आपल्याच पक्षातील या घराणेशाहीची माहिती नसणाऱ्यांना, एक तर विस्मृतीचा आजार झाला असावा किंवा ते सोंग तरी ते घेत असावेत.......

नितीश कुमारांची अगतिकता...

बिहारमध्ये गेली साडेतेवीस वर्षं नितीश कुमार हेच मुख्यमंत्री आहेत आणि विधानसभेला विरोधी पक्ष नेता मात्र बदलत आहे. एकटं पडायचं की, पुन्हा सत्तेत राहायचं, या संदर्भात कोणताही संभ्रम न बाळगता सत्तेचंच राजकारण करण्याची भूमिका नितीश कुमारांनी घेतली असावी. ती त्यांच्या आजवरच्या संधिसाधू धोरणाशी पूर्णपणे सुसंगत आहे. ती अपरिहार्य, खूपशी अगतिकपणाचीही आहे आणि त्यात त्यांची शोकांतिकाही आहे!.......

‘रामा’बाबत काँग्रेसचा गाफीलपणा!

रामाच्या भाजपपुरस्कृत माहोलमध्ये काँग्रेसची अवस्था फारच बिकट, गोंधळाची झालेली आहे. भाजप रामाचं राजकारण करत आहे, असा आरोप काँग्रेसच्या नेत्यांनी केला आहे. म्हणजे याचा अर्थ आहे, काँग्रेसमध्ये मुत्सद्दी राजकारणी आता शिल्लक राहिलेले नाहीत किंवा भविष्याचा वेध घेणाऱ्या राजकारण्यांना आता काँग्रेसमध्ये निर्णायक स्थान उरलेलं नाही.......

कोंडीत सापडलेले उद्धव ठाकरे...

टोकाची विरुद्ध भूमिका घेतल्यावर कोणत्याही राजकीय पक्षाची आणि त्याच्या नेत्याची पीछेहाट अपरिहार्य असते. अशा वेळी मित्र पक्षांची गरज असते. आणि त्याबाबतीतही उद्धव यांची बाजू फार काही बळकट नाही. राष्ट्रवादीत फूट पडलेली आहे, काँग्रेस राज्यात ‘जराजर्जर’ आहे. म्हणून उद्धव ठाकरे आणि त्यांच्या शिवसेनेची चांगलीच कोंडी झाली आहे. यातून बाहेर पाडण्याचे बळ त्यांना मिळो, याच सदिच्छा.......

पत्रकारच व्हायचं असं माझं काही निश्चित नव्हतं...

हे आत्मचरित्र नाही. गेल्या साडेचार दशकातील पत्रकारितेच्या काळाचं इतिहासलेखन नाही, समकालाचा तो वेध किंवा ते एक सरसकट ‘स्टेटमेंट’ नाही, कुणाची स्तुती किंवा कुणाला कमी लेखण्याचा हा प्रयत्न नाही किंवा पत्रकारितेतील योगदानाचा तो दावा नाही. पत्रकारितेच्या बदललेल्या स्वरूपाच्या विरोधात फोडलेला तो निषेधात्मक कर्कश टाहोही नाही, तर पत्रकारिता करताना आलेल्या अनुभवांचं हे काहीसं प्रांजळ कथन आहे.......

भाजपची हडेलहप्पी!

संसदेच्या दोन्ही सभागृहांत गेल्या आठवड्यात सदस्य निलंबनाची जी घाऊक कारवाई करण्यात आली, त्याचं वर्णन लोकशाहीनिष्ठ नैतिकतेचा निकष लावायचा झाला, तर ‘सत्ताधारी भारतीय जनता पक्षाची अ-संसदीय हडेलहप्पी’ याच शब्दांत करावं लागेल. भारतीय लोकशाहीच्या इतिहासात अशा निर्घृण पद्धतीनं यापूर्वी कोणताही सत्ताधारी पक्ष वागलेला नव्हता. यावरून आपली लोकशाही कोणत्या दिशेने नेली जात आहे, हे नीट समजून घेतलं पाहिजे.......

विधिमंडळाचं अधिवेशन ‘…नुसतंच कंदील लावणं’ होऊ नये!

विधिमंडळाचं प्रत्येकच अधिवेशन हा आता एक ‘सोपस्कार’ उरला आहे. त्यातून भरीव असं काहीच हाती लागत नाही. दोन-चार शासकीय विधेयकं मंजूर होणं, पुरवणी मागण्या संमत करवून घेणं आणि एखाद-दुसरी चर्चा, यासाठीच विधिमंडळाचं अधिवेशन गेली अनेक वर्षं होतंय. ‘घेणं न देणं, नुसतंच कंदील लावणं’ या म्हणीसारखी अवस्था नागपूरला होणाऱ्या हिवाळी अधिवेशनाची झाली आहे.......

निवडणूक निकालाची आकडेवारी आणि वस्तुस्थिती!

विधानसभा आणि लोकसभा निवडणुकीतील निकालाचे निकष कायम समान नसतात. महत्त्वाचं म्हणजे भाजप विरुद्ध काँग्रेस अर्थात नरेंद्र मोदी विरुद्ध राहुल गांधी या राजकीय लढाईत ‘साधन सामग्री’ लक्षात घेतली, तर काँग्रेसचं पारडं खूपच हलकं आहे. एक मात्र नक्की आहे, २०२४ची लोकसभा निवडणूक एकतर्फी होईलच, याची कोणतीही खात्री आत्ता तरी नाही.......

भाजपला मोठं, तर काँग्रेसला थोडंसं यश!

राजस्थान, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड आणि तेलंगणा या राज्यांत भाजपनं दणदणीत विजय संपादन केलेला आहे, तर याउलट तेलंगणा या राज्याचा अपवाद वगळता काँग्रेसची या तीन राज्यांत मोठी पीछेहाट झाली आहे. ही विधानसभा निवडणूक जर लोकसभेची ‘सेमी फायनल’ समजायची(च) असेल, तर आगामी लोकसभा निवडणुकीत भाजपला यशाची खात्री या चार राज्यांनी तरी दिलेली आहे, असं म्हणायला हवं.......

दिवाळी अंकांची लोकप्रियता हा एक भास!

मोजके दिवाळी अंक दर्जेदार आणि वाचनीय या वर्गवारीत मोडतील; बाकी मालकांचा आर्थिक लाभ करू देण्यासाठीच निघतात. दिवाळी अंक नावाचा हा बाजार सुमारांची सद्दी आहे! बहुसंख्य दिवाळी अंक हा एक ‘वार्षिक धंदा’ आहे. स्पष्ट शब्दांत सांगायचं तर ‘वीट’ याव्या एवढ्या जाहिराती आणि घिसापिटा मजकूर, यामुळे दिवाळी अंकाचा वाचकाश्रय हरवला आहे. दिवाळी अंकाचं महत्त्व कथित अस्मिता, औपचारिकता, परंपरा किंवा पायंडा एवढ्यापुरतंच उरलं आहे.......

राजकारणातला ‘सुसंस्कृतपणा’ गेला कुठे?

आपल्या लोकशाहीत माजला आहे तो नुसता कर्णकर्कश्श कलकलाट. राजकारणाचा ढळलेला तोल, वाढलेली मग्रुरी, राजकारण्यांचा चंगळवाद आणि राजकारणातील हरवलेला ‘सुसंस्कृतपणा’ कुणाही संवेदनशील लोकशाहीवाद्याला फार अस्वस्थ करणारा आहे. अध:पतन ही एक मूलभूत प्रक्रिया असते, हे खरं असलं तरी, जेव्हा अध:पतन व्यक्तीगत किंवा सामूहिक पातळीवर इतक्या प्रचंड वेगानं होतं, तेव्हा कुणीही विवेकी आणि संवेदनशील माणूस साहजिकच अस्वस्थ होतो.......

बबनराव ढाकणे नावाचं वादळ…‘ऐसे’ राजकारणी आता दुर्मीळ झाले आहेत… 

बबनरावांचं वाचन चांगलचं होतं आणि महत्त्वाची बाब म्हणजे त्यांची स्मरणशक्ती अतिशय दांडगी होती. शेवटपर्यंत त्यांच्या सभागृहातील किंवा रस्त्यावरील राजकारणाच्या काळातला संदर्भ तारखेनिशी अचूक सांगत असत. जनता पक्षात असताना त्यांना स्वपक्षीयांविरुद्धही बराच संघर्ष करावा लागला, पण ते डगमगले नाहीत. त्यांचा लोकसंग्रह ‘अ‍ॅक्रॉस द पार्टी’ होता.......

विजय जावंधिया : शेतकरी चळवळीतला एकांडा शिलेदार

शेतीची दुरावस्था, कोसळलेलं अर्थकारण, शेतीचं समाजकारण, कडेलोट झालेलं भावजीवन याविषयी मग सातत्यानं बोलत राहिला. त्याच्या मांडणीची दखल पंतप्रधानांसह सर्वच राज्यकर्ते गंभीरपणे घेऊ लागले. एकदा तर तत्कालीन पंतप्रधान मनमोहन सिंग विजयच्या वर्धा जिल्ह्यातल्या छोट्याशा गावी गेले. त्याचं शेतीबद्दलचं म्हणणं त्यांनी तब्बल तासभर ऐकून घेतलं. अशी मान्यता मिळूनही विजय उतला नाही, मातला नाही. त्याचे पाय जमिनीवरच घट्ट राहिले.......

अस्वस्थतेच्या ज्वालामुखीवर महाराष्ट्र…

आरक्षणाच्या मागणीसाठी राज्याच्या विविध भागात धरणे, बेमुदत उपोषण आंदोलनं पेटलेली आहेत, नाशिक भागात कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांनी एल्गार पुकारलेला आहे. परिस्थिती स्फोटक अस्वस्थतेच्या तोंडावर महाराष्ट्र बसल्यासारखी आहे. आरक्षणाच्या मागण्या अत्यंत रास्त आहेत. मात्र, घटनेत दुरुस्ती केल्याशिवाय कोणत्याही आरक्षणाची मागणी मागणी मान्य करता येणार नाही, हे सत्ताधारी स्पष्टपणे सांगायला तयार नाहीत.......

माझीही रशियन ‘जी-२०’!

विमानातली पत्रकार परिषद सुरू होण्याची सूचना मिळाल्यावर काहीच वेळात मनमोहनसिंग त्यांच्या कार्यालयातून बाहेर आले आणि चक्क प्रत्येक पत्रकाराच्या आसनापाशी जाऊन त्यांनी प्रत्येकाशी हस्तांदोलन केलं, प्रत्येकाशी किमान दोन वाक्यं ते बोलले... इतक्या मोठ्या पदावरील व्यक्ती विनयानं बहरलेला डेरेदार वृक्ष कसा असतो, याचा तो प्रसन्नदायी अनुभव होता.......

बलशाली ‘जुगारी’ भारत...

जनतेला जुगारी करण्याच्या उद्योगावर बंदी घालण्याऐवजी या उलाढालीवरचा वस्तू आणि सेवाकर (जीएसटी) २८ टक्क्यांपर्यंत वाढवण्यात केंद्र सरकारनं समाधान मानलं आहे; जनतेनं जुगार खेळावा आणि बरबाद व्हावं हीच ‘संस्कारी’ सरकारची इच्छा दिसते आहे, असाच त्याचा अर्थ काढावा लागेल... भारताला जगातली तिसऱ्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था करण्याची भाषा करणाऱ्यांच्या बलशाली भारताचं स्वप्न असं जुगारी असेल तर कठीण आहे.......

‘नागपूर पत्रिका’तील दिवस

एखादं वृत्तपत्र बंद पडणे, याचा अर्थ त्या प्रदेशाच्या साहित्य, कला, संस्कृती, राजकारण, समाजकारण अशा विविध घटकांत घडणार्‍या घडामोडींचा एक साक्षीदार अस्तंगत झाल्याच्या वेदना असतात, जणू एक इतिहास थांबून जातो. जर त्या प्रकाशनाशी आपले भावबंध जोडले गेले असले, तर हा काही उमाळा नसतो, तर वेदनेची सर्वांगाला झिणझिण्या आणणारी एक कळ असते. पत्रिकेने केवळ पत्रकारितेचा संस्कारच केला, निर्व्याज सृजनांचा मोठ्ठा गोतावळा दिला.......

सीमाताई साखरे : सासूनं नव्वदी ओलांडली!

रूपाताई आणि सीमाताई या दोघी तेव्हा अख्ख्या महाराष्ट्रात गाजत होत्या. दोघीही स्त्रियांच्या हक्कासाठी आणि अत्याचारच्या विरोधात लढत होत्या. दोघीही उच्च विद्याविभूषित होत्या, मात्र दोघींच्याही कामाचा बाज पूर्णपणे वेगळा होता. रूपाताई म्हणजे महिलांच्या हक्कांसाठी लढणारी तेजस्वी ज्योत, तर सीमाताई साखरे म्हणजे धगधगती मशाल. गेली सहा दशकं ही मशाल पेटलेली आहे.......

अरुवार कवी आणि माणूसही...

कवी, आमदार, कथा आणि ललितलेखक, प्रयोगशील शेतकरी या पलीकडे जाऊन महानोरांना व्यसन होतं, ते पळसखेडची माती, कविता आणि माणसांचं. त्यांचं हे माणूसवेडेपण जात, धर्म आणि प्रदेशाच्या सीमा ओलांडून अफाट विस्तारलेलं होतं. महानोरांचं बालपण अति गरिबीत गेलं; इतक्या गरिबीत की, खूप इच्छा असूनही ते शिकू शकले नाहीत, मात्र कवितेनं त्यांचं बोट फारच लवकर धरलं आणि त्यांना लिहितं केलं. अक्षरश: ओसाड माळरानावर त्यांनी शेती फुलवली.......

लोकसभा निवडणुकीची खडाखडी – मोदी म्हणजे भाजपच!

भारतातला ५२ टक्के मध्यमवर्ग बहुसंख्येनं नरेंद्र मोदी यांच्याकडे झुकलेला आहे. मोदी यांनी काही चूक केलेलीच नाही किंवा ते काही चुका करतात वा समाजात संस्कृतीच्या नावाखाली धार्मिक ध्रुवीकरण करतात, यावर विश्वासच ठेवायला तयार नाही, इतका हा मध्यमवर्ग नरेंद्र मोदी नावाच्या संमोहनाखाली आहे. म्हणूनच मणिपूरमध्ये मानवतेला काळीमा फासणारं काही घडलं आहे आणि त्याचा विरोध केला पाहिजे, असं न वाटणं हे त्याचंच निदर्शक आहे.......

लोकसभा निवडणुकीची खडाखडी – ‘इंडिया’

इंडियाची आघाडी वज्रमूठ आहे असे दावे केले जात असले, तरी तो एक राजकीय फुगा आहे. सत्ताधाऱ्यांविरुद्ध अशा आघाड्या निवडणुकीपुरत्याच जन्माला येतात आणि ही कथित वज्रमूठ पुढे जागा वाटपापासून सैल होण्यास प्रारंभ होतो, असाच आजवरचा अनुभव आहे. राहुल गांधी यांच्याशिवाय नितीश कुमार, ममता बनर्जी यांच्यासोबतच मायावती आणि शरद पवार हे पंतप्रधानपदाचे महत्त्वाकांक्षी नेते इंडियात आहेत.......

शरद पवार विरुद्ध शरद पवार...

आता अजित पवार, प्रफुल्ल पटेल आणि छगन भुजबळ या तिघांसह अनेक नेते पवारांपासून दुरावले आहेत. सांगाती असलेले लोक का तुटले याबद्दल कठोर आत्मपरीक्षण पवारांना करावं लागणार आहे. म्हणजे हा संघर्ष केवळ राष्ट्रवादीतले बंडखोर विरुद्ध शरद पवार असा नाही, तर ‘शरद पवार विरुद्ध शरद पवार’ असाही आहे.......

खणखणीत कौतिकराव ठाले-पाटील!

कौतिकराव ठाले-पाटील undeterred आहेत. साहित्यविषयक व्यासपीठावरून सत्ताधाऱ्यांशीही पंगा घेताना ते न डगमगल्याचे दाखले आहेत. साहित्य क्षेत्रातील राजकारणाच्या दालनात कुठला पत्ता किती वेळ दाबून ठेवायचा आणि केव्हा उघड करायचा याचं त्यांचं टायमिंग अचूक आहे. या सर्व गुणांमुळेच गेली सलग ३५ वर्षं ते मसापत जबाबदारीच्या पदावर उजळपणानं टिकून राहिले आणि महाराष्ट्राच्या साहित्य संस्थांच्या राजकारणात ठाले-पाटील एक चलनी नाणं झालं.......

‘भ’कार आणि ‘शिवराळ’ संजय राऊत!

उद्धव ठाकरे यांच्या शिवसेनेची सध्याची अवस्था लक्षात घेता संजयना राज्यसभेची संधी पुन्हा मिळण्याची शक्यता नाही. एकदा का सत्ता आणि पद गेलं तर एक चांगला पत्रकार, एक चांगला मित्र आणि एक आक्रमक राजकारणी म्हणूनही संजय विस्मरणात जाईल. कारण ‘भ’कार आणि शिवराळपणाच्या पाण्यावर राजकारणाचं पीक कायमच बहरलेलं नसतं, हे संजयनी विसरू नये.......

सुनीती देव : जशी होती तशी...

सुनीतीचं वाचन अफाट आणि चिकित्सक असल्यानं तिला कोणताच विषय वर्ज्य नसायचा. संवेदनशील विषयावरील नाटक, सिनेमा, पुस्तक असे तिचे लेखनाचे विषय असत. आमच्यासाठी तिनं बाबा आमटे, ग. प्र. प्रधान अशी काही भावपूर्ण संस्मरणेही लिहिली, पण मोठं लेखन केलं नाही. एकीकडे काहीशी भाबडी असली तरी सुनीती त्याच वेळी खमकी आणि कणखरही होती. जगण्याच्या तिच्या काही टर्म्स होत्या. कुणाला आवडो वा न आवडो त्या टर्म्सशी तिनं कोणतीही तडजोड केली नाही.......

महाविकास आघाडीच्या ‘बाजारात तुरी...’!

शिवसेनेतून एकनाथ शिंदे फुटल्यानंतर १६ आमदारांच्या अपात्रतेवरून जो काही पेच निर्माण झाला, त्याला नाना पटोले जबाबदार असल्याचा ठपका राष्ट्रवादीचे नंबर दोनचे नेते अजित पवार यांनी ठेवला आहे. पवार एकाच वेळेस काँग्रेस आणि उद्धव ठाकरे यांच्या शिवसेनेला राजकीयदृष्ट्या कोंडीत पकडण्याचा प्रयत्न सातत्यानं करत आहेत, हेच दिसतं. नितीन गडकरी यांच्या संदर्भातली चर्चा खरी का खोटी, हे कळायला मार्ग नाही. पण.......

काँग्रेसचा कर्नाटकी कशिदा! नरेंद्र मोदी यांच्याविषयी नाराजीला कंठ फुटेल?

कर्नाटकात स्वबळावर सत्ता स्थापन करण्याइतपत मतदारांनी स्पष्टपणे मोठा कौल दिलेला असल्यामुळे काँग्रेसला आता जनता दल सेक्युलरची मदत घ्यावी लागणार नाही. हे राजकीयदृष्ट्या काँग्रेससाठी महत्त्वाचं आहे. मात्र काँग्रेसला बेफिकीर राहून मुळीच चालणार नाही. पण म्हणून काँग्रेसला भविष्यात कोणताही राजकीय गाफीलपणा दाखवून मुळीच चालणार नाही.......

‘बोले तैसा न चाले’च्या परंपरेला शरद पवार जागले!

जे बोलायचं तसं वागायचं नाही, हा पवारांचा लौकिक आहे. त्याला त्यांनी याही वेळी तडा जाऊ दिलेला नाही. पवारांच्या ‘लोक माझे सांगाती’ या पुस्तकाच्या सुधारित आवृत्तीच्या प्रकाशनाची निमंत्रणपत्रिका बघायला मिळाली, तेव्हाच एखाद्या नियोजनबद्ध खेळीची ही तयारी आहे, अशी शंका आली होती. आणखी एक म्हणजे पवारांची भाषा जरी भाजपच्या विरोधात असली तरी वर्तन मात्र भाजपपूरक असतं. पवारांना भाजपशी थेट हातमिळवणी करायची नाहीये, पण.......

बालकृष्ण दाभाडे - विस्मयचकित करणारा अनुभव!

अफाट कर्तृत्व बजावलेल्या, पण कृतज्ञ स्मरणाची ‘नाही चिरा नाही पणती’; उपेक्षाच वाट्याला आल्याची ही अशी अवस्था असणाऱ्या बालकृष्ण दाभाडे यांच्याबद्दल ‘चिन्ह’साठी लिहिता आलं. ‘चिन्ह’च्या अंकात ‘बालकृष्ण-लिला’ हा लेख प्रकाशित झाला. कला जगतातून या लेखाला फार मोठा प्रतिसाद मिळाला. जवळजवळ साडेचार महिने झालेली धावपळ एक विस्मयचकित करणारा अनुभव देऊन थांबली.......

‘यशवंत बाळाजी शास्त्री’ : एका ‘रोमांचक’ पुस्तकाची गोष्ट!

ज्या नागपूरच्या ‘तरुण भारत’ दैनिकासाठी यशवंत बाळाजी शास्त्री यांनी दीर्घकाळ पत्रकारिता केली, ते दैनिक तेव्हा राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचं मुखपत्र नव्हतं. ‘तरुण भारत’ संघाचं मुखपत्र कसं झालं, याची यशवंत बाळाजी शास्त्री यांनी दिलेली माहिती वाचनीय आहे. ती देताना यशवंत बाळाजी शास्त्री म्हणतात, ‘मला राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाविषयी आकस नाही. आयुष्यात वेळ मिळाला असता, तर कदाचित मी संघाचा स्वयंसेवकही झालो असतो.’.......

भाजपचं खुजं, सुडाचं राजकारण!

केंद्रीय तपास यंत्रणांचा गैरवापर, संसदेत विरोधकांना बोलू न दिलं जाणं, अन्य पक्षांत फूट पाडणं, धर्मांध राजकारणाला प्रोत्साहन देणं... हे कमी की काय म्हणून आता राहुल गांधी यांचं लोकसभा सदस्यत्व रद्द करणं, हे भारतीय लोकशाहीचं संकोच करणारं आहे. लोकशाहीच्या गळ्याला नख लावल्यासारखं आहे. भारतीय जनता पक्षाचं हे खुजं, सुडाचं राजकारण आहे. त्यामुळे भाजपचा बुडत्याचा पाय आणखी खोलात गेला आहे.......

अजित वर्टी यांचं माझ्या आयुष्यातलं स्थान चंदनाच्या नक्षीदार कुपीत जपून ठेवलेल्या अत्तरासारखं आहे!

कडक शिस्तीचे वर्टी मनानं मात्र कनवाळू होते. त्यांच्यातली रसिकता अभिजात होती. त्यांच्या वागण्यात ज्येष्ठ-कनिष्ठ असा भेद नसे. त्यांचा एकूणच वावर सळसळता आणि चैतन्यदायी होता, यात मुळीच शंका नाही. प्रशासकीय अधिकारी म्हणून वर्टी यांचं आकलन तीक्ष्ण होतं. समोरचा विषय त्यांच्या लवकर लक्षात येत असे. अधिकारी आणि माणूस म्हणून वर्टी यांचा स्वभाव अतिशय ‘उमदा’ होता.......

आशाताई बगे : शालीन, सुसंस्कृत आणि विलक्षण उंचीच्या लेखिका

नाशिकच्या कुसुमाग्रज प्रतिष्ठानचा अतिशय बहुमनाचा ‘जनस्थान पुरस्कार’ (२०२३) ज्येष्ठ कथा-कादंबरीकार आशा बगे यांना जाहीर झाला आहे. मराठी कथा आणि कादंबरी लेखनात मानवी जीवनाचे सूक्ष्म कंगोरे उलगडणाऱ्या आशा बगे यांच्या लेखनाचं स्थान फार उंचीचं आहे. मराठी साहित्यात अढळ ध्रुवपद प्राप्त केलेल्या आशाताई बगे यांचं व्यक्तिमत्त्वही विलक्षण साधं, शालीन आणि आश्वासक आहे.......

नेत्याविना तिसरा राजकीय पर्याय!

सध्याच्या घटकेला देशातील कोणताही प्रादेशिक नेत्याकडे राष्ट्रीय पर्याय म्हणून पाहणं म्हणजे गुरुविना ज्ञान मिळवणारा विद्यार्थी असण्यासारखं आहे. दुसऱ्या शब्दांत पुन्हा तेच ते सांगायचं तर, नरेंद्र मोदी आणि भाजपला राष्ट्रीय राजकीय पर्याय केवळ आणि केवळ काँग्रेस पक्षच आहे; ते मान्य करण्याचा समंजसपणा सर्व प्रादेशिक पक्षांनी दाखवला तरच भाजपला पर्याय उभा राहू शकतो!.......

काँग्रेसशिवाय ‘राजकीय पर्याय’ हे मृगजळच!

या संभाव्य तिसऱ्या आघाडीशी संबधित म्हणून ज्या नेत्यांची नावं घेतली जाताहेत, त्यांचा प्रभाव आता जेमतेम त्या-त्या राज्यांपुरता आहे. या नेत्यांपैकी कोणाकडेही आणि त्यांच्या पक्षाचाही देशव्यापी प्रभाव नाही. जनाधार गमावलेले हे नेते आणि त्यांचे पक्ष, असं त्यांचं वळचणीला पडलेलं आजचं राजकीय अस्तित्व आहे. तरीही ते संपूर्ण देशाचा कौल मिळवून केंद्रात सत्तेत येण्याचं स्वप्न पाहत आहेत.......

पुन्हा निवडणुका!

पत्रकारांच्या ‘निवडणूक वृत्तसंकलन’ या विषयावरच्या एका कार्यशाळेत बोलताना ज्येष्ठ पत्रकार मार्क टुली म्हणाले होते, ‘भारतात काही घडो अथवा न घडो कुठे न कुठे निवडणूक नक्कीच सुरू असते’. एक पॉझ घेऊन ते पुढे म्हणाले, ‘कुठेच नाही, तर आपल्या गल्लीतल्या स्पोर्ट्स क्लबची तरी निवडणूक सुरूच असते!’ २०२३ हे देशातल्या नऊ राज्यांतील विधानसभा निवडणुकांचं, तर २०२४ हे लोकसभेच्या सार्वत्रिक निवडणुकीचं वर्ष असेल.......

महाराष्ट्राच्या राजकारणातली टगेगिरी आणि हुच्चपणा...

लोकशाहीचं हे अवमूल्यन आणि त्यातून होणारं हुच्च तसंच टगेगिरीचं दर्शन संवेदनशील माणसाला अस्वस्थ करणारं आहे. हे असंच जर सुरू राहिलं तर भविष्यात विधिमंडळाच्या सभागृहात मारामाऱ्या होतील आणि रस्त्यावर एकमेकांच्या आई आणि बहिणीचा अश्लील व हिडीस भाषेत उद्धार होईल. नवीन वर्षात महाराष्ट्राच्या राजकारणाचं ‘हे’ चित्र बदलेल, अशी (भाबडी) आशा बाळगायची का?.......

‘फ्रॅक्चर्ड’ आकलन, शिवाय मनमानीही!

नक्षलवादाला तीव्र विरोध असला तरी, ‘फ्रॅक्चर्ड फ्रीडम’ या पुस्तकाच्या अनुवादाला मिळालेला पुरस्कार सरकारने रद्द करण्याच्या निर्णयाला माझा विरोध आहे. त्याचा निषेध करावा तेवढा कमीच आहे. कारण हा विषय मंत्री दीपक केसरकर यांच्यासोबतच सरकारच्याही ‘फ्रॅक्चर्ड’ आकलनाचा, अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावरच्या आक्रमणाचा आणि राज्य सरकारच्या असंस्कृतपणाचा आहे. सरकार मनमानी करत विरोधी विचार चिरडून टाकू पाहात आहे.......

निवडणूक निकाल : थोडी खुशी, थोडा गम!

लोकसभा निवडणुकीच्या दृष्टीकोनातून हिमाचल हे तसं लहान राज्य. देशाच्या राजकारणात गुजरातचं महत्त्व अधिक आहे. स्वाभाविकच हे राज्य राखण्यासाठी कोणताही राजकीय पक्ष जीवापाड प्रयत्न करणार, हे उघड आहे. २०१७च्या विधानसभा निवडणुकीपेक्षा या निवडणुकीत भाजपनं तब्बल ५७ जागा जास्त मिळवल्या, याचं श्रेय जसं मोदी-शहा यांना आहे, तसंच थोडं फार ‘आप’ला आणि काँग्रेसच्या विसविशीत झालेल्या काँग्रेस संघटनेलाही आहे.......

नागनाथ कोत्तापल्ले : शब्दांच्या भूमीत सकस लेखनाचं पीक काढणारा लेखक

हा लेखक खूप समजून-उमजून लिहितो, अनेकदा तर आपल्याला जे म्हणावसं वाटतं तसंच लिहितो, अशी जवळीक कोत्तापल्ले यांच्या लेखनाविषयी तेव्हाही वाटायची. शब्दांच्या भूमीत सकस लेखनाचं पीक काढणारा एक लेखक, तळमळीचा शिक्षक आणि उमदा माणूस म्हणूनही कोत्तापल्ले यांचं नाव मराठी साहित्यात महत्त्व अत्यंत ठळकपणे नोंदवलं गेलेलं आहे. म्हणूनच ते आज आपल्यात नाहीत, ही जाणीव विषण्ण करणारी आहे.......

बंड : एक फसलेलं आणि एक अधांतरी!

अजित पवार आणि एकनाथ शिंदे या दोन्ही बंडाच्या केंद्रस्थानीही दस्तुरखुद्द अजित पवार किंवा एकनाथ शिंदे नव्हते, तर देवेंद्र फडणवीस होते, हे विसरता येणार नाही. काही तास का असेना अजित पवार यांना फोडून त्यांनी गेली ५० वर्षे महाराष्ट्राच्या राजकारणाला आपल्याभोवती पिंगा घालण्यात ज्यांनी निर्विवाद यश मिळवलं आहे, त्या शरद पवारांनाही अजित पवार यांचं बंड हा मोठा शह होता. राज्याच्या सत्ताकारणाचं केंद्र किती काळ पवार-फडणवीस.......

राहुल गांधींच्या पदयात्रेच्या तरंगांच्या लाटा होतील का?

नि:संशय राहुल गांधी यांची टाकलेल्या प्रत्येक पावलाबरोबर लोकप्रियता वाढत आहे. समाजमाध्यमांवर या पदयात्रेच्या अनेक कथा प्रकाशित होत आहेत. मुख्य माध्यमं मात्र त्याबद्दल चोरटेपणाने बातम्या देत आहेत. नि:ष्पक्ष म्हणवणारी, स्वत:ला विवेकी म्हणवणारी, अशा विविध पठडीतली ही मुख्य प्रवाहातील माध्यमं आहेत. यापैकी कुणालाही राहुल गांधी यांच्या पदयात्रेला ठळक बातमीचं स्थान द्यावंसं वाटत नाही?.......

मल्लिकार्जुन खरगे : सक्षम अध्यक्ष की, ताटाखालचं मांजर?

राज्य आणि राष्टीय पातळीवरील यश निवडणुकांत मिळवून देण्याचा करिष्मा केवळ गांधी कुटुंबाकडेच आहे. शिवाय पक्षात आता कार्यकर्ते कमी आणि नेते जास्त अशी अवस्था आहे. हे असं दुष्टचक्र भेदण्याचं अत्यंत कठीण आव्हान खरगे यांच्यासमोर आहे. पक्ष विस्ताराचं स्वतंत्र आणि महत्त्वाचं म्हणजे काँग्रेसी परंपरेला सांजेसं सेक्युलर नवं मॉडेल निर्माण करण्याचं कौशल्य खरगे यांना दाखवावं लागणार आहे.......

‘अनटोल्ड’ मनोहर म्हैसाळकर…

म्हैसाळकर तसे कुठल्या एका राजकीय विचाराशी बांधिल नव्हते, पण त्यांचा कल भाजपच्या बाजूनं होता असं मला वाटतं. संघाचा कारभार हाकताना मात्र त्यांनी कायमचं सेक्युलर भूमिका घेतली. साहित्य संस्थेवरचं अभिजनांचं वर्चस्व त्यांनी हळूहळू झुगारून टाकलं. विविध जातिधर्माच्या लोकांना साहित्यातील, नवनवीन प्रयोग आणि प्रवाहांना म्हैसाळकरांनी कायमच उत्तेजन, प्रतिनिधित्व आणि व्यासपीठही मिळवून दिलं.......

लळा आणि छंदही शब्दांचा!

सुरुवातीला जे हातात येत असे, ते वाचत असे. त्याला कथा, कादंबर्‍या, इतिहास, धर्म, भाषा असं काही बंधन नव्हतं. पुढे या सगळ्याला निश्‍चित दिशा लाभली. मग माझ्या लेखना-वाचनातून हळूहळू कथा, कादंबर्‍या वजा होत गेल्या. अर्थात त्यातही काही ललितलेखक मात्र आयुष्यातून कधीच वजा होऊ शकले नाहीत. शब्दांच्या लळ्यातून मी पत्रकारितेत आलो. हा लळा माझ्या केवळ उपजीविकेचं साधन ठरला नाही, तर अत्यंत वैपुल्याने आयुष्य संपन्न करणारा अनुभव ठरला.......

दसऱ्याची धुळवड!

शिवसेनेतल्या उद्धव ठाकरे आणि एकनाथ शिंदे या दोन्ही गटांनी या वर्षीच्या दसऱ्याचा माहोल ‘हायजॅक’ केला. शाप, तळतळाट, तगमग, टोमणे, अशी एकमेकांची अंतर्वस्त्रं या दोन्ही गटांकडून जाहीररित्या धुवून वाळत घातली जाण्यातून दसऱ्याला धुळवडच साजरी झाली, असंच म्हणावं लागेल. राजकीय शक्तीप्रदर्शन म्हणजे धुळवड, हा संदेश त्यातून गेला. या दोन्ही गटांनी यापुढे विजयादशमी धुळवड म्हणून साजरी करण्याचा ‘विचार’ मांडू नये म्हणजे झालं!.......

केशवराव धोंडगे : ‘मन्याड’चा थकलेला वाघ!

महाराष्ट्राच्या राजकारणावर ठसा उमटवणारा अस्सल मराठवाडी इरसालपणा आणि मराठवाडी बोलीच्याही गोडव्याचा ठसा उमटवणाऱ्या केशवरावांचं वय १०५ आहे. केशवरावांनी एकेकाळी संपूर्ण महाराष्ट्राचं लक्ष वेधून घेतलं होतं. खणखणीत आवाज, बोलण्याची बोचरी शैली, त्या शैलीला मराठवाडी बोलीची ‘भरजरी’ किनार, असं केशवरावांचं वागणं असायचं. शिवाय कुणी अंगावर आलं की, शिंगावर घेतल्याशिवाय त्यांनी सोडलं नाही.......

काँग्रेस आणि राहुल गांधींचे भवितव्य ठरवणारी पदयात्रा... 

राहुल गांधी व्यक्ती व राजकारणी म्हणून आवडो वा न आवडो, त्यांच्यात नेतृत्वाची क्षमता आहे वा नाही, याबद्दल दुमत असो वा नसो, भारताच्या एकपक्षीय राजवटीकडे सुरू असलेल्या वाटचालीकडे आणि बहुमताकडून बहुसंख्याकवादाकडे झुकू पाहणाऱ्या लोकशाहीच्या रक्षणासाठी ते रस्त्यावर उतरले आहेत, हे महत्त्वाचं आणि सकारात्मक आहे. त्यातून त्यांचं नेतृत्व उजळून निघणं किंवा न निघणं आणि काँग्रेस पक्षाला चैतन्य प्राप्त होतं किंवा नाही.......

नितीशकुमारांची चाल ‘तिरकी’?(!)

देशातल्या विद्यमान राजकारणात सत्तेसाठी संधीसाधूपणा करणारे नितीशकुमार ‘विश्वगुरू’ आहेत. त्यांची प्रत्येक चाल दीर्घकाळ भाजपसोबत राहून इतर पक्षांना टांग मारण्याची, म्हणजेच भाजपचा फायदाच करून देणारी आहे, हे लक्षात घेतलं की, नितीशकुमार यांनी स्वत:ला पंतप्रधानपदाचा तिसरा पर्याय म्हणून समोर आणण्याचा जो खटाटोप सुरू केला आहे, तो राहुल गांधी आणि काँग्रेसच्या ‘भारत जोडो यात्रे’ला अपशकून करण्याची तिरकी चाल तर नाही ना.......

गुलाम नबींची ‘आझादी’ कचकड्याची न ठरो!

गुलाम नबी आझाद हे व्यापक जनाधार नसलेले नेते होते, हे खरं असलं तरी काँग्रेसचा सेक्युलर आणि तोही राष्ट्रीय चेहरा अशी त्यांची प्रतिमा होती, हे मान्यच करायला हवं. त्यामुळे सुमारे पाच दशके काँग्रेसचा अविभाज्य भाग असलेल्या आणि वयाच्या पंचाहत्तरीच्या उंबरठ्यावर असलेल्या गुलाम नबी यांनी पक्षत्याग केल्याचा थोडाफार तरी परिणाम काँग्रेसवर नक्कीच होईल.......

नितीन गडकरी, बोला की स्पष्टपणे एकदा!

पुढची लोकसभा निवडणूक न लढवण्याची भाषा गडकरी करत आहेत, असं अनेकांनी सांगितलं. अशात ‘राजकारण सोडून द्यावसं वाटतं’ असं दोन-तीनदा गडकरी म्हणाले. ती त्यांची इच्छा प्रमाण मानून केंद्रीय निवडणूक मंडळातून गडकरी यांना वगळून फडणवीस यांचा समावेश करण्यात आला नाही ना? संघाचे लोक कमी बोलतात, नरेंद्र मोदी तर पत्रकारांशी बोलतच नाहीत म्हणून या विषयावर नेमकं काय घडलं आणि घडत आहे, हे त्यांच्याकडून समजण्याची शक्यता कमी आहे.......

भाजपच्या डोळ्यांतलं घराणेशाहीचं मुसळ!

अन्य पक्षांतल्या घराणेशाहीमुळे लोकशाहीला धोका आहे आणि भाजपतील घराणेशाही मात्र लोकशाहीला पोषक आहे, अशी टीका करणं हा शुद्ध ढोंगीपणा आहे. आपल्याच पक्षातील या घराणेशाहीची माहिती नसणाऱ्या आणि पक्षाचे मुख्य प्रवक्ते पद भूषवणाऱ्या केशव उपाध्ये यांना एक तर विस्मृतीचा रोग झाला असावा किंवा ती माहिती त्यांना नाही, असं सोंग तरी ते वठवत असावेत.......

निवडणूक चिन्हांबद्दल बोलू काही...

कोणताही राजकीय पक्ष दोन समांतर पातळीवर प्रवास करतो आणि शेवटी त्या दोन्ही रेषा एकमेकांत विलीन होतात. पहिली समांतर रेषा विधिमंडळ व संसदीय पक्ष अशी असते आणि दुसरी समांतर रेषा या बाहेरचा राजकीय पक्ष असतो. सद्य:स्थितीत विधिमंडळ आणि संसदीय शिवसेना पक्षावर एकनाथ शिंदे गटाचं, तर या बाहेरच्या व्यापक पटावर असलेल्या शिवसेनेवर उद्धव ठाकरे गटाचं बहुमत आहे, असं दिसतंय. त्यामुळे ही लढाई बरीच क्लिष्ट होत जाणार आहे.......

गिरीश गांधी : जिव्हाळ्याची सावली!

प्रत्येकाला भावलेले गिरीश गांधी वेगवगळे असणं अगदी स्वाभाविक आहे. शिवाय त्यांचं व्यक्तिमत्त्वही बहुपेडी आहे, म्हणून ते कुणा एकाच्या कवेत मावणार नाही. मला गिरीश गांधी हे एखाद्या झाडासारखे वाटतात. झाड शीतल छाया, फुलं आणि फळं देतं. ‘कदरदान’ता हे गिरीश गांधी या माणसाचं आणखी एक वैशिष्ट्य. बहुसंख्य लोक दुसऱ्याचं कौतुक करण्याच्या बाबतीत कंजूष असतात, पण गिरीश गांधी त्याला पूर्ण अपवाद आहेत.......

मिथकात अडकलेले उद्धव ठाकरे....

मुख्यमंत्रीपद हा २४x७ जॉब असतो, हे उद्धव ठाकरे यांना उमगलंच नाही. त्यांचं प्रशासन आणि महाविकास आघाडीवर कोणतंही नियंत्रण नव्हतं (प्रशासनाचा अनुभव नसल्याची कबुली त्यांनी जास्तच प्रामाणिकपणे दिली.) शिवसैनिकांशी असणारा त्यांचा थेट संपर्क या काळात हळूहळू खंडीत होत गेला. शिवसेनेची अवस्था या काळात धनुष्याला बाणाऐवजी काँग्रेसचा हात आणि त्या हाताला राष्ट्रवादीचं घड्याळ अशी झालेली होती.......

माध्यमांच्या विश्वासार्हतेची पातळी धोक्याच्या रेषेपर्यंत...

प्रश्न विचारण्याची पत्रकारांची सवयच जणू काही बासनात गुंडाळली गेली आहे, हे पुन्हा एकदा समोर आलं. खरं सांगायचं तर, सर्वच माध्यमांची बहुतांश पत्रकारिता प्रतिक्रियावादी झाली आहे. अनौपचारिक गप्पा मारताना मध्यंतरी महाराष्ट्रातल्या एका लोकप्रिय दिग्गज नेत्याला विचारलं की, ‘तुम्ही पत्रकारांच्या प्रश्नांना उत्तरं का देत नाही?’ तर ते ताडकन उत्तरले, ‘प्रश्न विचारणारी पत्रकारिता आता अस्ताला गेली आहे.......

शिवसेना कुणाची? उद्धव ठाकरे यांची की एकनाथ शिंदे यांची?

हा सामना एवढ्यात संपणारा नाही. याला अनेक संसदीय आणि कायदेशीर पैलू आहेत. म्हणून हा विषय आता शिवसेनेतून एकनाथ शिंदे यांचा गट फुटला किंवा नाही, असा राहिलेला नाही. शिवसेना कुणाची, या अवघड वळणावर हा संघर्ष येऊन पोहोचलेला आहे. महाविकास आघाडीतील काँग्रेस तसंच राष्ट्रवादी या दोन्ही पक्षांना त्यात काहीही स्थान उरलेलं नाही.......

महाविकास आघाडीचं गर्वहरण!

आकडेवारीचा आधार घेतला तर, राज्यसभा निवडणुकीत शिवसेनाचा म्हणजे महाविकास आघाडीच्या संजय पवार यांचा विजय मुळीच कठीण नव्हता, कारण महाविकास आघाडीकडे १७२ मतदार असल्याच्या दावा केला जात होता, तर भाजप आणि त्यांच्या मित्रपक्षांकडे १२२ मते होती. थोडक्यात तफावत मोठी होती आणि इथेच नेमका घात झाला. भाजपचे नेते कोणत्या खेळी रचत आहेत, यांची माहिती आघाडीच्या नेत्यांना नसावी.......

काँग्रेसच्या मानगुटीवरचं ‘नॅशनल हेरॉल्ड’चं भूत!

नॅशनल हेरॉल्ड प्रकरणाकडे वस्तुस्थिती, नैतिकता आणि राजकीय कांगावा अशा तीन दृष्टीकोनांतून बघायला हवं. महत्त्वाची बाब म्हणजे सुब्रमण्यम स्वामी यांनी खटला दाखल केला, तेव्हा ते जनता दलात होते आणि केंद्र तसंच दिल्ली राज्यात काँग्रेसचं सरकार होतं. देणगी म्हणून मिळालेला पक्षनिधी व्यावसायिक कारणासाठी वळवला जाणं, ही नैतिकता नाही, हे कुणालाच कसं समजलं नाही, हे एक मोठं आश्चर्यच आहे........

चिंतन आत्मरुदन ठरू नये...

एखादा राजकीय पक्ष सळसळत राहतो, तो त्यात सतत दाखल होणारे नवीन कार्यकर्ते आणि त्यांना मिळणाऱ्या महत्त्वाच्या जबाबदाऱ्यांमुळेही. काँग्रेस पक्षात नेमकी हीच प्रक्रिया थांबलेली होती. तालुका पातळीपासून ते राष्ट्रीय स्तरापर्यंत तेच ते लोक दिसतात. त्यामुळे या पक्षाचा आत्मा हरवला. कार्यकर्ते कमी, नेतेच जास्त, असं या पक्षाचं स्वरूप झालेलं आहे.......

राजद्रोहाचं राजकारण!

माध्यमांनी या संदर्भात (नेहमीप्रमाणं) अतिउत्साह दाखवत राजद्रोहाचा गुन्हा दाखल होणारं लोकमान्य टिळक यांच्यानंतरच राणा दाम्पत्य पहिलंच असल्याचा निर्वाळा देणं, ही शुद्ध बौद्धिक दिवाळखोरी आहे. समाजमाध्यमांवर व्यक्त होणाऱ्यांकडून अशी दिवाळखोरी म्हणा की, उतावीळपणा होणं, यात आश्चर्य नाही, पण मुद्रित, इलेक्ट्रॉनिक्स आणि डिजिटल माध्यमांकडूनही असंच घडावं, याचा अर्थ.......

भय इथं पुन्हा दाटून आलंय...

उद्धव ठाकरे हे सुसंस्कृत आणि मवाळ प्रतिमेचे धनी आहेत (असं मीही एकेकळी म्हणत असे). एकाच प्रार्थनास्थळावरचा नाही, तर शांतताभंग करणाऱ्या, लोकांना आवाजाचा त्रास होणाऱ्या, राज्यातल्या प्रत्येक प्रार्थनास्थळावरच्या लाऊडस्पीकरचा आवाज नियंत्रणात आणला जाईल, अशी सर्वसमावेशक भूमिका घेण्यात मुख्यमंत्री म्हणून उद्धव ठाकरे आणि गृहमंत्री म्हणून दिलीप वळसे पाटील पूर्ण अपयशी ठरले आहेत.......

श्रीलंकेच्या दिवाळखोरीतून मिळणारा धडा

संकट एकटं येत नाही, तर संकटांची एक मालिका सुरू होते, असं जे म्हणतात, ते श्रीलंकेच्या बाबतीतही खरं ठरलं. २०२० आणि २१ या दोन वर्षांत करोनानं जो काही धुमाकूळ घातला, त्याचा प्रचंड मोठा फटका श्रीलंकेला बसला. श्रीलंकेच्या पर्यटन उद्योगाची वार्षिक उलाढाल सुमारे चार अब्ज डॉलर्स इतकी होती. करोनामुळे परदेशी पर्यटक येणंच बंद झालं. स्वाभाविकच एकेकाळी म्हणे सोन्याच्या विटा असणारा श्रीलंका अक्षरश: दिवाळखोर झाला.......

तेच ते आणि, तेच ते…

कायमचे न सुटता पुन्हा पुन्हा तेच ते प्रश्न/समस्या का उपस्थित होत असतात आणि तरी त्यावर लाखो कोट्यवधी रुपये खर्च झालेले असतात. हे आपल्या सरकार आणि प्रशासनाचंही खूप मोठं अपयश आहे. आता उन्हाळा सुरू झालाय. दरवर्षी उन्हाळा येतो आणि त्या पाठोपाठ पिण्याच्या पाण्याचा प्रश्न येतोच. केवळ महाराष्ट्राचा विचार करायचा झाला तर शहरी आणि ग्रामीण भागातील जनतेच्या पिण्याच्या पाण्याच्या प्रश्नासाठी हजारो कोटी रुपये खर्च होतात.......

...ही तर काँग्रेसचं अस्तित्व नाममात्र करणारी मृत्यूघंटाच!

काँग्रेस हा पक्ष म्हणजे सगळा घोळात घोळ झालेला आहे. त्यामुळे प्रत्येक निवडणुकीत पक्ष अधिकाधिक विकलांग होत चाललेला आहे. या पक्षात चैतन्य आणायचं असेल, तर हे असं निपचित पडणं सोडून द्यावं लागेल आणि नव्या जोमानं कामाला लागावं लागेल. गुजरात विधानसभा निवडणुकीत ‘आप’ जर खरंच प्रमुख विरोधी पक्ष म्हणून उदयाला आला, तर काँग्रेसला पर्याय म्हणून लोक ‘आप’कडे पाहत आहेत, या समजावर शिक्कामोर्तब होणार आहे.......

‘फाजल’ सुलभाताई!

भारतीय लोकसंगीताबद्दल त्यांना असणारी माहिती थक्क करणारी होती. त्यातच संगीताची मूलभूत जाण असल्यानं सुलभाताईंच्या लेखनाला वजन आपसूक प्राप्त होत असे. त्यांच्या भाषेला एक डौलही असे. एकदा त्यांची कॉपी वाचायला सुरुवात केल्यावर पूर्ण वाचल्याशिवाय खाली ठेवली जात नसे. एक नितळ प्रवाहीपण त्यांच्या लेखनाला होतं. अक्षर उजव्या बाजूला किंचित झुकलेलं, पण अतिशय सुवाच्य. त्यांची भाषेवरची पकड जबर होती.......

...तर काँग्रेसचं अस्तित्व सूक्ष्मदर्शक यंत्रातून शोधावं लागेल!

देशात काँग्रेस आणि भाजप हेच दोन राजकीय पक्ष देशव्यापी आहेत. मात्र आपलं देशव्यापीपण गमावण्याचा धोका काँग्रेससमोर उभा राहिलेला आहे. भाजप कायम इलेक्शन मोडमध्ये असतो, अशीही टीका केली जाते, पण निवडणुका लढण्याच्या संदर्भातला भाजपचा गंभीरपणा मात्र दुर्लक्षित केला जातो. प्रत्यक्षात भाजपनं निवडणुका लढण्यासाठी काय अफाट श्रम घेतलेले आहेत, त्याकडे काँग्रेसच्या नेत्यांनी कधीच गंभीरपणे लक्ष दिलेलं नाही.......

मनस्वी चित्रकार दिलीप बडे

दिलीपचा स्वभाव मनस्वी असला तरी विविध संस्था आणि चळवळींशी तो घट्ट बांधला गेलेला आहे हे औरंगाबादच्या त्या वास्तव्यात सहज लक्षात आलं. अनेकांच्या पाठीवर त्याचा खंबीर हात असे, पण तो त्यानं कधी दृश्यमान होऊ दिला नाही, हेही लक्षात येत गेलं. अर्थात त्याचं मला फारसं आश्चर्य वाटलं नाही कारण चळवळ दिलीपच्या रक्तातच होती. अनेक वर्षांपूर्वी एक पँथर म्हणून सक्रीय असलेला तरुण दिलीप बडे मी पाहिलेला होता.......

नरेंद्र लांजेवार : बुलढाण्याचा सांस्कृतिक दूत...

नरेंद्र सर्वार्थानं साने गुरुजींचा पट्टशिष्य होता. निकोप मनानं माणसाकडे पाहणं आणि तरीही स्पष्ट असणं, एकाच वेळी लहान मूल आणि प्रौढ माणूस म्हणून जगणं, व्यासपीठीय आणि कार्यकर्ताही असणं असे अनेक परस्पर नम्र विरोध नरेंद्रमध्ये होते. त्यामुळे त्याच्या व्यक्तिमत्त्वाला झळाळी आलेली होती. त्या सर्वच रूपात त्याला पाहताना साने गुरुजींच्या साधेपणाची आठवण येत असे. नरेंद्रचा साधेपणा कायमचा पडद्याआड गेला आहे.......

डॉ. सुहास जेवळीकर : रसिकतेच्या झाडावर विहरणारा पक्षी

कवी, ललित लेखक, आरोग्य विषयक स्तंभलेखक, कार्यक्रमाचा निवेदक आणि विद्यार्थी प्रिय प्राध्यापक, असं सुहासचं व्यक्तिमत्त्व चहू अंगानं बहरुन आलेलं होतं. एखादी मैफिल ताब्यात घेऊन कशी गाजवावी, याचं तंत्र त्याला चांगलचं अवगत झालेलं होतं. औरंगाबादेत राहूनही त्याचा संपर्क महाराष्ट्रभर खूपच विस्तारला गेला होता. थोडक्यात, औरंगाबादच्या सांस्कृतिक विश्वाचं समकालीनांसाठी डॉ. सुहास जेवळीकर हे ‘ग्रामदेऊळ’ झालेलं होतं.......

भाजप विरोधाची कच्ची मोळी!

राजकीय स्वबळाचा विचार करता एकही प्रादेशिक पक्ष सर्वार्थानं समर्थ नाही; या पक्षांना त्या-त्या राज्यात केवळ सत्ता स्थापनेसाठी बहुमत मिळालेलं आहे. महाराष्ट्रात तर शिवसेना काय किंवा राष्ट्रवादी काय या दोन्ही पक्षांचे मिळून शंभरही आमदार नाहीत. ज्यांची ताकद पूर्ण प्रदेशभर नाही, त्यांनी देश चालवण्याची स्वप्न पाहणं ‘मुंगेरीलाल के हसीन सपने’ असंच म्हणावं लागेल.......

सुधीर जोशी : ऐसा नेता पुन्हा न होणे!

मंत्री झाल्यावर सुरुवातीच्या काळात ‘शहरीबाबू’ समजल्या जाणाऱ्या सुधीर जोशी यांना विरोधी पक्षात राहून आल्यानं आणि महाराष्ट्र पिंजून काढल्यानं जनेतच्या प्रश्नाची सखोल जाण होती. शेतकऱ्यांना सातबारा उतारा मिळवण्यात कशा अडचणी येतात, याची जाण असल्यामुळेच सातबारा उतारा शेतकऱ्यांना घर पोहोच देण्याची संधी वाटणारी, परंतु महत्त्वाकांक्षी योजना त्यांनी राबवली. हा उतारा संगणकीयकृत असावा, असाही त्यांचा आग्रह होता, पण.......

राजकारण नव्हे, ही तर गटारगंगा!

राजकारणाच्या झालेल्या या गटारगंगेमुळे या नेत्यांचं जे खरं रूप लोकांसमोर येत आहे, ते चिंतनीय आहे. अशा या गणंगांच्या हाती - भलेही त्यांनी दोन-चार कामं चांगली केली असतील तरी - आपल्या लोकशाहीचं भवितव्य मुळीच सुरक्षित नाही. राजकारणाची ही गटारगंगा सर्वपक्षीय आहे. त्यामुळेच ही चिंता काळीज कुरतडवणारी आहे. असा विचार या देशातील कुणा लोकशाहीवादी आणि सर्वसामान्यही माणसानं कधीच केलेला नव्हता.......

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी ‘खोटारडे’ आहेत, असं म्हणणार नाही, पण...

करोनाच्या अनुषंगानं महाराष्ट्राच्या संदर्भात जी काही विधानं मोदी यांनी केली आहेत, ती पूर्ण निराधार आहेत. त्याबद्दल त्यांचा करावा तेवढा निषेध कमीच आहे. असं असलं तरी मोदी खोटारडेपणाचा कळस गाठत आहेत, असं मी म्हणणार नाही, कारण तो शब्द संसदीय नाही. उलट, केवळ देशातीलच नाही तर विश्वातील करोनाच्या महाभयानक आपत्तीसाठी महाराष्ट्रालाच जबाबदार न धरल्याबद्दल ‘विश्वगुरू’ मोदी यांचे आभारच मानायला हवेत.......

अर्थसंकल्प : काही आठवणी आणि गमतीजमती!

एक पत्रकार म्हणून १९७७ पासून केंद्र आणि राज्याच्या अर्थसंकल्पाशी संबंध आला. १९७७ साली केंद्रीय अर्थसंकल्प सादर केला तो, मोरारजी देसाई ते या वर्षीचा अर्थसंकल्प सादर करणाऱ्या निर्मला सीतारामन्, असा तो व्यापक पट आहे. १९७९पासून अर्थसंकल्पविषयक वृत्तसंकलनात माझा थेट सहभाग सुरू झाला. त्या वर्षी चरणसिंग, मोरारजी देसाई, हेमवतीनंदन बहुगुणा असे तीन केंद्रीय अर्थमंत्री या देशानं अनुभवले, हा एक राजकीय विक्रमच असावा!.......

वाईन न ‘घेता’ केलेला नाहक हंगामा!

मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील महायुती सरकारनं मॉल आणि किराणा दुकानातून वाईन विकण्यास परवानगी दिलेली आहे आणि त्यामुळे जणू काही महाराष्ट्रावर आभाळच कोसळलं आहे! ‘हंगामा हैं क्यो बरपा, थोडीसी जो पी ली हैं’ या सदरात न बसणारा हा थयथयाट आहे. एवढंच नव्हे तर हा वाईन न प्राशन करता केलेला नाहक हंगामा आहे!.......

एन. डी. पाटील सम एन. डी. पाटीलच!

पदयात्रा सुरू झाली. गावातून जाताना रस्त्याच्या दोन्ही बाजूंनी लोक उभे होते. त्यातील काही एन.डी. यांना हार घालत होते. अधूनमधून घोषणा दिल्या जात होत्या. कुणी तरी ‘एन.डी. पाटील यांचा विजय असो’, अशी घोषणा दिली त्याला जोरदार पाठिंबा मिळाला, पण लगेच तशी घोषणा न देण्याची ताकीद एन.डी. यांनी दिली. आपल्या जयजयकाराच्या घोषणांना मनाई करणारं नेतृत्व लोकांना प्रथमच अनुभवायला मिळालं.......

उत्तर प्रदेशात योगी आदित्यनाथ एकाकी?

देशातल्या मणिपूर, पंजाब, उत्तर प्रदेश, उत्तराखंड आणि गोवा अशा पाच राज्यांच्या विधानसभेच्या निवडणुका जाहीर होऊन आता एक आठवडा उलटतोय, पण यात देशाचे सर्वाधिक लक्ष उत्तर प्रदेशवर आहे आणि त्याच कारणही स्वाभाविकच आहे. या पाच राज्यांच्या मिळून विधानसभेच्या ६९० जागांपैकी ४०३ जागा एकट्या उत्तर प्रदेशात आहेत. शिवाय विद्यमान मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांची वादग्रस्त कारकीर्दही आहे.......

सारा खेळ निवडणुकांचा!

दोन्ही बाजूंनी रस्ता रोखला गेल्यावर पंतप्रधान बसले आहेत, ती कार बुलेटप्रूफ आहे किंवा नाही आणि ती प्रचंड वेगाने धावू शकते किंवा नाही, या मुद्द्यांना काहीच अर्थ राहत नाही. पंतप्रधानांनी हवाई मार्गाऐवजी रस्त्यानं जाण्याचा निर्णय राज्य पोलीस दलाच्या संमतीनेच घेतला, किंबहुना राज्य पोलीस दलाच्या संमती आणि सहकार्याशिवाय तसा निर्णय घेताच येत नाही.......

म्हशीनं मारली काँग्रेसला ढुशी!

राज्यातील महायुतीच्या सरकारात काँग्रेसची अवस्था कापूस कोंड्याच्या गोष्टीसारखी झाली आहे. ना कापूस कोंड्याची गोष्ट सुरू होते ना संपते. नुसताच कापसापासून निर्माण न होणाऱ्या कोंड्याचा निरर्थक उच्चार आपण करत राहतो. तसंच महाराष्ट्रात आणि खरं तर देशातही, काँग्रेसचं झालेलं आहे. महाराष्ट्रात आपल्याला सत्ता मिळेल, असं स्वप्न काँग्रेसमधल्या कुणीही पाहिलं नसेल.......

विधिमंडळ अधिवेशन नव्हे, नुसताच कल्ला!

सध्या राज्याच्या विधिमंडळाचं अधिवेशन म्हणून जे काही चाललं आहे, त्याचंही वर्णन जर वाजपेयी हयात असते, तर त्यांनी ‘मासळीबाजार’ याच शब्दात केलं असतं, इतका कल्ला आणि सदस्यांचं अशोभनीय वर्तन पाहायला मिळतं आहे. ‘सदस्यांनी सभागृहात संसदीय लोकशाहीला अनुलक्षून सदवर्तन करावं अन् सभ्य भाषा वापरावी’, असं खडसावून सांगणारं समंजस नेतृत्व विधिमंडळात आहे की नाही.......

पत्रकारितेत ‘सुमारां’ची चलती असते, तेव्हा ‘सत्य’ दीनवाणं उभं असतं...

कुणाची तरी तळी उचलली आणि त्याच गडद रंगाचे चष्मे घातले की, पत्रकारितेची अवस्था कशी भीषण होते, हे सध्याचं जाणवणारं चित्र विषण्ण करणारं आहे. यावर उपाय म्हणजे विवेकी पत्रकारितेचा आवाज अधिकाधिक बुलंद झाला पाहिजे. पण इतका सारासार विचार करण्याची शक्तीच पत्रकारिता आणि समाज दोघंही हरवून बसलेले आहेत, हे कटू असलं तरी अर्थातच सत्य आहे.......

ममता बॅनर्जींची ‘मुंगेरीलालगिरी’!

युपीए कुठे आहे, असा प्रश्न विचारणाऱ्या ममता बनर्जी हे विसरतात की, याच युपीएच्या केंद्रीय मंत्रीमंडळात त्यांच्या पक्षाचे त्यांच्यासकट सहा मंत्री होते आणि एनडीएतही वाजपेयी यांच्या नेतृत्वाखालील केंद्रीय मंत्रीमंडळात आपण मंत्री होतो. बॅनर्जी यांनी भाजपच्या विरोधात लढताना काँग्रेसशिवाय पर्याय उभा करण्याची केलेली भाषा, हे त्यांच्या अहंकारी चंचलपणाला शोभणारी  आहे; ते मुंगेरीलालचं  स्वप्नरंजनच म्हणायला हवं.......

म्हणून अनंतराव भालेराव यांचं स्मरण गरजेचं आहे...

अनंतराव भालेराव यांना जाऊन आता ३० वर्षे झाली आणि त्यांचा ‘मराठवाडा’ बंद होऊनही सुमारे अडीच दशके उलटली, तरी मराठी पत्रकारितेत अनंतराव आणि दैनिक ‘मराठवाडा’ हा संदर्भ आणि महत्त्व अजूनही कालबाह्य झालेला नाही. अनेकांना आवडणार नसलं तरी, स्पष्ट सांगायचं  झालं तर, अनंतराव भालेराव यांच्यानंतर मराठवाड्याच्या सामाजिक, आर्थिक, राजकीय, सांस्कृतिक जगताचा दुसरा प्रवक्ताच अजूनही निर्माण होऊ शकला नाही.......

हा ‘गौरवग्रंथ’ नाही, मराठी पत्रकारितेतील चार पिढ्यांवर पत्रकारितेचा ‘शुद्ध संस्कार’ करणाऱ्या एका वारकऱ्याचे हे नम्र स्मरण आहे!

पत्रकारितेतलं व्रतस्थ आणि झुंझार कर्तृत्व, पत्रकारितेविषयी तत्त्वनिष्ठ  धारणा, समाजवाद व महात्मा गांधी यांच्यावर अढळ श्रद्धा, मुस्लीम धर्म आणि जीवनशैलीचे अभ्यासक, निझामाच्या तावडीतून मराठवाडा मुक्तीचा ध्यास घेतलेले स्वातंत्र्य सैनिक, निर्मोही, उत्कट आणि डोळस, संवेदनशील, वारकरी वृत्तीचा माणूस, असे अनंतराव भालेराव यांचे बहुपेडी व्यक्तिमत्त्व आहे. त्यांचे जगणे आणि कर्तृत्व एखाद्या विशाल वृक्षासारखे आहे.......

अंगावर चिखल उडवून घ्यायचाच कशाला?

कुणीच कुणाची जातिधर्मावरून हेटाळणी करायला नको, धर्म-देव-जात असेपर्यंत समता प्रस्थापित होणार नाही, अशी माझी मातृ संस्कारी ठाम धारणा आहे. ‘या देशाची घटना हाच माझा धर्म आणि तीच माझी जात’ यावर जोपर्यंत आपलं एकमत होत नाही, तोपर्यंत आपला समाज जात आणि धर्माच्या तुकड्या तुकड्यात विभागलेला राहणार आहे. एकमेकांना जात-धर्मावरून शिव्याशाप देत जगत, स्वत:च्याच अंगावर स्वत:च चिखल उडवून घेण्याची आपल्या समाजाची खोड मिटणार कधी?.......

उद्धवजी, काही मराठी शब्दांचे अर्थच बदला की!

‘कर नसते त्याला डर नसते’ आणि तो कोणत्याही चौकशीला घाबरत नसतो, हे साफ विसरून काय खरं काय खोटं ते सिद्ध व्हायच्या आतच महाराष्ट्राची बदनामी झाल्याची प्रतिक्रिया मुख्यमंत्री व्यक्त करतात. याचा अर्थ बदनामी, अवमान, गौरव, अभिनंदन, सन्मान अशा अनेक शब्दांचे अर्थ बदलण्याची वेळ आता महाविकास आघाडीच्या सरकारने आणलेली आहे, असं समजायला हरकत नाही.......

भाजपचा ढोंगीपणा!

लखीमपूरची घटना कोणत्याही अर्थानं समर्थनीय नाहीच, मानवता आणि देशावरचा कलंक म्हणूनच या घटनेची नोंद होईल. त्यावर काँग्रेसच्या प्रदीर्घ राजवटीत अशा काही घटना घडल्याच नाहीत का, असा अपेक्षित युक्तिवाद केला जातो आहेच. इथं एक स्पष्ट केलं पाहिजे की, सत्तेचा माज ही काही एकट्या भाजपची मिरासदारी नाही. पण एक विसरता येणार नाही, काँग्रेसचे नेते शंभर टक्के निगरगट्ट कधीच नव्हते.......

ज्याचा त्याचा गांधी!

युरोपियन देशांच्या आजच्या आर्थिक सुबत्तेच्या पायातल्या अदृश्य अश्रूंचा उष्ण स्पर्श अस्वस्थ करतो, त्या क्रौर्याचे बळी ठरलेल्यांचे हुंकार, उसासे ऐकू आल्याचे भास होतात आणि गलबलून येते... अहिंसेच्या मार्गानंच संघर्ष केला पाहिजे, हा आग्रह आयुष्यभर श्रद्धेनं व्रत म्हणून सांभाळणार्‍या गांधींबद्दल आजच्या युरोपियनांना एवढी उत्सुकता का आहे, यासाठी कॉन्सन्ट्रेशन कॅम्पस् बघितल्यावर कुठं जाण्याची गरज उरत नाही.......

राजकारण्यांनी ‘आक्रमक’ व्हावं, ‘अ-सुसंस्कृत’ नाही!

सुसंस्कृतपणा, वर्तनातला दर्जा हा असा एकेकाळी आपल्याकडच्या राजकारण्यात वैपुल्यानं होता. कारण आक्रमकता म्हणजे आततायीपणा, उतावीळपणा, उठावळपणा, वाचाळपणा एवढंच नाहीतर कंबरेच्या खाली वार करणं नव्हे, याचं पक्कं भान राजकारणातल्या लोकांना होतं. यातले अनेक राजकारणी अल्पशिक्षित होते, पण त्यांची सुसंस्कृतपणाची पातळी अतिशय उच्च दर्जाची होती.......

शरद पवार बोलले खरं, पण...

जमीनदारचा पडका वाडा, असं काँग्रेसच्या सद्यअवस्थेचं वर्णन शरद पवार यांनी केलेलं आहे आणि ते अचूक आहे, त्यात काही गैर नाही. मात्र असं असलं तरी या अवस्थेला जबाबदार कोण कोण आहे, याचीही प्रामाणिक कबुली शरद पवार यांनी जर दिली असती तर ते योग्य ठरलं असतं, पण पवार नेहमी मुद्दामच काही तरी बोलायचं बाकी ठेवतात, तसंच याही वेळी घडलं आहे आणि असं घडणं हा पवार यांच्या बाबतीत योगायोग कधी नसतो, असाच आजवरचा अनुभव आहे.......

सत्तेच्या गैरवापराची स्मरणयात्रा...

भ्रष्टाचार हा राजकीय विचारांच्या आड येत नाही, या मुद्द्यावर ‘राष्ट्रीय राजकीय एकमत’ आहे. ‘भ्रष्टाचार’ हा शब्द फारच उग्र वाटतो. त्यामुळे ‘आर्थिक गैरव्यवहार’ असा सौम्य शब्दप्रयोग करायला हवा, असं माझं मत आहे. आर्थिक गैरव्यवहार किंवा सत्तेचा गैरवापर करणाऱ्या मंत्र्यांची यादी खूप मोठी आहे. यातल्या अनेकांवर आरोप झाले, पण ते सिद्ध झाले नाहीत, काहीजण पुन्हा सत्तेत परतले, तर काही कायमचे विजनवासात गेले.......

दाल में कुछ तो काला हैं!

क्षणभर मान्य करू की, त्यांच्यावरचे आरोप राजकीय हेतूने झालेले आहेत आणि केंद्र सरकारनं सक्त वसुली संचालनालयाची चौकशी राजकीय आकसाने सुरू केली आहे. तरी आपलं निरपराधित्व सिद्ध करण्यासाठी चौकशीला ताठ मानेनं आणि निधड्या छातीनं सामोरं जात, खरं जे काही आहे ते सांगून आणि त्याचे पुरावे सादर करून आपलं नाणं खणखणीत आहे, हे जगाला दाखवून देण्याची भूमिका घेत नाहीत, हे संशयास्पद आहे.......

अहो गडकरी, सर्वपक्षीय ‘टक्क्यां’वरही बोला की!

नितीन गडकरी जे बोलले ते एका रस्त्यापुरतं असलं तरी ते सार्वत्रिक आहे आणि आपली शासन व्यवस्था, सरकारी यंत्रणा किती किडलेली, किती सडलेली आहे, भ्रष्ट आहे याचं ते महाभीषण उदाहरण आहे. आपल्या देशामध्ये सर्वाधिक पैसा हा राजकीय आणि शासनयंत्रणेमध्ये काम करणाऱ्या लोकांकडे आहे आणि तो आणि प्रामुख्याने अवैध मार्गाने कमावलेला आहे. अन्य सर्व कामातला ‘टक्क्यां’चा  हिशेब नितीन गडकरी कधी मांडणार आहेत, हा खरा मुद्दा आहे.......

श्याम देशपांडे नावाचा बुकमार्क...

श्याम लोकशाहीवादी होता. सामाजिक समतेवर त्याची श्रद्धा होती, तरी त्याच्याभोवती विविध जाती-उपजाती-पोटजाती-पोटपोट जाती, धर्म आणि राजकीय विचाराचे लोक जमा झालेले होते. ही मांदियाळी हे श्यामच्या आजवरच्या ग्रंथअसोशीच्या व्रताला आलेलं फळं होतं. इतकं चांगल राहणं आपल्याला काही जमणार नाही. म्हणूनच कोणतीही औपचारिकता, विधी, अवडंबर, पदमोह नसलेला मित्रांच्या हृदयातला श्याम देशपांडे हा ‘स्वामी’ होता.......

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी कळीच्या मुद्द्यांवर का बोलत नाहीत?

पंतप्रधानपदाचे उमेदवार म्हणून नाव जाहीर झाल्यावर नवी दिल्लीच्या रामलीला मैदानावर आयोजित केलेल्या सभेत (एक पत्रकार म्हणून या भाषणाचा मी साक्षीदार आहे.) बोलताना मोदी यांनी डिझेल-पेट्रोलचे दर कमी करण्यापासून ते असंख्य स्वप्नं दाखवली होती. नंतरच्या प्रचारसभांत ती स्वप्नं वारंवार रंगवली, पण त्यापासून ते आता खूप लांब गेले आहेत... त्याबद्दल ते बोलत का नाहीत?.......

‘बिर्याणी तो सिर्फ झांकी है...’

सनदी आणि वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या अशा फुकट पाहुणचाराच्या अगणित सत्यकथा पारायणासारख्या वर्षानुवर्षे सुरू आहेत, हे लक्षात घ्यायला हवं. पोलीस दल आणि एकूणच प्रशासनातील कनिष्ठ प्रशासनाला वरिष्ठ अधिकारी कसे फुकटे असतात, हे मुद्रित माध्यमांतील ज्येष्ठांना चांगलं ठाऊक आहे. म्हणूनच सांगायला हवं की, ‘बिर्याणी तो सिर्फ  झांकी है...’  बिर्याणीची चौकशी होणार, असं सांगितलं गेलं आहे, पण चौकशीतून काहीही साध्य होणार नाही.......

भाजपचं पडद्याआडचं ‘कर्नाटक कनेक्शन’

बी. एल. संतोष हे मूळचे कर्नाटकातील शिवमोग्गा जिल्ह्यातले. ते सध्या भारतीय जनता पक्षाचे राष्ट्रीय सरचिटणीस आहेत आणि अमित शहा यांचे अत्यंत विश्वासू मानले जातात. त्यांच्यासोबत उत्तर प्रदेशच्या गेल्या निवडणुकीत मोर्चेबांधणी करण्यात संतोषच होते. संतोष राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या केडरमधले आहेत. संघाच्या केडरमधूनच ते भाजपमध्ये आले. ‘निवडणुकीचे रणनीतीकार’ अशी त्यांची पक्षातली ओळख आहे.......

पंकजा मुंडे यांचे अरण्यरुदन!

ज्यांचा उल्लेख पंकजा ‘कौरव’ असा करतात, ते राज्यभर सतत पक्षासाठी वणवण फिरतात आणि पंकजा मात्र परळी विधानसभा मतदारसंघासाठीही आठवड्यातले चार दिवस देत नाहीत. हे वास्तव केवळ भाजपच्याच नाही तर सत्ताधारी पक्षाच्याही लक्षात आलेलं आहे. मतदारांनी आपल्याला का नाकारलं, याचा आत्मशोध घेण्याऐवजी पंकजा स्वप्रतिमेच्या प्रेमात पडल्यासारख्या वागतात, हे विसरता येणार नाही.......

शंकरराव चव्हाण : काही नोंदी

शंकरराव चव्हाणांच्या एकूणच कामगिरीविषयी पारदर्शी आणि अत्यंत विवेकी पद्धतीने लेखन होणं गरजेचं आहे. शंकरराव चव्हाण कामाच्या बाबतीत अत्यंत कठोर होते, ते नियमाच्या-कायद्याच्या बाहेर जाऊन काम करत नसत, हे जरी खरं असलं तरी त्यातून शंकरराव चव्हाण जनतेच्या बाबतीत संवेदनशील नव्हते, असा जो समज पसरवला गेला तोही चूक आहे, असं माझं मत आहे.......

उतावीळ नाना पटोळे!  

महाराष्ट्र प्रदेश काँग्रेसचे अध्यक्ष नाना पटोळे यांना फेडरर माहीत असण्याची शक्यता नाही आणि फेडररसारखा संयम तसंच जिद्दही त्यांच्यात आहे, असं काही दिसत नाही. एकूणच त्यांची राजकीय कारकीर्द ‘उतावळा नवरा आणि गुडघ्याला बाशिंग’ अशा पद्धतीची दिसतेय. अशात त्यांनी बरेच ‘लूज बॉल’ टाकले आहेत. त्यामुळे महाराष्ट्रातल्या महाविकास आघाडीच्या उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील स्थैर्यांबाबत चर्चांना नाहक पेव फुटलं.......

आदित्यनाथ : ‘योगी’ की ‘हट्टी योगी’?

२०१४ आणि १९ या दोन्ही लोकसभा आणि २०१४नंतर देशात झालेल्या सर्व विधानसभा निवडणुका मोदी यांच्या नावावरच लढवल्या गेल्या आणि त्या सर्व निवडणुकांचे सूत्रधार अमित शहा होते. मात्र निवडणुकीच्या राजकारणात मोदी-शहा यांच्या वर्चस्वाला प्रथमच आव्हान देण्याचा प्रयत्न एखाद्या विरोधी पक्ष नेत्याकडून नव्हे तर भाजपच्याच योगी आदित्यनाथ यांच्याकडून होत आहे, हे उल्लेखनीय आहे.......

विधिमंडळ अधिवेशनाचं ‘तेच ते आणि तेच ते’…

दोन दिवसांच्या अधिवेशनात प्रश्न नाही, तारांकित प्रश्न नाही, लक्षवेधी नाही, तातडीच्या प्रश्नावर चर्चा नाही. हे सरकार आणि विरोधी पक्ष काही जनतेचे राहिलेले नाहीत, हेही विधिमंडळाचं अधिवेशन जनतेचं नाही, याची लोकशाहीचा एक संवेदनशील पुरस्कर्ता म्हणूनच विलक्षण खंत वाटते. यापुढे अशी खंत न वाटू देण्याची जबाबदारी मुख्यमंत्री ठाकरे आणि विधानसभेतील विरोधी पक्षनेते फडणवीस स्वीकारतील असं मुळीच वाटत नाही.......

जो बायडेन, शरद पवार आणि माध्यमांची अगतिकता!

तिसऱ्या आघाडीच्या संदर्भामध्ये स्वप्नरंजनीय ‘पंतगबाजी’ करणं ही जशी भारतीय माध्यमांची अगतिकता आहे, तशीच अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षाच्या श्वानाची मृत्यूची बातमी देणं, ही अमेरिकन माध्यमांचीही अपरिहार्य  अगतिकता आहे. थोडक्यात काय तर, भारतातील असो की अमेरिकेतील असोत बहुसंख्य माध्यमं बेताल झालेली आहेत. म्हणून म्हणायचं, ओरडत रहा, असंच फक्त ओरडतच रहा!.......

सुंदरलाल बहुगुणा येती घरा!

सुंदरलाल बहुगुणा आपल्या घरी मुक्काम करणार, ही घटना सुखद धक्का देणारी होती, पण आमचं घर लहान होतं. कन्या सायली जेमतेम सहा महिन्यांची होती, तिच्यासह आम्ही घरात तिघे होतो. इतक्या छोट्या घरात हा माणूस राहील का? अशी शंका आली आणि ती शंका त्यांना स्पष्ट बोलून दाखवत ‘तुमची एखाद्या चांगल्या हॉटेलमध्ये सोय करू का?’ असं विचारलं, पण सुंदरलालजी मात्र घरीच मुक्काम करण्यावर ठाम होते.......

पासवानांच्या ‘चिराग’ची फडफड!   

एक बऱ्यापैकी प्रभावी असलेला प्रादेशिक पक्ष अंतर्गत लाथाळीमुळे अस्तित्वहीन होत असल्याचा आनंद निश्चितच भाजपला असेल, पण दुसरीकडे नितीशकुमार यांचे पाय बिहारमध्ये आणखी घट्ट होतील, याची भीतीही असेल. त्यामुळे यापुढचा बिहारातला भाजप विरुद्ध नितीशकुमार हा सुप्त राजकीय संघर्ष आणखी तीव्र होईल. एका चिटुकल्यापिटुकल्या पक्षातील अंतर्गत संघर्षाला असे भाजप विरुद्ध नितीशकुमार या सुप्त संघर्षाचे कंगोरे आहेत.......

मुद्दा, कुणी पक्ष सोडण्याचा नाही!

काँग्रेस पक्ष विकलांग झालेला असताना देशाचं राजकीय चित्र काय असू शकतं? लोकशाहीविषयी संवेदनशील असणार्‍यांनी त्या संदर्भात मतप्रदर्शन केलेलं आहे आणि त्यापैकी बहुतेकांना अ-राजकीय पर्याय अमान्य आहे. मग काँग्रेस व्यतिरिक्त भाजपला कोणता पर्याय असा प्रश्न जर कोणाच्या मनात आला तर महाराष्ट्राचा अपवाद वगळता वेगवेगळ्या राज्यातील प्रादेशिक पक्ष विरुद्ध भाजप असं एक राष्ट्रीय (?) राजकीय चित्र निर्माण होण्याची असू शकते.......

पत्रकारांना संरक्षण देणारा सर्वोच्च न्यायालयाचा निवाडा!

ज्येष्ठ पत्रकार विनोद दुवा यांच्यावर दाखल झालेल्या राजद्रोहाच्या खटल्याच्या निकाल गंभीरपणे, प्रामाणिकपणे काम करणाऱ्या पत्रकारांसाठी संरक्षण देणारा आहे म्हणून महत्त्वाचा आहे. सरकारवर टीका करणार्‍या पत्रकारांवर या कायद्याचा बडगा उगारला जातो, तो लक्षात घेऊन काही बंधनं सर्वोच्च न्यायालयाकडून घालण्यात आली आहेत. पत्रकारितेच्या दृष्टिकोनातून एक अत्यंत मैलाचा दगड असलेला निवाडा म्हणून बघितलं गेलं पाहिजे.......

रणजित देशमुखांची पंच्याहत्तरी!

आजच्या मार्केटिंगच्या जमान्यात रणजित देशमुखांचा अजून एक ड्रा-बॅक सांगतो- स्वत:ची टिमकी वाजवावी, स्वत:चा पीआर करून घेणं त्यांना जमलं नाही. सध्याच्या राजकारण्यांच्या ट्रेंडमध्ये ‘इमेज मेकिंग’ हा खूप महत्त्वाचा मुद्दा आहे आणि त्यातही ते कमी पडले. पण ते असो, कारण असा राजकारणी आणि मित्र अतिशय विरळाच असतो. अशा या कर्तबगार मित्राला, नेत्याला वयाच्या पंचाहत्तरीत पदार्पण करत असताना शुभेच्छा देतो.......

मोदी व भाजपला पर्याय की चर्चेचे नुसतेच बुडबुडे?

प्रादेशिक पक्षांच्या अस्मिता आणि ‘मतांचे मतलब’ राष्ट्रीय होऊच शकत नाहीत आणि सध्या तरी राष्ट्रीय पर्याय ठरू शकेल, असा एकही प्रादेशिक राजकीय पक्ष आणि नेतृत्व आपल्या देशात नाही. त्यामुळे कोणत्याही प्रादेशिक पक्ष किंवा त्या पक्षाचं नेतृत्व राष्ट्रीय पातळीवर तरी भाजपला पर्याय म्हणून उभं  राहू शकत नाही, हे वास्तव असून त्याचं भान ठेवायलाच हवं.......

जिव्हारी लागलेला घाव...

मतदारांनी प्रतिनिधी, लोकसभेनं उमदा सदस्य, राजकारण्यांनी नेता गमावला तरी आपल्या अपेक्षा आणि दु:खाचं सोडा. रजनीताईं सातव यांनी खूप वर्षांपूर्वी डॉक्टर पतीला अकाली गमावलं. आता कर्तृत्व बहरात येऊ लागणार्‍या पुत्राला गमावल्याचा घाव लागलेल्या मातेचं; अकाली वैधव्य आलेल्या पत्नीचं आणि पितृछत्र गमावलेल्या पुत्र व कन्येचं सांत्वन कोण आणि कसं करणार?.......

राष्ट्रीय पर्यायाची राजकीय दिवाळखोरी!

ममता बॅनर्जी यांचा चेहरा नरेंद्र मोदी यांना पर्याय म्हणून पुढे आला असल्याचा निर्वाळा तथाकथित राजकीय विश्लेषक आणि काही नेत्यांनी दिला आहे. प्रस्थापितांना कोणताही पर्याय हा सुरुवातीला तरी मृगजळच ठरत असतो. मृगजळाचा वास्तवाशी संबंध नसतो. ममतादीदींनी बलाढ्य भाजप आणि राजकीय ‘महाबली’ नरेंद्र मोदी व अमित शहा या दुक्कलीला पाणी पाजलेलं असलं तरी, त्यांचं नेतृत्व राष्ट्रीय असणं हे या घटकेला मृगजळच आहे.......

समाधिस्त होण्यासाठीच या चौकशा!

चौकशा आणि अहवालाच्या या अशा काही कथा आहेत. अनेक चौकशी अहवालांना तर कधी वाचाच फुटलेली नाहीये. कोणत्याही चौकशी अहवालांचं भवितव्य सनदी अधिकारी आणि राजकारण्यांच्या पूर्णपणे हितसंबंधावर अवलंबून असतं. बहुसंख्य वेळा जनहित, संवेदनशीलता आणि प्रामाणिकपणा पूर्णपणे विसरून त्या चौकशी अहवालाची समाधी तो लिहिण्याआधीच उभारली गेलेली असते... हे सर्वसामान्य माणसाच्या पचनी न पडू शकणारं वास्तव आहे.......

निर्लज्जम् सदा सुखी...

हे असंच जर सुरू राहिलं तर आपल्या देशातला करोना कधीही संपणार नाही. जी परिस्थिती महाराष्ट्रात आहे, तीच कमी–अधिक प्रमाणात देशाच्या सर्व भागात आहे. छत्तीसगड, मध्य प्रदेश, उत्तर प्रदेश, दिल्ली... सगळीकडून येणाऱ्या या संदर्भातल्या वार्ता काळीज कुरतडवणाऱ्या आहेत. इकडे राज्यकर्ते आणि विरोधी पक्ष एकमेकांची उणीदुणी काढण्यामध्ये मग्न असतील, कारण ‘निर्लज्जम् सदा सुखी’ हा आपल्या देशातल्या सर्व राजकीय पक्षांचं व्यवच्छेदक .......

आसाम आणि प. बंगालमध्ये सत्तापालट?

निवडणुकीच्या पहिल्या-दुसऱ्या टप्प्यापर्यंत जे वातावरण पश्चिम बंगालमध्ये होतं, ते आता तसं राहिलेलं नाही. पश्चिम बंगालमध्ये स्थिर सरकार येणं कठीण आहे. म्हणजे ममता बॅनर्जी यांच्या नेतृत्वाखाली तृणमूल काँग्रेसचं सरकारवर सत्तारूढ झालंच, तरी त्यावर अस्थिरतेचं सावट राहिल. आसाममध्येही भाजप आणि आसाम गण परिषद पुन्हा सत्ता प्राप्त करेल असं म्हटलं जात होतं. पण आता त्या परिस्थितीत बराच फरक पडलेला आहे.......

उद्धव ठाकरेंसमोरची आव्हानं

ठाकरे काही सनदी अधिकाऱ्यांच्या आहारी गेले आहेत, सरकारचं अस्तित्व जाणवत नाही आणि त्यांच्या नेतृत्वाखालील सरकार सतत राजकीय वाटांवरून घसरतच आहे. खरं तर, सचिन वाझे प्रकरणावरून भाजप–सेनेतल्या राजकीय युद्धानं विरोधी पक्षनेते फडणवीस विरुद्ध गृहमंत्री अनिल देशमुख म्हणजे भाजप–राष्ट्रवादी म्हणजे असं वळण घेतल्यावर आपल्यावरच संकट टळलं असं शिवसेना नेते समजले, तो राजकीय गाफिलपणाचा कळसच होता.......

मराठीसाठी इष्टापत्ती ठरलेली दिवाकर रावतेंची निराशा!

रावते यांच्या या भाषणामुळे मराठी विद्यापीठाच्या जागेचा प्रश्न सरकार पातळीवर मार्गी लागला आहे, असं सध्या तरी दिसतं आहे. ठाकरे सरकारनं हा निर्णय घेतल्यानं मराठी भाषा, संस्कृती आणि मराठी माणसासाठी शिवसेना काहीच करत नाही, हा भ्रम किंचित का असेना दूर होण्यास मदत होणार आहे. मात्र घोषणा आणि प्रत्यक्ष अंमलबजावणी यात खूप मोठं अंतर असतं. सरकारकडून घोषणा होतात आणि पुढे काही होत नाही, हा अनुभव नेहमीचाच आहे.......

पश्चिम बंगालमधला मतसंग्राम

२०१९च्या लोकसभा निवडणुकीप्रमाणे काँग्रेस आणि डाव्यांची मतं पुन्हा भाजपकडे वळली, तर पश्चिम बंगाल विधानसभा निवडणुकीत सत्तेच्या चाव्या भाजपच्या हाती असतील, अन्यथा ८० ते ९० जागा भाजप जिंकेल आणि सभागृहातला प्रमुख विरोधी पक्ष असेल, असा अंदाज आहे.......

देवेंद्र फडणवीस – ‘सेल्फ आऊट’ सामनावीर!

राज्य विधिमंडळाच्या नुकत्याच संपलेल्या अधिवेशनात विधानसभेतील विरोधी पक्षनेते देवेंद्र फडणवीस सत्तारूढ पक्षाला धारेवर धरण्यात आणि निरुत्तर करण्यात यशस्वी झाले आहेत. हे अधिवेशन एक क्रिकेट सामना होता, असं मानलं तर फडणवीस ‘मॅन ऑफ द मॅच’ आहेत, पण ते सामना मात्र हरले आहेत! कारण केलेल्या आरोपांबाबत गंभीर राहण्याचा त्यांचा इतिहास नाही आणि मराठा आरक्षणावर बोलताना त्यांनी केलेल्या गफलतीचं समर्थन करता येणार नाही.......

हवीतच कशाला वैधानिक विकास मंडळे?

मुळामध्ये तिन्ही वैधानिक विकास मंडळं स्वत:च्या पायावर कधीच उभी राहिली नाही. ते पांढरा हत्तीच होते. इथले प्रशासकीय अधिकारी आहेत, तेही कधी खूप कार्यक्षमतेने किंवा प्रभावी पद्धतीनं काम करत आहे असं दिसलं नाही. हा एक कागदी वाघ ठरलेला आहे. कागदी वाघ डरकाळ्या फोडू शकत नाही, तो पंजाही मारू शकत नाही. त्यामुळे कुणी जखमीही होऊ शकत नाही. या वाघाला तर दातही नाहीतच. हा वाघ एक फुंकर मारली तर उडून जाईल अशा अवस्थेमध्ये आहे.......

कलामांचं राष्ट्रपतीपद आणि थापाडे चंद्रकांत पाटील!

कलाम यांच्या नावाबद्दल एकमत झाल्यानंतर सर्व राजकीय पक्षांत याबद्दल मतैक्य आणण्यासाठी प्रमोद महाजन यांच्यासोबतच विद्यमान उपराष्ट्रपती व्यंकय्या नायडू यांनी महत्त्वाची कामगिरी बजावलेली होती, मात्र हे चंद्रकांत पाटलांना माहीत नसल्यामुळे त्यांनी थापाच मारण्याच्या ठरवलेल्या असाव्यात. त्यामुळे कलाम हे मोदी यांच्यामुळे राष्ट्रपती झाले म्हणजे मोदी मुस्लिमद्वेष्टे नाहीत, अशी थाप त्यांनी ठोकून दिली आहे.......

भंडारा अग्नितांडवात नर्सेसचा बळी...

दोन नर्सेसवर गुन्हा दाखल झाला, त्या आग लागली तेव्हा बाल रुग्णांच्या कक्षात नव्हत्या म्हणे! त्याबद्दल फार फार तर त्यांना निष्काळजीपणाचा ठपका ठेवून निलंबनाची शिक्षा देता आली असती. परंतु शार्टसर्किने आग लागते, तिची तज्ज्ञांमार्फत चौकशी केली जाते आणि त्यासाठी नर्सेसला जबाबदार धरल जातं, हे ‘अंधेर नगरी चौपट राजा’सारखं आहे. म्हणूनच ‘उद्धवा, अजब तुझे सरकार’ हे गाणं आठवलं. हे गाणं भंडारा अग्निकांडाच्या संदर्भात खरं आहे.......

नाना पटोलेंच्या मार्गावरील पाचरी!

संघटनात्मक काम करण्याचं भाजपचं मॉडेल पटोले यांनी नीट अभ्यासावं आणि काँग्रेस विचाराची एक नवी रचना उभी करण्याचा प्रयत्न करायला हवा. काँग्रेसी विचाराची प्रभावी व्यवस्था उभी राहिली आणि त्यातून विश्वासाचा पूल पुन्हा बांधला गेला तर पक्षापासून दुरावलेले मुस्लीम, मागासवर्गीय, आदिवासी पुन्हा जोडले जाऊ शकतात. अर्थात ही प्रक्रिया दीर्घ आहे आणि त्यासाठी निष्ठावान कार्यकर्त्यांचा मोठा संच, संयम तसंच चिकाटी लागेल.......

क्रिकेटचा देव नाही, मातीच्या पायाचा माणूस!

खेळाडू, लेखक, कलावंतांनी नेहमीच समाजाच्या बाजूनं उभं राहिलं पाहिजे, सत्ताधाऱ्यांच्या नाही. तसं उभं राहण्यात सचिन पूर्णपणे अयशस्वी ठरला. सचिनला आता मिळवायचं काहीच नाहीये आणि खरं सांगायचं तर, गमवायचंही काहीच नाहीये. अनेकांना मान्य असो अथवा नसो, एके काळी सचिन देव म्हणून गणला गेला; लोकांच्या गळ्यातला ताईत बनला. परंतु ते देवत्व त्याला पेलवलं नाही, ही वस्तुस्थिती आहे.......

स्त्रीपुरुष संबंध - नैतिकतेच्या निसरड्या वाटा...

स्त्रीला वश करण्यात मर्दानगी आणि त्या कथित मर्दानगीची भुरळ पडणार्‍या स्त्रिया असं, हे दुष्टचक्र आहे. ‘मी अमुक तमुक म्हणजे दोन-तीन स्त्रिया भोगण्याचा अधिकार आम्हाला आहे आणि आम्ही कोणत्याही स्त्रीला कधी वार्‍यावर सोडलेलं नाही’, अशा केवळ फुशारक्या मारणारेच नाही तर त्याप्रमाणे वागणारे आपल्या अवतीभवती किती आहेत, याचा शोध आपल्यापैकी किती जणांनी आजवर घेतला आहे?.......

कुमार केतकर नावाचा ज्ञानसंपन्नतेचा दरवळ!

मी काही केतकर यांचा प्रवक्ता किंवा अंधभक्त नाही; तर एका विद्वान, अफाट वाचन असलेल्या, राजकारण-समाजकारण-अर्थकारण मानवी नजरेतून जाणणाऱ्या, धर्मांध आणि प्रतिगामी शक्तींच्या विरोधात न डगमगता आवाज उठवणाऱ्या, बहुसांस्कृतिकवादी, बहुश्रुत, बहुपेडी कुमार केतकर नावाच्या एका उमद्या व्यक्तिमत्त्वाचा मी एक निस्सीम विवेकी चाहता आहे. कुमार केतकर ज्ञानसंपन्नतेचा कवेत न मावणारा डेरेदार विशाल वृक्ष आहे असं माझं मत आहे!.......

पत्रकारितेची वाताहत

माध्यमांतील विद्यमान संपादक काही कमी तोलामोलाचे नाहीत. बाळशास्त्री जांभेकर, विष्णुशास्त्री चिपळूणकर, आचार्य अत्रे, प्रबोधनकार ठाकरे आणि  डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यासारख्या मातब्बर संपादकांच्या नावांचे सन्मान त्यापैकी अनेकांनी प्राप्त केलेले आहेत. ज्यांच्या नावाचे सन्मान घेतले, त्यांच्या नेतृत्वगुणाचा, परखड आणि निर्भीडपणाचा वारसा हे संपादक चालवणार आहेत की नाहीत?.......

वैयक्तिक दु:खाच्या भेसूर सामूहिकीकरणाचं वर्ष...

काय घडलं नाही गेल्या वर्षभरात? करोनानं जगण्याचे सर्वच संदर्भ बदलून टाकले. समाजकारण, राजकारण, अर्थकारण, उद्योग, शिक्षण, वैद्यकशास्त्र अशा वेगवेगळ्या आघाड्यांवर एका अतिशय महाभीतीदायक संदर्भानं अशी चाल केली की, प्रत्येक माणसाच्या डोळ्यात मृत्यूचं भय दाटून आलं. माणसाच्या वैयक्तिक आणि सामूहिक जीवनात तोवर प्रस्थापित झालेले सर्व मापदंड तपासून पाहण्याची नितांत गरज निर्माण झाली. आपण समजतो तितकं आयुष्य सोपं नसतं.......

पत्रकारितेवर घोंगावणारं खरं संकट

तोल ढळलेली (काही प्रमाणात) मुद्रित माध्यमे आणि प्रकाश वृत्तवाहिन्या दिवसेंदिवस हेकेखोर होत चालल्या आहेत. ते  म्हणतील तेच खरं अशी हट्टी भूमिका घेतली जाऊ लागली आहे. वाहिन्या तर पत्रकारिता करण्याऐवजी ‘ट्रायल’च्या भूमिकेत आल्या आहेत. कोण दोषी आहे आणि नाही याचा फैसला वृत्तवाहिन्या करू लागल्या आहेत. लागलेली आग विझतही नाही, तोच आगीचे कारण ‘अजूनही अस्पष्ट’ असा निर्वाळा प्रकाश वृत्तवाहिन्याच देऊ लागल्या आहेत.......

माध्यमांची फोकनाडबाजी!

थापा किंवा पुड्या सोडण्याला वऱ्हाडी भाषेत ‘फोकनाड’ असा शब्द आहे. अशा फोका मारणाऱ्यांना ‘फोकनाड्या’ असं विदर्भात संबोधलं जातं. ‘शरद पवार यूपीएचे चेअरमन होणार’ आणि ‘राज्यातल्या काही मंत्र्यांकडे मुंबईच्या महापालिकेच्या पाण्याची मोठी थकबाकी’ या दोन पूर्णपणे फसलेल्या बातम्यांमुळे किमान महाराष्ट्रातली माध्यमे ‘फोकनाडी’ पत्रकारिता तर करत नाहीयेत ना, असा प्रश्न जर कुणाला पडला तर त्यात काही गैर नाही.......

बळीराजाच्या जगण्याचा जाहीरनामा करुणेनं भरलेला महासागर आणि आत्महत्यांचा संकेत आहे...   

आंदोलक शेतकऱ्यांच्या विरोधात जी काही मोहीम सुरू करण्यात आलेली आहे, तिचं वर्णन ‘विकृत’ या एकाच शब्दात करावं लागेल. बळीराजा या जगात अस्तित्वात असणाऱ्या प्रत्येक माणसाचा अन्नदाता आहे. जो आपल्याला अन्न देतो त्याच्याच संदर्भात अशी मोहीम राबवणारे लोक माणसं आहेत का, असा प्रश्न त्यामुळे निर्माण होतो. बळीराजाला पाठिंबा देता येत नसेल तर किमान त्याची टर उडवण्याची विकृती तरी दाखवू नका, प्लीज.......

ढिम्म साहित्य-संस्कृती मंडळ आणि अशोक चव्हाणांचं अगत्य!

कोणत्या ना कोणत्या निमित्तानं सर्वच राजकारण्यांना नेहमीच टीकेच्या तोंडी धरणं आपल्याला आवडत असतं, परंतु राजकारणी अनेकदा अनेक चांगल्या गोष्टी अगत्यानं करत असतात, त्याची सकारात्मक दखल मात्र फारशी घेतली जात नाही. एकीकडे साहित्य आणि संस्कृती मंडळाचा लालफीतशाहीमध्ये अडकलेला हा अनागोंदी व ढिम्म कारभार आणि दुसरीकडे अशोक चव्हाण यांनी एका सूचनेची केलेली अंमलबजावणी, हे निर्दशनास आणून देणं हाच या लेखनाचा हेतू आहे.......

अहमद पटेल नावाची ‘काँग्रेसी’ दंतकथा!

कायम सस्मित राहत काँग्रेसच्या राजकारणात यशस्वी झालेलं व्यक्तिमत्त्व म्हणजे पटेल होते. ते पक्षाध्यक्ष सोनिया गांधी यांचे कान आणि डोळे होते. पक्षातले नेते, कार्यकर्ते आणि पक्षाध्यक्ष सोनिया गांधी यांच्यात ते कायम ‘कुशन’ म्हणून वावरले तरी सत्तेपासून कायमच लांब राहिले. काँग्रेसवर आणि गांधी घराण्यावर अव्यभिचारी निष्ठा हे पटेल याचं एक वैशिष्ट्य. शिवाय वादविवाद, चर्चा, आरोप–प्रत्यारोपासून ते कायम लांब राहिले.......

काँग्रेसच्या पिंजऱ्यातील पोपटांची फडफड!

ओबामा यांनी राहुल गांधी यांच्यावर केलेल्या एका कमेंटमुळे विरोधकांना जितका आनंद झाला, त्यापेक्षा जास्त आसुरी आनंद काँग्रेसमधील काही ‘पोपटां’ना झालेला असल्याचे त्यांच्या प्रतिक्रियांवरून दिसत आहे. बराक ओबामा यांच्या ‘अ प्रॉमिस्ड लँड’ या पुस्तकात मोदी यांचा उल्लेखही नाही, तसंच भाजपला ओबामा यांनी ‘विभाजनवादी’ म्हटलं आहे, हे एका कथित प्रतिकूल टिपणीमुळे ‘आनंदी’ झालेल्या भाजपच्या समर्थकांनीही विसरू नये!.......

‘भाजप’नुकूल कल!

भक्तांनी या विजयाचा फार उन्माद करू नये कारण हा विजय निसटता आहे आणि भाजपला जरी चांगलं यश मिळालं असलं तरी नितीशकुमार हे राजकारणातल्या संधीसाधू वृत्तीचं एक अत्यंत ‘अप्रतिम’ असं उदाहरण आहेत. बिहार निवडणुकीच्या निकालाचे आकडे बघितल्यावर भाजपपासून दूर राहण्याचा निर्णय नितीशकुमार यांनी लगेच आज नाही, पण भविष्यामध्ये घेतला आणि सत्तेसाठी बिहारमध्ये एक नवीन आघाडी अस्तित्वात आली तर फारसं आश्चर्य वाटायला नको.......

बिहारचा राजकीय कल बदलतोय?

बिहारच्या निवडणुकीच्या संदर्भामध्ये वातावरण पूर्णपणे नितीशकुमार आणि भाजप यांच्या बाजूनं होतं, ते आता राहिलेलं नाहीये. ते बदलण्याचं सर्व श्रेय तेजस्वी यादव आणि चिराग पासवान यांना द्यावंच लागेल. बाकी बेरोजगारी, वाढती महागाई, नितीशकुमार यांच्या कारभाराविषयी असलेली नाराजी, नितीशकुमार यांची धरसोडीची राजकीय भूमिका हेही अन्य मुद्दे आहेत. पण बिहारच्या राजकारणावर दोन तरुण प्रभाव निर्माण करू शकतात का काय, असं वाटतंय.......

नाथाभाऊंच्या असंतुष्ट भारुडाची सांगता!

खडसे यांचं योगदान लक्षात घेऊन त्यांना नीट सांभाळून ठेवण्यास भाजलाही अपयश आलं, हेही मान्य करायला हवं. फडणवीस आणि चंद्रकांत पाटील यांनाही यासंदर्भात आत्मपरीक्षणाची भूमिका घ्यावी लागणार आहे. एव्हाना ठरल्याप्रमाणे त्यांना राज्यपालपद देऊन पुनर्वसन करता आलं असतं, पण ते भाजपच्या पक्षश्रेष्ठींनी कधीच केलं नाही. परिणामी भाजपनेच एक क्षण असा निर्माण केला की,  खडसे यांना पक्ष सोडण्याशिवाय पर्याय राहिला नाही.......

पुष्पाताई नसणं म्हणजे...

अशीच एक आठवण पुष्पाताईंच्या एका अप्रतिम भाषणाची आहे. दीड तास त्यांनी सामाजिक, आर्थिक, राजकीय आणि सांस्कृतिक या चारही क्षेत्रातल्या सुमारीकरणाविषयी अत्यंत तर्कशुद्ध मांडणी केली. त्यात आकडेवारी होती, उदाहरणं होती, टोमणे होते आणि जबाबदार असणारांना टोलेही होते. त्यांच्या वाणीला विलक्षण धार होती, पण  आक्रस्ताळेपणाचा लवलेश नव्हता, वैयक्तिक निंदा नव्हती.......

ही तर भयकंपाची नांदी...  

बाबरी मशिदीच्या ताज्या निकालातून मिळणारे भयसंकेत हे असे काळजाचा थरकाप उडवणारे आहेत. लोकशाहीवादी, संवेदनशील, सुज्ञ माणसाला ते जाणवू लागले आहेत. हे संकेत प्रत्यक्षात न उतरो आणि या देशाच्या सर्व जातीय आणि धर्मीय एत्कामतेला, समतेच्या तत्त्वाला तडा न जावो, अशी आशा बाळगणं एवढचं आपल्या हातात उरलं आहे. जो समाज धार्मिक विद्वेषाच्या ज्वाळांचा दाह सहन करत असतो, त्या समाजात शांतता नांदूच शकत नाही.......

‘त्या’ पोलीस अधिकाऱ्यांवर कारवाईची धमक दाखवा!

सरकार पाडण्याचे प्रयत्न करणाऱ्या या पोलीस अधिकाऱ्यांना गृहमंत्री अनिल देशमुख यांनी वठणीवर आणलंच पाहिजे. प्रश्न म्हातारी मरण्याचा नसून काळ सोकावण्याचा आहे. उद्या  मुख्यमंत्री कोण असावं आणि कोण मंत्री नसावं, हे ठरवण्यातही प्रशासनातील अधिकारी आणि कर्मचारी सहभागी होण्याचा धोका आहे. म्हणून या चार-पाच पोलीस अधिकाऱ्यांवर कठोर कारवाई झाली तर प्रशासनातील अधिकारी भविष्यात अशी गुस्ताखी करण्याची हिंमत दाखवणार नाहीत.......

प्रेरणेचा प्रवास - प्रश्नातून पुढचा प्रश्न हवा

आपल्याला प्रश्न विचारताही आले पाहिजेत. विशेषत: पत्रकार, लेखक, कलाकार,कलावंत. पत्रकारांना तर प्रश्न विचारताच आले पाहिजे.  लेखक,  कलावंत,  चित्रकार वगैरे वगैरे त्यांच्या अभिव्यक्तीतून, कलेतून काही प्रश्न मांडत असतो. मग ती कविता असेल, कथा असेल, कांदबरी, समीक्षा, चित्र किंवा संगीत असेल या माध्यमांचा तो प्रश्न मांडण्यासाठी वापर करत असतो. तरुणांच्या मनात प्रश्न विचारण्याची एक ऊर्मी निर्माण झाली पाहिजे.......

काँग्रेस - पक्ष की समृद्ध अडगळ?

सध्या जी काही अंतर्गत सुंदोपसुंदी माजलेली आहे, कलह सुरू आहे आणि त्यातच अध्यक्षपदाचा सावळागोंधळ सुरू आहे, त्यामुळे देशाच्या राजकारणात काँग्रेस पक्ष एक समृद्ध अडगळ झाल्यासारखी स्थिती आहे. देशाच्या राजकारणात नुसती अडगळ बनून राहण्यापेक्षा काँग्रेसनं ‘समृद्ध अडगळ’ होणं बरं असेल, कारण त्यामुळे दिवाणखान्यात शोभेची वस्तू म्हणून तरी स्थान मिळेल!.......

सर्वपक्षीय राजकीय ढोंग!

करोनाच्या पार्श्वभूमीवर होणाऱ्या संसदेच्या अधिवेशनातला प्रश्नोत्तराचा त्रास गुंडाळण्याच्या सत्ताधारी भाजपच्या इराद्याला काँग्रेससकट अनेक विरोधी पक्षांनी केलेला विरोध आपल्या देशातील संसदीय लोकशाही सुदृढ ठेवण्यासाठीचा प्रयत्न आहे, असं जर कुणाला वाटत असेल तर तो शुद्ध भाबडेपणा आहे. संसदीय लोकशाहीची बूज राखण्याच्या बेजबाबदारपणाच्या बाबतीत विशेषत: काँग्रेस आणि भाजप एकाच नाण्याच्या दोन बाजू आहेत.......

पत्रकारांचे पंतप्रधानांसोबतचे परदेश दौरे : समज आणि गैरसमज

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या दौऱ्यासाठी एक विशेष विमान केंद्र सरकारनं नुकतंच खरेदी केलेलं आहे. पंतप्रधान, राष्ट्रपती यांच्या दौऱ्यासाठी ‘एअर इंडिया’च्या ताफ्यात असं खास विमान गेल्या चाळीस तरी वर्षांपासून आहे; असंच एक विमान संरक्षण मंत्र्यासाठी राखून ठेवलेलं असतं! तर ते विमान काही नरेंद्र मोदी यांच्यासाठी नाही तर देशाच्या पंतप्रधान, उपराष्ट्रपती आणि राष्ट्रपती यांच्या दौऱ्यासाठी आहे.......

राजस्थानातल्या फसलेल्या बंडानंतर...  

देशाच्या राजकारणाची पातळी घसरवण्याच्या बाबतीत काँग्रेस जर निर्लज्ज असेल तर भाजप शतनिर्लज्ज आहे. काँग्रेस पक्ष जर या बाबतीत उघडा असेल तर भाजप नागडा आहे असंच म्हणावं लागेल.‘पार्टी विथ डिफरन्स’ अशी स्वत:ची प्रतिमा असण्याचा दावा करणारा भाजपच्या कार्यशैलीत झालेला हा बदल अध:पतनाचा कळस आहे आणि त्याला त्याच भाषेत उत्तर देण्याची क्षमता काँग्रेसमध्ये उरलेली नाही इतका या पक्षाचा संकोच झालेला आहे.......

कथा निलंगेकरांच्या पीएच.डी.ची!

विद्यापीठात फिरत असताना निलंगेकरांच्या पीएच.डी.ची बातमी सर्वप्रथम अनिल शर्माला मिळाली आणि मग आम्ही दोघंही त्या बातमीच्या अक्षरश: मागेच लागलो. एव्हाना डॉक्टरेट संपादन करून राज्यशास्त्र विभागाचे विभागप्रमुख असलेले प. ल. जोशी, तेव्हा नागपूर विद्यापीठाच्या राजकारणातले बहुचर्चित व्यक्तिमत्त्व होतं. त्यामुळे स्वाभाविकपणे निलंगेकरांच्या पीएच.डी.च्या बातमीला जितका मसाला लावला जाईल, तितका तो कमी पडत असे.......

सोनिया गांधींचं तोंडदेखलं शहाणपण!

निधनानंतर तब्बल १५ वर्षांनी पी.व्ही. नरसिंहराव यांच्या कर्तृत्वाचं गुणगान सोनिया गांधी यांनी केलेलं असलं आणि ते करण्यास त्यांचा प्राप्त परिस्थितीत नाईलाज असला तरी ते गुणगान तोंडदेखलं आहे. पक्षात सक्रिय झाल्यावर आधी सीताराम केसरी यांना अध्यक्ष करायला लावून सोनिया गांधी आणि त्यांच्या गटाने राव यांचे पंख कापले. नंतर त्यांच्याशी सल्लामसलत बंद केली, मग भेटी-गाठी बंद झाल्या.......

राहुल गांधींना पर्याय राहुल गांधीच!

काँग्रेस पक्षाचा सध्याचा अपरिहार्य चेहरा राहुल गांधी आहेत, हेच वारंवार समोर येत आहे. आता नुसतं बोलत न राहता पुढे जात, राहुल गांधी यांना पर्याय राहुल गांधी हेच आहेत. ‘आयुर्विम्याला पर्याय नाही’ अशी एक जाहिरात पूर्वी होती, तसं आत्ताच्या घटकेला काँग्रेसला राहुल गांधी यांच्या नेतृत्वाशिवाय पर्याय नाही आणि हा पर्याय खुल्या मनानं एकजात सर्व काँग्रेसजनांनी स्वीकारण्याशिवाय दुसरा पर्याय नाही!.......

धूर्त वृद्धांच्या कचाट्यातली काँग्रेस!

राजस्थानच्या सत्तासंघर्षात सचिन पायलटची तूर्तास झालेली जबर पिछेहाट म्हणजे काँग्रेसमधील धूर्त वृद्धांच्या कळपाचा झालेला विजय समजायला हवा. पक्षातल्या तरुण नेतृत्वाची कायमच कोंडी कारणारा हा वृद्धांचा कळपच काँग्रेसच्या आजच्या स्थितीला कारणीभूत आहे. ‘गांधी’ नावाचं नेतृत्व नसेल तर काँग्रेस पक्ष निवडणुका जिंकू शकत नाही, म्हणून या कळपाला राहुल गांधी यांचं नेतृत्व हवं आहे, पण त्यांचे तरुण सहकारी मात्र चालत नाहीत.......

उद्धव अन कळसूत्री बाहुले? मुळीच नाही!

मुख्यमंत्री म्हणून उद्धव ठाकरे कोणाच्या हातचं कळसूत्री बाहुलं बनतील किंवा त्यांच्यावर कोणी रिमोट कंट्रोल असण्याच्या टीकेत मुळीच तथ्य असणार नाही. प्रशासनात ते नवखे आहेत, यात शंकाच नाही, पण या काळात त्यांनी विषय समजून घेण्याचा जो तडाखा लावला आहे, तो त्यांच्या अभ्यासू वृत्तीला साजेसा आहे. मुख्यमंत्री म्हणून असणाऱ्या अधिकारांची जाणीव ठाकरे यांना झालेली आहे आणि ते अधिकार बजावत आहेत.......

संतपीठाचं ग्रहण खरंच सुटेल?

संतपीठाच्या स्थापनेच्या नावाखाली संतांची झाली तेवढी अवहेलना आता पुरे झाली. सरकार आणि नोकरशाहीच्या कचाट्यातून संतांची सुटका करून संत आणि त्यांच्या साहित्याला मोकळा श्वास घेऊ द्यावा. या भूमीचे संत, त्यांची परंपरा, त्यांचं साहित्य, त्यांचा संस्कार, त्यांनी निर्माण केलेली ती जात-पात-धर्म विरहित संस्कृती कोणतीही भेसळ न होता शुद्धच राहावी. तसं घडलं तरच संतपीठ स्थापनेचा हेतू ३९ वर्षांनी साध्य होईल........

उद्धव ठाकरेंचा अनिष्ट पायंडा!

राज्याच्या सत्तेच्या राजकारणात ‘प्रशासनाचे आवडते मुख्यमंत्री’ म्हणून आजवर पृथ्वीराज चव्हाण आणि देवेंद्र फडणवीस यांची नावे आघाडीवर होती. अजोय मेहता यांच्या नियुक्तीचा अनिष्ट पायंडा पाडून उद्धव ठाकरे यांचं नाव त्या यादीत समाविष्ट व्हावं हे चांगलं झालं नाही. मुख्यमंत्री म्हणून अतिशय आश्वासक सुरुवात केलेल्या उद्धव ठाकरे यांची प्रतिमा धूसर होण्याचीही ही सुरुवात आहे.......

हे तर, शेपटी तोडलेले संपादक!

विविध संशोधित रोग प्रतिबंधक लशी आणि औषधांची चाचणी माणसाआधी अनेकदा उंदरांवर करतात. हे उंदीर इकडेतिकडे पळू नयेत म्हणून त्यांच्या शेपट्या तोडतात. त्यामुळे ते उंदीर हिंडण्या-फिरण्याचं स्वातंत्र्य गमावून बसतात आणि  जिथे आहेत तिथेच घोटाळत  राहतात. सध्याचे बहुसंख्य संपादक व्यवस्थापनासमोर असेच घोटाळत आहेत म्हणून त्यांच्यासाठी ही उपमा वापरली. येथे उंदरांचा अपमान करण्याचा हेतू मुळीच नाही!.......

देवेंद्र फडणवीसांच्या वाटेवर उद्धव ठाकरेंची पावले!

नोकरशाहीला सरकारपेक्षा वरचढ होण्याची जी वाट देवेंद्र फडणवीस यांनी प्रशस्त केली, त्याच वाटेवर ठाकरे यांची पावले पडत आहेत. मुख्यमंत्री कार्यालयात समांतर उभी केलेली खाजगी यंत्रणा आणि ‘प्रति मुख्यमंत्री’ बनलेले प्रवीण परदेशी हे फडणवीस यांना जड झाले होते, तर उद्धव ठाकरे यांना अजॉय मेहता बुडवणार असं दिसू लागलं आहे. मेहता यांनी मंत्र्याच्या संमतीविना मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत ठराव येऊ दिला, याचा अर्थच तो आहे.......

बड्या माध्यमसमूहांचं ‘पब्लिक ऑडिट’ करा!

करोनामुळे पत्रकारांच्या नोकऱ्या जाव्यात, वेतनात २० ते ५० टक्क्यांपर्यंत कपात व्हावी, इतकी बड्या माध्यमसमूहांची आर्थिक परिस्थिती बिकट झालेली आहे का, हा खरा प्रश्न आहे आणि त्याचं उत्तर स्पष्ट शब्दांत नाही असं आहे. महाराष्ट्रातल्या प्रमुख बड्या वृत्तपत्र समूहांचा जरी आता मल्टीमीडिया म्हणून विस्तार झालेला असला तरी त्यांचा मुख्य ब्रॅंड हा मुद्रित म्हणजे वृत्तपत्र हाच आहे.......

सूर्यकांता पाटलांची निवृत्ती आणि मराठवाड्याचं ‘न’ नेतृत्व...

सूर्यकांता पाटील यांच्यासारख्या धमक आणि धाडस असलेल्या उमद्या नेत्याची निवृत्ती मनाला पटणारी नाही, मग ती स्वीकारार्ह असण्याचा प्रश्नच उपस्थित होत नाही. परत आल्या तर, राजकारणाच्या मुख्य प्रवाहात त्यांचं दिलसे स्वागतच आहे. तरी हा निर्णय ठाम असेल तर आता लेखनाचे राहिलेले प्रकल्प सूर्यकांता पाटील यांनी पूर्ण करावेत अशी एक सख्खा मित्र म्हणून कळकळीची विनंती आहे.......

इथे ओशाळला असेल करोनाही...

करोनाचा प्रतिबंध घालण्यात राज्य सरकारला आलेल्या अपयशाकडे लक्ष वेधण्यासाठी माजी मुख्यमंत्री (आणि पुन्हा होण्यासाठी आसुसलेले) देवेंद्र फडणवीस, तसंच पक्षाचे प्रदेशाध्यक्ष चंद्रकांत पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय जनता पक्षानं केलेलं आंदोलन ना घटना, ना कायद्याच्या विरोधी आहे. लोकशाहीत सरकारच्या अपयशाकडे लक्ष वेधण्यासाठी आंदोलन करण्याचा अधिकार प्रत्येक राजकीय पक्षाला आहे.......

​​​​जीना और मरना भी करोना के साथ...

करोनाचा मुकाबला करण्याच्या बाबतीत सरकारं आणि प्रशासन पूर्ण नाही, पण बऱ्याच प्रमाणात नक्कीच कमी पडलं, काठावर उत्तीर्ण झालं हे जितकं खरं आहे, तितकंच आपणही कमी पडलो आहोत. समाज म्हणून आपण बहुसंख्येनं कसे वागलो हा प्रश्न प्रत्येकानं स्वत:ला विचारावा. आणि अगदी खरं उत्तर द्यावं, म्हणजे आपणही काठावरच उत्तीर्ण झालो आहोत हे लक्षात येईल.......

पत्रकाराचीही, चूक ती चूकच!  

सध्या एका पत्रकारानं केली\न केलेली चूक आणि एका पत्रकारितेच्या नावाखाली भाटगिरी करणारावर झालेला हल्ला चर्चेत आहेत. त्या पार्श्वभूमीवर ज्येष्ठ पत्रकार कामिल पारखे यांनी ‘अक्षरनामा’वर ‘पत्रकारितेतील ‘त्या’ अनुचित आणि सहज टाळता येण्यासारख्या घटनेचा सल आजही माझ्या मनात आहे!’ या लेखात त्यांच्या एका चुकीची कबुली दिली आहे. त्यावरून मला माझ्या पत्रकारितेच्या सुरुवातीच्या दिवसातील एका धडा आणि एक चूक आठवली.......

बाळासाहेब पवार : तेव्हा राजकारणी माणसं घडवत!

बाळासाहेब पवार हे मराठवाड्यातील काँग्रेसचे एकेकाळचे दिग्गज नेते. असे दूरदृष्टीचे नेते एकेकाळी राजकारणात होते, म्हणून आमची आणि नंतरच्या पिढ्या शिकल्या, धन आणि नावलौकिक कमावत्या झाल्या. एकजात सर्व राजकारणी भ्रष्ट, बेफिकीर, स्वार्थी नाहीत, अशी  माझी धारणा का आहे, ते स्पष्ट करणारा हा लेख. पत्रकार अच्युत भोसले यांनी लिहिलेल्या बाळासाहेब पवार यांच्या चरित्राची ही प्रस्तावना आहे.......

पत्रकारितेवर घोंगावणारं खरं संकट

समकालीन मराठी माध्यमात जे पत्रकार चांगल्या बातम्या देतात, त्यात राहुल आघाडीवर आहे. त्याच्या काही बातम्या त्याच्यातला संवेदनशील माणूस, उत्सुक व जागरूक पत्रकारितेचा परिचय करून देणाऱ्या असतात, तर काही कोणतीही शहानिशा करता दिलेल्या असतात. शिवाय त्याची भाषाही अन्य सर्वच वृत्तवाहिन्यांवरील पत्रकारांप्रमाणे अचूक नसते आणि अन्य बहुसंख्य पत्रकारांप्रमाणे झालेली चूक दुरुस्त न करण्याचा दुर्गुण त्याच्यातही आहे.......

रात्र महाभयंकर वैऱ्याची आहे, आपण गंभीर कधी होणार?

संकटाचा मुकाबला करण्यासाठी संघटित होण्याऐवजी बहुसंख्य लोक अजूनही बेजबाबदारपणे वागत आहेत आणि जे रस्त्यावर उतरत नाहीत, ते समाजमाध्यमांवर राजकीय नेतृत्वाचे ट्रोलिंग करण्यात मग्न आहेत. नरेंद्र मोदी, उद्धव ठाकरे, शरद पवार, राजेश टोपे, देवेंद्र फडणवीस... कुणीही सुटलेलं नाही. सुमारांनी केलेल्या या कल्ल्याचा आता उबग आलाय. मूळ मुद्दा करोनाच्या संदर्भात ‘रात्र वैऱ्याची आहे’ हा आहे आणि त्याबाबत आपण गंभीर कधी होणार हा आहे.......

‘लोकशिक्षक’ मा. गो. वैद्य

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे माजी प्रवक्ते, संघाच्या हिंदुत्वाचे प्रखर भाष्यकार अशी ओळख असलेल्या मा. गो. वैद्य यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे एक साक्षेपी, निष्पक्ष, व्यावसायिक आणि कुशल संपादक, भाषा तज्ज्ञ, संस्कृतचे शिक्षक व अभ्यासक हेही असलेले पैलू अनेकांसाठी अज्ञात आहेत. त्यावर  प्रकाश टाकणारा हा लेख. आज, ११ मार्च २०२०ला मा. गो. वैद्य वयाच्या ९८व्या वर्षांत पदार्पण करत आहेत त्यानिमित्त.......

भाजपला उशीरा झालेली उपरती

भाजपच्या आयटी सेलने पसरवलेल्या माहितीनुसार भाजपने फारच निसटत्या फरकानं दिल्लीची सत्ता गमावली आहे. एका भक्ताकडून ही माहिती आली, तेव्हा उत्सुकता चाळवली म्हणून निवडणूक आयोगाच्या संकेतस्थळावर जाऊन प्रत्येक मतदारसंघाच्या निकालाची आकडेवारी काढली तर ही माहिती सपशेल खोटी निघाली! भाजपचे सर्व उमेदवार किमान सात हजार मतांनी पराभूत झालेले आहेत. केवढा हा खोटारडेपणा आणि आत्मवंचनाही!.......

दिल्लीत विकास जिंकला, धर्मांधता हरली!

आपच्या जागा काही कमी झाल्या आहेत आणि भाजपच्या वाढल्या असल्या तरी याबद्दल फार तारे तोडण्यात मतलब नाही. कोणत्याच दोन निवडणुकांचा निकाल ‘सेम टू सेम’ कधीच नसतो.खरं तर भाजपने ज्या पद्धतीनं जोर लावलेला होता, ते लक्षात घेता ‘आप’च्या जागा ४५पर्यंत कमी होतील असं वाटत होतं, पण या वाटण्याला अरविंद केजरीवाल यांच्या विकासाच्या मॉडेलनं, मोठ्या चतुराईनं सुरुंग लावला आहे.......

सरकार पुरस्कृत झुंडशाही!

एकीकडे लोकात जाऊ असं म्हणत असताना दुसरीकडे या कायद्याची अंमलबजावणी कुणी रोखू शकत नाही, सरकार त्या संदर्भात मागे हटणार नाहीच अशी वक्तव्ये केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा करतात, हे लोकशाहीला अपेक्षित असणाऱ्या संवादाचं लक्षण मुळीच नाही. उलट नागरिकत्व सुधारणा कायद्याला विरोध दर्शवणाऱ्या दडपून टाकण्याचे प्रयत्न केले जात आहेत असंच वर उल्लेख केलेल्या बातम्यांतून दिसतं आहे. त्यासाठी झुंडगिरीला प्रोत्साहन दिलं जात आहे.......

उद्धवा, हाती चाबूक घ्या!

ठाकरे यांनी मंत्रालयात ठिय्या मांडून बसण्याचा जो पायंडा सुरू केला आहे, तो स्वागतार्ह आहे. फडणवीस मंत्रालयात फार कमी वेळ बसत. राज्याचा प्रमुख मंत्रालयात बसला की मंत्री, त्यापाठोपाठ सचिव, अन्य अधिकारी, कर्मचारी मंत्रालयात बसू लागतात. कामाची एक शिस्त निर्माण होते आणि जनतेला दाद मागण्यासाठी सरकार आणि प्रशासन उपलब्ध होतं. नाही तर वैफल्यग्रस्त जनतेचे होणारे बळी टाळण्यासाठी मंत्रालयात जाळ्या बसवण्याची नामुष्की येते.......

रा. रं. बोराडेंचे परखड बोल आणि साहित्यातल्या टोळ्या!

बोराडे यांच्या या परखड बोलाच्या वास्तवाबद्दल कुणालाही शंका नाही. ज्या साहित्याच्या क्षेत्रात बोराडे गेली पाच-साडेपाच दशके वावरत आहे, त्या क्षेत्रात हे पीक अलीकडच्या अडीच-तीन दशकात जोमानं फोफावलं आहे, याची कल्पना बोराडे यांना नव्हती का, त्यांनी हे बोलायला उशीर का केलाय, असे प्रश्न मात्र पडले. साहित्या जगतातल्या बोराडे म्हणतात त्या आणि तशा अनेक अनिष्ट बाबींविषयी ते अनभिज्ञ असतीलच असं नाही.......

राजकारणातले विरोधाभास, विसंगती आणि चमत्कृती!

उद्धव ठाकरे मंत्रालयात येतात हे फारच चांगलं आहे. ते मंत्रालयात येतात, बैठका घेतात, प्रशासनातल्या अधिकाऱ्याकडून काय चाललंय, ते ऐकून आणि समजून  घेतात, हे प्रशासनावर वचक बसण्याच्या दृष्टिकोनातून आशादायक आहे. खाते वाटप झालेलं नसलं तरी मंत्री मंत्रालयात येत होते, लोकांना भेटत होते, यावरून हे सरकार कुणा एकाभोवती केंद्रित (एकचालकानुवर्ती) नाही असा संदेश गेलेला आहे.......

केशवराव पोतदार – असेही पत्रकार होते!

आजच्या पत्रकारितेला केशवरावाची तत्त्वनिष्ठा पेलणार नाही, कारण कोणतीही तडजोड करून त्यांनी लेखणी झिजवली नाही. केशवराव पोतदार हे साधेपणाचा उत्तुंग अविष्कार होते. स्कूटर असली तरी पायी चालण्यावरच कायमच त्यांचा भर असे. वस्त्र श्रीमंती न वापरण्याचा त्यांचा बाणा होता. आपली विचारसरणी कोणतीही असो बातमी लिहितांना ती आणायची नाही हा धडा गिरवून घेणारे केशवराव होते.......

गोपीनाथ गडावरचा कलकलाट!

भावनेच्या लाटा नव्हे तर कर्तृत्वाचं वास्तव जमिनीला खिळून असतं हे गोपीनाथ मुंडे यांनी सिद्ध करून दाखवलं. मगच त्यांना जनतेच्या हृदयात स्थान मिळालं आणि पक्षात त्यांच्या नेतृत्वाला वलय प्राप्त झालं. तसंच काम पंकजा यांना करावं लागेल. मग पक्षच त्यांच्यामागे धावत येईल. सर्वोच्च स्थानी एकच माणूस विराजमान होऊ शकतो याचा विसर पडून संधीची वाट पाहत राहण्याचा संयम खडसे यांच्यात उरला नाही, असा त्यांच्या उद्वेगाचा अर्थ आहे.......

देवेंद्र फडणवीसांचे ‘अधिक’ आणि ‘उणे’

महिना-सव्वा महिनाभरापूर्वीपर्यंत ज्यांच्यावर ‘महाराष्ट्र भाजपचा आधारस्तंभ’ म्हणून स्तुतीसुमने उधळली जात होती, ज्यांच्याकडे महाराष्ट्राच्या राजकारणातला एक प्रभावी नेतृत्व म्हणून पहिलं जात होतं, त्या देवेंद्र फडणवीस यांच्यावर आत्ताच्या घडीला जोरदार टीकेची राळ उठली आहे, समाजमाध्यमांवर तर अत्यंत तिरस्करणीय भाष्यं केली जात आहेत. महाराष्ट्राचा ‘अयशस्वी मुख्यमंत्री’ असा ठपका त्यांच्यावर ठेवला जात आहे.......

हे केवळ ‘देवेंद्र गेले, उद्धव आले’ नाही!

गेल्या जवळ जवळ १५ वर्षांपासून एक पत्रकार म्हणून मी उद्धव ठाकरे यांना पाहतो आहे. राजकीय नेते म्हणूनच नव्हे तर माणूस म्हणूनही उद्धव विचारी, ठाम आणि ‘ठंडा करके खाओ’ वृत्तीचे, संयमी आहेत. कोणताही दावा न करता त्यांनी मुख्यमंत्रीपद कसं पटकावलं हे यासंदर्भात लक्षात घ्यायला हवं. नारायण राणे आणि राज ठाकरे यांनी केलेल्या बंडानंतर झालेली विखारी टीका, राणे यांनी पातळी सोडून टीका केल्यावरही ठाकरे यांनी तोल सुटू दिला नाही.......

अजित पवारांचा ‘सर्जिकल स्ट्राईक’!

सरकार स्थापनेचा जो काही खेळ एका रात्रीतून झाला, त्यामुळे देवेंद्र फडणवीस आणि अजित पवार महाराष्ट्राच्या राजकारणाच्या केंद्रस्थानी आलेले आहेत. ते या केंद्रस्थानी राहतात की बहुमताची लढाई हरतात, हे ३० नोव्हेंबरनंतरच स्पष्ट होणार आहे. अजित पवार यांच्या कृतीला राष्ट्रवादी काँग्रेसचा पाठिंबा नाही हे खरं, पण शरद पवार यांना हा निर्णय माहिती असण्याबाबत मात्र ‘सूचक मौन’ पाळण्यात आलेलं आहे.......

सत्तेच्या साठमारीत जनहित ही अफवा!

सरकार अस्तित्वात आलं की, प्रश्न सुटतील असं जे काही कार्यकर्ते, शेतकरी आणि सामान्य माणसाला वाटत असतं तो एक शुद्ध भाबडेपणा असतो. कारण नेते मंडळीसमोर ध्येय असतं ते सत्तेचं; त्यांच्यासमोर कार्यकर्ता, सामान्य माणूस, शेतकरी, कष्टकरी नसतोच. असं जर घडलं असतं तर आपल्या राज्य आणि देशात रामराज्य आलं असतं. भारतातला कुणीही माणूस उपाशी झोपलेला नसता, शेतकऱ्याच्या डोळ्यात कधीच अश्रू आले नसतं फार लांब कशाला रस्त्यावर खड्डेच नसते.......

जनमताचा अनादर करणारा पोरखेळ!

महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीचे निकाल जाहीर होऊन १२ दिवस उलटून गेलेले आहेत आणि भाजप-सेना महायुतीला स्पष्ट बहुमत मिळालेलं असलं तरी अजून सरकार मात्र स्थापन झालेलं नाही. सत्ता स्थापनेचा जो काही खेळ रंगवला गेलेला आहे, त्यापेक्षा लहान मुलं भातुकली गंभीरपणे खेळतात, याचं भान भाजप आणि सेनेच्या नेत्यांना उरलेलं नाही. नुसता पोरखेळ सुरू असून या दोन्ही पक्षांची पुरती शोभा झालेली आहे!.......

जोर का धक्का धीरे से लगे...

विधानसभेच्या निवडणुकीच्या निकालाचा अर्थ महायुतीला आणि त्यातही विशेषत: भाजपला ‘जोर का धक्का धीरे से लगे...’ असा आहे. जनतेनं पुन्हा सत्ता स्थापनेचा कौल दिलाय, पण भाजप-सेना यांचं विधानसभेतील संख्याबळ लक्षणीय कमी करत धक्का आणि काही इशारेही दिलेले आहेत. अनेकांचा पोटशूळ उठला तरी हरकत नाही, मी पुन्हा एकदा शरद पवार यांना सॅल्यूट करतो. कारण २०१९ची विधानसभा निवडणूक म्हणजे शरद पवार, असं समीकरण आता सुवर्णाक्षरी आणि अमीट आहे!.......

वाढता असुसंस्कृतपणा... 

अलीकडच्या काळात प्रत्येक निवडणुकीच्या प्रचारात जी काही भाषा घसरतच चालली आहे, ती बघता काही वर्षांनी निवडणुकात सुसंस्कृतपणा कायमचा गाडून ‘भ’काराची भाषा उजागर झाली तर आश्चर्य वाटायला नको अशी परिस्थिती आहे. असुसंस्कृत राजकारणी, भ्रष्ट व असंवेदनशील प्रशासन आणि भाट झालेले पत्रकार, हे काही समाज निरोगी असल्याचं लक्षण नाही.......

देर लगी आने में तुमको, शुकर हैं फिर भी आये हो...

मनसेचे केवळ १०४ उमेदवार रिंगणात आहेत. दररोज तीन-चार प्रचार  सभा या गतीनं राज ठाकरे फार फार तर ३०-४० उमेदवारांचा थेट प्रचार करू शकतील तरी त्यांना विधानसभेतील मुख्य विरोधी पक्ष व्हायचं आहे. विधानसभेतील मुख्य विरोधी पक्ष होण्यासाठी मनसेचे  किमान २९ उमेदवार निवडून यावे लागतील; जे की सध्याच्या स्थितीत अशक्य आहे हे राज ठाकरे यांना समजलेलं नसेल असं म्हणणं आत्मवंचना ठरेल.......

पिसाटलेली पत्रकारिता!   

स्पर्धेमुळे न्यूज चॅनेल्स, वेब पत्रकारितेत ‘ब्रेकिंग न्यूज’ आणि ‘लाईव्ह’चा धुमाकूळ सुरू असून त्यात मुद्रित माध्यमांचीही ससेहोलपट होत असल्यानं सर्वच माध्यमांच्या वृत्तसंकलनात एक प्रकारचा ‘लोडेड’ पिसाटलेपणा आलाय. त्यामुळे माध्यमांचा तोल बिघडला आहे. अभ्यास करून, नीट माहिती घेऊन नेमके प्रश्न विचारणं, सत्य लोकांसमोर आणणं आणि बातम्या चूक ठरणार नाहीत, याची दक्षता घेणं पत्रकार/संपादक विसरले आहेत.......

शिकणारे विद्यार्थी आणि शिकवणारे शिक्षक कुठे गेले?

मराठीची बोंब, ज्ञानभाषा इंग्रजीचीही बोंबाबोंब अशी परिस्थिती असल्यावर मराठवाड्यातला बहुसंख्य विद्यार्थी मराठवाड्याबाहेरच्या आणि स्पर्धेच्या जगात आत्मविश्वासानं उभा कसा राहू शकेल याचा विचार शिक्षणक्षेत्राला करावाच लागेल. यासाठी शिक्षणाची सर्वोच्च संस्था म्हणून या विद्यापीठाची जबाबदारी मोठी आहे. मराठवाड्यातील नेते राज्याचे मुख्यमंत्री, मंत्री होतात, पण ते मराठवाड्याचे प्रश्न सोडवू शकत नाहीत.......

गणेशोत्सव : काही (अधार्मिक) नोंदी 

गणेशोत्सव आणि पारिजातकाच्या फुलांचं एक निर्भेळसर गंधित नातं आहे. झाडं माणसा-माणसांत जात-धर्म-लिंग असा कोणताच भेद करत नाहीत, सर्वांना सारखीच फुलं, फळ देतात. स्वत:च अस्तित्व शाबूत ठेवत बहुविध प्रकारची झाडं जंगलात गुण्यागोविंदानं राहतात. जात-धर्म-राजकीय विचार जेवढ्यास तेवढे ठेवून आपण माणसंही झाडांसारखं सर्वांशीच समानतेनं, किमान सौहार्दानं वागायला शिकणार कधी?.......

देवेंद्र फडणवीस आणि उद्धव ठाकरे विरुद्ध शरद पवार!

शरद पवार यांचा महाराष्ट्रावरचा एकछत्री अंमल संपुष्टात आल्यासारखी (हा अंमल पूर्ण संपला असं अजून तरी मला वाटत नाही.) स्थिती त्याच देवेंद्र फडणवीस आणि उद्धव ठाकरे यांनी आता निर्माण केलेली आहे. छगन भुजबळ आणि मध्यंतरी लक्ष्मणराव ढोबळे, गणेश नाईक यांचा किंचित अपवाद वगळता कायम मराठाबहुल, तसंच जोड-तोडीचं राजकारण करणाऱ्या शरद पवार यांच्यावर हा उगवला गेलेला राजकीय सूडच म्हणायला हवा!.......

पी. चिदंबरमनी गमावलं अन राज ठाकरेंनी कमावलं!

चिदंबरम यांच्या अटक नाट्याच्या पार्श्वभूमीवर राज ठाकरे यांची अंमलबजावणी संचालनालयाच्या समन्स सामोरे जाण्याची कृती आणि माजी मुख्यमंत्री मनोहर जोशी यांची प्रतिक्रिया प्रशंसनीय ठरली. हे दोघेही खरं तर अंमलबजावणी संचालनालयाच्या त्या ‘सांगाव्या’ला राजकीय ठरवण्याचा टाहो फोडते, तर ते राजकीय फॅशनला शोभेसंही ठरलं असतं, पण ते दोघांनीही टाळलं. अंमलबजावणी संचालनालयाचा सांगावा म्हणजे काही फाशीचं वॉरंट नसतं.......

विद्या सिन्हा : एका मध्यमवर्गीय पिढीची आयडॉल!

दिलीपकुमार, देवआनंद, राजकपूर यांचा जमाना संपून राजेश खन्ना सुपरस्टार झालेला होता; चिकना-बिकना नसलेला, गुरु कुर्ता वगैरे घालणारा राजेश खन्ना आणि धसमुसळ्या जितेंद्रला स्वत:च्या जागी कल्पून मध्यमवर्गीयांचा मनातल्या मनात रोमान्स आणि अधूनमधून गुंडांचे निर्दालन सुरू असे. या धारणेला १९७२मध्ये छेद दिला तो अमिताभ बच्चननं ‘दिवार’मधून. यातली पुढची कडी होती विद्या सिन्हा आणि अमोल पालेकर!.......

सुहास्य वदनी सुषमा स्वराज!

लहान चणीच्या, उच्च अभिरुचीची अंगभर पदर घेतलेली साडी पहेनलेल्या, कपाळावर मोठ्ठं कुंकू लावलेल्या आणि ओघवतं हिंदी, उर्दू आणि इंग्रजी अस्स्लखित काहीशा तारस्वरात बोलणाऱ्या सुषमा स्वराज यांची पत्रकार परिषद असो की, जाहीर कार्यक्रम कायम उत्सुकता असे. पहिल्या भेटीपासूनच मनावर ठसलं ते त्यांचं सुहास्य वदन. असा दुसरा कुणी कायम हसरा राजकारणी माझ्या आजवर पाहण्यात नाही!.......

‘बलवंत वाचनालया’ची शताब्दी आणि पुस्तकं, सांस्कृतिक भान वगैरे...

आपल्यात म्हणजे समाजात काळानुरुप बदल झाले. तसे बदल अपरिहार्यही असतात. पण ते सर्वच बदल आपली संस्कृती आणि संचित जोपासण्याला पूरक ठरणारे झालेले नाहीत. सांस्कृतिक भान विकसित करण्यात हे बदल फार काही पूरक ठरले आहेत, असंही म्हणताच येणार नाही. बलवंत वाचनालयाचा शतकाच्या दिशेनं सुरू झालेला प्रवास संस्कृती आणि संचित जोपासण्यास आपल्याला प्रवृत्त करो, आपल्यातलं सांस्कृतिक भान प्रबळ  करो, याच सदिच्छा.......

...ओन्ली शरद पवार!

सर्व मतभेद बाजूला ठेवून सर्व विरोधी पक्ष शरद पवार यांचं नेतृत्व एकमुखानं मान्य करून आगामी विधानसभा निवडणूक एकजुटीनं लढवतात का, या प्रश्नाचे उत्तर आज तरी मिळण्याची शक्यता धुसरच दिसते आहे. कारण प्रत्यक्ष रणधुमाळी अजून सुरू व्हायची आहे. म्हणूनच लोकसभा निवडणुकीच्या निकालाच्या आधारे विधानसभेच्या २३० ते २४० जागा जिंकण्याच्या वल्गना भाजपकडून सुरू आहेत.......

सत्तातुराणां न भयं न लज्जा 

‘पार्टी वुईथ डिफरन्स’ असल्यानं खरं तर भारतीय जनता पक्षानं सत्ताप्राप्ती आणि आमदार/खासदार फोडण्यासाठी काँग्रेसी वाट न निवडता त्यांच्या कथित राष्ट्रवादानं प्रेरित असणारे मार्ग शोधायला हवे होते, पण तसे घडताना दिसत नाही. या बाबतीत ते काँग्रेसनं आखून दिलेली तीच मळकी वाट चोखाळत, त्याच वाटेवरून चालत आहेत! म्हणूनच हे दोन्ही पक्ष ‘सत्तातुराणां न भयं न लज्जा’ या बाबतीत एकाच माळेचे मणी आहेत.......

प्रशासनाला समजते ‘हंटर’चीच भाषा!

माझे एक नागपूरकर ‘चळवळे’ मित्र प्रमोद पांडे गंमतीनं म्हणतात, ‘आपल्या देशात काम न करण्यासाठी प्रशासनाला पगार मिळतो आणि काम करण्यासाठी लाच मिळते!’ यातली अतिशयोक्ती सोडा कारण संपूर्ण प्रशासन भ्रष्ट नाही, पण प्रशासनात रयतेचं कोणतंच काम लाच दिल्याशिवाय आणि दिल्यावरही वेळेवर होत नाही, ही वस्तुस्थिती सुन्न आणि अंतर्मुख करणारी आहे. अशा प्रशासनाला वठणीवर आणण्यासाठी ‘हंटर’चीच गरज आहे.......

निर्णय ‘लकवा’ग्रस्त काँग्रेस!

संसदीय कामकाजाच्या खाचाखोचा राहुल गांधी अजून आत्मसात नाहीत. कौल आणि शकधर हे संसदीय कामकाजाचं बायबल आहे आणि ते त्यांना पुरेसं अवगत नसावं. ‘दास’ मंडळींनी त्यांना संसदीय शिष्टाचार शिकवलेही नसावेत अन्यथा सभागृहातच सत्ताधारी बेंचकडे जाऊन पंतप्रधांनांना आलिंगन देणं किवा सभागृहातच एक डोळा मिचकावण्यासारखे चाळे त्यांनी केले नसते. सरकारमध्ये किंवा सभागृहात गंभीरपणे काम करण्याची गरजच त्यांना आजवर भासली नाही.......

खलनायक आणि चाणक्य(?)ही... 

आपल्या देशातील जवळपास सर्वच राजकीय पक्षांचा आधारच धर्म आणि जाती द्वेष आहे; फरक आहे तो प्रमाणात. शिवाय सर्वच राजकीय पक्षात वेगळ्या नावाने वावरणारे कमी-अधिक उंचीचे दुसरे कोणी ‘अमित शहा’ आहेतच! भारतीय जनता पक्षाचे अमित शहा जसे देशात फोफावले तसे फोफावण्याची अन्य राजकीय पक्षांतील या प्रत्येकाची मनीषा आहे आणि तो खरा धोका आपल्या सर्वधर्मसमभावाधिष्ठित संसदीय लोकशाहीसमोर आहे.......

सिंग विल बी किंग, ऑल्वेज!

डॉ. मनमोहनसिंग यांच्या राज्यसभा सदस्यत्वाची मुदत १२ जूनला संपली. त्या दिवशी सभागृहाचं कामकाज सुरू नसल्यानं त्यांचा अधिकृत निरोप समारंभ होऊ शकला नाही. खरं तर विशेष अधिवेशन बोलावून त्यांच्या अतुलनीय कर्तृत्वाला सलाम करण्याची संधी निर्माण केली जायला हवी होती. भारतीय संसदीय लोकशाहीच्या उच्च परंपरेला ते साजेसं ठरलं असतं, पण हे कुणाला सांगणार आणि कळणार?.......

निकालानंतरची धुळवड!

निकालानंतरची ही धूळवड आता आणखी पाच-सहा महिने उडतच राहणार आहे. होळीच्या दुसर्‍या दिवशी धुळवड खेळतांना शरीराला अपायकारक रंग न उधळण्याची दक्षता घ्यावी लागते. राजकीय धुळवडीत जात आणि धार्मिक द्वेषाचे रंग उधळले जाऊ न देण्याची दक्षता सर्वांनीच घ्यायला हवी कारण त्यापेक्षा सामाजिक सौहार्द जास्त महत्त्वाचं आहे!.......

राहुल गांधी यांना पर्याय कोण? ...पर्याय राहुल गांधीच!

गेल्या पाच वर्षांत राहुल गांधी हे आश्वासक नेते म्हणून समोर आलेले आहेत. काँग्रेसचं निवडणुकीच्या खडकावर आपटून भरकटलेलं काँग्रेसचं जहाज राजकारणाच्या सागरात पुन्हा आपणच डौलानं हाकू शकतो, अशी खात्री राहुल गांधी यांनी दिलेली आहे. सत्ताधार्‍यांवर अंकुश ठेवण्यासाठी संसदीय लोकशाहीत प्रभावी आणि प्रबळ विरोधी पक्ष हवाच असतो. काँग्रेसला तसा प्रभावी, प्रबळ पक्ष म्हणून उभा करण्यासाठी राहुल गांधी यांना शुभेच्छा!.......

नको उश्रामे आणि नको उन्मादही...  

विजयाबद्दल नरेंद्र मोदी आणि भारतीय जनता पक्षाचे मन:पूर्वक अभिनंदन. मात्र हा विजय भीतीदायक वाटावा असा अभूतपूर्व आहे. गेल्या पाच वर्षांचा अनुभव लक्षात घेता यापुढे तरी या विजयाचा उन्माद भाजपला चढणार नाही. त्याची भीती समाजाला वाटणार नाही. लोकशाहीचा संकोच करण्याचे प्रयत्न होणार नाहीत. कोणाच्याही हक्कावर घाला घातला जाणार नाही, अशी आशा बाळगू यात.......

कोलकात्यातील कांगावा

२० मे नंतर निकालाची उत्सुकता शिगेला पोहोचलेली असेल. शेवटच्या टप्प्याचं मतदान पार पाडलेलं असल्यानं जनमत चाचण्यांना उधाण आलेलं असेल. कोणताही कांगावा/दंगा न करता, उन्माद न चढता जो काही मिळालेला असेल तो जनतेचा कौल समजूतदारपणे स्वीकारण्याची सुबुद्धी सर्वांनाच मिळो आणि निवडणुकीनंतर दंगली उसळतील हे काँग्रेसचे खासदार कुमार केतकर यांचं भाकीत सपशेल खोटं ठरो, हीच अपेक्षा!.......

प्रचार नव्हे, उन्माद आणि आकांडतांडवही!

आपल्या देशात आजवर झालेल्या सर्वच निवडणुकातली ‘उन्मादी आरोप-प्रत्यारोपाची, असभ्य व लाज आणणारी’ पातळी गाठणारी, अशी २०१९च्या लोकसभा निवडणुकीची नोंद होणार. निवडणूक म्हटल्यावर कुणाचा तरी जय आणि कुणाचा तरी पराजय होणारच. २०१९ची लोकसभा निवडणूक मात्र जय-पराजयापेक्षा घसरलेल्या उन्मादी प्रचारासाठी आणि नेत्यांच्या उन्माद,  असुसंस्कृतपणा आणि वाचाळपणासाठी लक्षात राहील.......

निवडणुका नावाचा हा खेळ प्रलोभनांचा!   

प्रचाराच्या बाबतीतही प्रत्येक निवडणुकीत पातळी खालावतच चालली आहे आणि त्याची चिंता करणारं कुणी राजकारणात आहे, असं दिसत नाही. सुसंस्कृतपणाचा आदर्श समजले जाणारेच आता ‘मांड्या’ आणि ‘चड्ड्यां’ची भाषा करू लागलेले असल्यावर याबाबत कुणाला बोल लावावा तरी कसा? टी. एन. शेषन यांच्या ‘आपल्या देशात लोकशाहीचे रूपांतर ढोंगशाहीत झालेलं आहे’ या वक्तव्याची आठवण होते........

राज ठाकरेंच्या छायेत...

राज ठाकरे ते वाभाडे ज्या नेमक्या पद्धतीनं काढत आहेत, तसे ते काढणारे अभ्यासू वृत्तीचे आणि गारुड करणारी वक्तृत्व शैली असणारे (छगन भुजबळ वगळता) नेते राष्ट्रवादी आणि काँग्रेसमध्ये नाहीत आणि यातून या दोन्ही पक्षांच्या नेतृत्वाच्या मर्यादा स्पष्ट झाल्या आहेत. मात्र विरोधी पक्षात राहून सरकारचे वाभाडे काढणं आणि सत्तेत्त राहून प्रशासनावर अंकुश ठेवून लोकहितार्थ काम करणं, यात फरक असतो.......

‘देशद्रोह’च नाही तर आणखी काही कायद्यात सुधारणा हवी!

काँग्रेसनं भारतीय दंडसंहितेचं केवळ १२४-अ कलम रद्द करण्याची घेतलेली भूमिका स्वागतार्ह आहे, पण जनहितासाठी आणखी त्यापुढे जाण्याची गरज आहे. भारतीय दंडसंहितेचं कलम ३५३ आणि इनसाइनमेंट टू डिसअॅफेक्शन अॅक्ट तसंच कार्यालयीन गोपनीयता कायदा (Official Secrets Act 1923) हे कायदे रद्द करण्याची किंवा त्यात लोकशाही सुसंगत आणि लोकाभिमुख सुधारणा करण्याची हमी काँग्रेस पक्षानं द्यावी, असं मला वाटतं.......

महाराष्ट्रात तरी काँग्रेस निर्नायक...

महाराष्ट्रात सर्वमान्य नेता प्रचारासाठी उरलेला नाही, अनेक उमेदवारांची निवड वादग्रस्त ठरलेली आहे, राष्ट्रवादीनं अनेक मतदारसंघात पांचर मारून ठेवलेली आहे, वंचित आघाडीनं हक्काच्या मतांवर दावा केलेला आहे... आणि महाराष्ट्रात काँग्रेस निर्नायकी आहे! राहुल गांधी यांची सध्याची लोकप्रियता काँग्रेस उमेदवारांना दिल्ली दाखवते का, हे पाहणं उत्सुकतेचं आहे.......

अडवाणी नावाची महाशोकांतिका!

सर्वोच्च पदाची सत्ताकांक्षा फलद्रूप न झाल्याची मध्यवर्ती कल्पना घेऊन समकालीन राजकारणावर वास्तववादी कादंबरी लिहिली गेली तर ती एक अत्यंत कसदार शोकात्म ललित कृती होईल. शरद पवार, नारायण राणे, मायावती, मुलायमसिंह असे काही त्या कादंब-यांचे नायक असू शकतील. लालकृष्ण अडवाणी यांच्यावरची कादंबरी मात्र महाशोकांतिका असेल आणि लालकृष्ण अडवाणी महानायक ठरतील!.......

पवार नावाचा करिष्मा आणि महिमा!

पवार कधी कधी न कधी राजकीय हिशेब चुकता करतात, आपल्याला त्यांनी कात्रजचा घाट दाखवलाय हे भल्या भल्या बहाद्दरांना आजवर उमजलेलं, असं जे म्हटलं जातं, त्याचा प्रत्यय देणार्‍या अनेक घटना आणि तो अनुभव घेतलेल्या अनेक व्यक्ती हयात आहेत. पवार एकदा का नाराज झाले की, पुन्हा त्या कार्यकर्त्यांकडे ढुंकूनही बघत नाहीत, एवढे त्यांचे राग-लोभ तीव्र असतात.......

युतीनंतरही सेनेसमोर अडथळेच जास्त!

चुकून या लोकसभा निवडणुकीत पुन्हा एकदा बहुमताचा आकडा स्वबळावर पार करता आला तर भाजप येत्या विधानसभा निवडणुकीत पुन्हा एकदा शिवसेनेशी काडीमोड घेतल्याशिवाय राहणार नाही, ही टांगती तलवार आहेच. हे एकदा युती मोडण्याचा दर्दभरा अनुभव घेतलेल्या उद्धव ठाकरे यांना कायम लक्षात ठेवावं लागणार आहे.......

‘युद्धस्य’ परिणाम नसती कधीच ‘रम्या’...

मोदींनी दाखवलेली विरोधी पक्षांना तुच्छ लेखण्याची वृत्तीही लोकशाहीला शोभेशी नाही. विरोधी पक्षांच्या या काळात झालेल्या बैठकींना ते उपस्थित राहण्यात पंतप्रधानपदाची शान होती. पाकिस्तानला कोंडीत पकडण्याची चांगली कामगिरी बजावूनही त्यांची अशातली भाषण ऐकतांना ते गंभीर पंतप्रधान न वाटता नौटंकीबाज नेते वाटू लागले आहेत.......

आला सुंदोपसुंदीचा हंगाम!

अलिकडच्या प्रत्येकच निवडणुकीत प्रचाराची पातळी घसरत चालली आहे. मौत का सौदागर, पप्पू आणि चौकीदार चोर है, इटली की बेटी... असे अनेक उल्लेख लाजावेत अशी पातळी या निवडणुकीत गाठली जाणार आहे, हे सांगायला कुण्या भविष्यवेतत्याची गरज नाही. तशी पातळी गाठणारे नरेंद्र मोदी, उमा भारती, स्वामी आदित्यनाथ, लालूप्रसाद यादव ते मणीशंकर अय्यर , कपिल सिब्बल... अशी ती एक सर्वपक्षीय राष्ट्रीय शृंखला आहे.......

दुगाण्यांचं राजकारण! 

मला आजकाल प्रश्न हा पडतो की ही सर्वपक्षीय ‘जुमले’बाजी मतदारांच्या लक्षात कशी येत नाही? मतदारांनी डोळ्यावर झापडं ओढून घेतली आहेत की त्याला हे समजत नाही की, कोषातलं सुशेगातपण जपण्यासाठी त्याला राजकीय व्यवस्थेकडून हेच हवं आहे? सुदृढ लोकशाहीसाठी मतदारांची ही रोगट मानसिकताही संधीसाधू राजकारण्यांइतकीच घातक आहे.......

वेतनवाढीची खंडणी आणि बळीराजाची मातीमोल जिंदगी... 

कर्जमाफीचा फायदा शेतकर्‍यांना अजूनही कसा मिळालेला नाही, त्यासाठी नोकरशीची असंवेदनशीलता, बेपर्वाई कशी कारणीभूत आहे आणि त्यावर सरकारचा कसा वचक नाही, हे शिवसेनेचे पक्षप्रमुख उद्धव ठाकरे यांच्या मराठवाडा दौर्‍यात उघडकीस आणल्याच्या बातम्या वाचनात आल्या आणि शेतकर्‍याची जिंदगी मातीमोल असणारी ही कथा आठवली. नोकरशाहीत मातीशी नाळ असणारं कुणीच नाहीये का, खरंच?.......

साहित्यातली हुल्लडबाजी! 

नयनतारा सहगल यांचं भाषण हाती आल्यावर स्थानिक संयोजक मंडळी बिथरलीच! संयोजकातील हिंदुत्ववादी सत्ताधार्‍यांनी हात आखडता घ्यायचा ठरवल्यावर यवतमाळकर संयोजकानी आधी सहगलबाईंचं भाषण माध्यमांकडे लिक करून मनोहर म्हैसाळकर यांचा दरबार गाठला. निर्णय मंजूर नसूनही सदभावना म्हणून श्रीपाद जोशींनी मसुदा तयार करून दिला. (हा श्रीपादचा कोणतीही भेसळ नसलेला शुद्ध मूर्खपणा होता).......

आमचे प्रिय ‘सर’-  महेश एलकुंचवार!

महेश एलकुंचवारांविषयी नागपुरात काय किंवा महाराष्ट्रात काय, ते शिष्ट अशा, आख्यायिकाच जास्त. त्यातून प्रतिमा माणूस एकदम फटकळ आणि तुसडा अशी तयार झालेली. आमचा प्रत्यक्ष अनुभव मात्र वेगळा आहे. एलकुंचवार वृत्तीनं चोखंदळ, शिष्टाचार, राहणी, वर्तन याबाबत एकदम इंग्रजी शिस्तीतले. याबाहेर जाऊन कोणी वागलं की त्याला फटकारणार. असं वर्तन आणि व्यवहार पुन्हा घडला की, ते करणारा कोणीही असो त्याला दूर ठेवणार.......

‘मि. तुकाराम मुंढे, अॅरोगन्स ऑफ ऑनेस्टी इज डेंजरस...’

पाहता पाहता २०१८ हे वर्ष संपत आले. बरोबर एका आठवड्यानंतर २०१९ सुरू होईल. नव्या वर्षांत पर्दापण करताना मागच्या वर्षाचा ताळेबंद मांडून पाहणं गरजेचं असतं. तसा या वर्षाचा लसावि-मसावि काही फारसा समाधानकारक नाहीच. या वर्षांत चर्चेत आलेल्या आणि ‘अक्षरनामा’वर त्या त्या महिन्यात सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या जानेवारी ते डिसेंबर या महिन्यातल्या १२ लेखांचा हा ‘पुनर्भेट विशेषांक’. त्यातला हा डिसेंबर २०१८मधला बारावा लेख.......

बातमी वाघोबाची!

केवळ राजा चांगला असून चालत नाही, त्याचं दलही तितकंच चांगलं असावं लागतं. एखादी बातमी गाजते त्यावर सरकार हलते, उपाययोजना हाती घेते, पण त्या गरजूंपर्यंत पोहोचतच नाही, मग तो गरजू माणूस असो की, वन्यप्राणी; हाही वाघोबाच्या या बातमीचा आणखी एक अर्थ आहे. शिकार झालेल्या एका काळवीटांनं सलमान खान नावाच्या सुमार, पण लोकप्रिय नटाचा अजून पिच्छा सोडलेला नाही.......

निवडणूक निकाल : काही निरीक्षणं

राष्ट्रीय राजकारण यापुढे प्रामुख्यानं काँग्रेस आणि भारतीय जनता पक्ष या दोन पक्षाभोवतीच केंद्रित राहील. हे समजण्यासाठी या दोन्ही पक्षांची पाळंमुळं अगदी तळागाळापर्यंत कशी पोहोचलेली आहेत, हे नीट उमजून घ्यावं लागेल. त्यामुळे काँग्रेसच्या अपयशात भाजपचं यश दडलेलं आहे किंवा भाजपच्या अपयशात काँग्रेसच्या यशाची बीजं आहेत, अशी भोंगळ विधानं तथाकथित राजकीय विश्लेषक आणि विचारवंतांना यापुढे बाद करावी लागतील.......

वसंतदादा पाटील : उपेक्षित, सुसंस्कृत नेतृत्व 

कॉटनचा किंवा खादीचा सदरा किंवा कुडता, फार क्वचित झुळझुळीत सदरा, अनेकदा स्टार्च केलेलं तर कधी न केलेलं धोतर, धोतराचा सोगा एका हातावर टाकलेला, पायात वहाणा घातलेले; मागे वळवलेले पण काहीसे उडत असणारे डोईवरचे केस, गव्हाळ वर्णाचा उजळ चेहरा आणि जाड-मोठ्या फ्रेमच्या चष्म्याआडच्या डोळ्यातून वात्सल्य ओसंडणारे डोळे... ही वसंतदादांची प्रतिमा माझ्या कायम स्मरणात आहे.......

‘मि. तुकाराम मुंढे, अॅरोगन्स ऑफ ऑनेस्टी इज डेंजरस...’

सुसंस्कृतपणा, शालीनता, सुसंवाद राखत काम केलं तर कदाचित महाराष्ट्राच्या इतिहासातील ते सर्वांत लोकप्रिय, जनहितैषी काम करणारे अधिकारी म्हणून ओळखले जातील. त्यासाठी समोरच्याचा सन्मान राखण्याचं मुंढे यांनी आधी शिकलं(च) पाहिजे. समोरच्याचा मान आपण राखला तर तोही मान देतो अन्यथा तोही जशास तसा वागतो आणि आपल्या पदरी केवळ बदनामी पडते. आपली प्रतिमा भांडखोर, फाटक्या तोंडाचा अशी होते, हे तुकाराम मुंढे यांनी लक्षात घ्यायला हव.......

अचानक शस्त्र म्यान केलेल्या सुषमा स्वराज

राजकारणात कोणतीच स्थिती कायम नसते (पक्षी : पी. व्ही. नरसिंहराव यांचं पंतप्रधान होणं!) म्हणून निवडणूक न लढवण्याचा निर्णय घेतल्यानं स्वराज आता सत्तेच्या सारीपाटावरून (स्वखुषीनं) बाहेर पडल्या आहेत असा निष्कर्ष आज काढता येणार नाही. एक मात्र खरं, भारतीय राजकारणाला न साजेशा पद्धतीनं स्वराज यांनी अचानक शस्त्र म्यान केलेली आहेत!.......

अनंतराव भालेराव : कैवल्यदानी संपादक

समाजात असहिष्णुता आणि असंस्कृतपणा म्हणजेच विचारसरणी असं मानणारा हुच्चपणा फोफावला आहे. या पार्श्वभूमीवर अनंत भालेराव नावाचा मूल्यगर्भ संस्कार तसंच तत्कालिन ‘मराठवाडा’ नावाच्या दैनिकाची गरज किती तीव्र आहे याची जाणीव नव्यानं सततच होत असते. अर्थात या जाणीवेला उडण्यासाठी पंख नाहीत, रुजण्यासाठी जमीन नाही आणि अनंत भालेराव यांच्यासारखं नेतृत्व नाही.......

विनोबांच्या प्रायोपवेशनाची हकीकत 

नरेश गद्रे यांनी सांगितले- ‘विनोबा भावे गेले...’ आम्हा सर्व पत्रकारांच्या ९-१० दिवसांच्या अविश्रांत श्रमावर अक्षरशः पाणी पडले. कारण ती बातमी देणारा एकमेव पत्रकार म्हणजे युएनआयचे किरण ठाकूर होते. विनोबा भावेंनी अखेरचा श्‍वास घेतला, तेव्हा तेथे किरणशिवाय अन्य कुणीही पत्रकार उपस्थितच नव्हता. एका वेगळ्या अर्थाने ही इव्हेंट कव्हर करणार्‍या पत्रकारांना अपयशच आलेले होते आणि किरण ठाकूर बाजी मारून गेलेले होते.......

उठवळ राजकारणाचा धुरळा!

या देशाची सांसदीय लोकशाहीची चौकट प्रस्थापित करण्यात पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचा मोठा वाटा आहे. अलीकडच्या काही दशकात सत्ताप्राप्तीसाठी भारतीय राजकारणात सवंगपणा आणि बेजबाबदारपणा आल्यानं ती संसदीय चौकट आणि शिष्टाचाराची परंपरा खिळखिळी होत असल्याचं जाणवत आहे. त्या चौकटीचा तो खिळखिळेपणा दुरुस्त करण्याची जबाबदारी राहुल गांधी यांच्यावर आहे. किमान माझी तरी तशी अपेक्षा आहे.......

‘#MeToo’ : तरुण तेजपाल ते मुबश्शर अकबर!

‘मी टू’ मोहिमेला ज्या पद्धतीनं प्रतिसाद मिळतो आहे, तो लक्षात घेता या सर्व ‘थोर नरवीर पुंगवां’ची नावं आज ना उद्या एक्सपोज होतीलच याची आता खात्री वाटू लागली आहे. हे ‘थोर’ केवळ दिल्लीतीलच नसतील तर आपल्या महाराष्ट्राच्या माध्यमांसकट संपूर्ण देशातील असतील. हे असे उद्योग करणारे सर्वत्र असतात. असे अनेक डावे आणि उजवे, कथित पुरोगामी आणि प्रतिगामी असा तो व्यापक विस्तार आहे.......

‘#MeToo’...एका संपादकाचा कबुलीजबाब!

गेली अनेक वर्षं या घटना मनात होत्या, पण त्या लिहिण्याचा किंवा सांगायचा धीर होत नव्हता. भक्ती चपळगावकर-भाळवणकर आणि नीता कोल्हटकर यांच्यामुळे हा कबुलीजबाब देण्याचं धैर्य आलं. ‘धन्यवाद’ म्हटलेलं त्या दोघींनाही आवडणार नाही. याचा अर्थ कामाच्या ठिकाणी मी कुणा महिला सहकार्‍याशी गैरहेतूनं वागलो नसलो तरी फ्लर्ट मात्र केलं आहे. ही गुस्ताखी मी चक्क एका ज्येष्ठ सहकार्‍यासोबत केली.......

प्रत्येकाला आकळणारा वेगळा गांधी!

अहिंसेच्या मार्गानंच संघर्ष केला पाहिजे, याचा आग्रह धरणार्‍याच नव्हे तर, हा आग्रह आयुष्यभर श्रद्धेनं व्रत म्हणून सांभाळणार्‍या महात्मा गांधींबद्दल आजच्या युरोपियनांना एवढी उत्सुकता का आहे, या प्रश्‍नाचे उत्तर शोधण्यासाठी कॉन्सन्ट्रेशन कॅम्पस् बघितल्यावर कुठं जाण्याची गरजच उरत नाही. महात्मा गांधींच्या देशात आपण राहतो, याचा मग सार्थ अभिमान मला वाटू लागला आणि त्या महात्म्याला मनोमन पुन्हा एकदा वंदन केलं.......

सर्वोच्च, स्वागतार्हही!

सरन्यायाधीशांच्या नेतृत्वाखालील खंडपीठानं गेल्या आठवड्यात काही महत्त्वपूर्ण निवाडे दिले आहेत. हे निवाडे तसं तर बरेच उशीरा आलेले आहेत, पण आले ते धाडसानं आले आणि ते समतेचा गजर करत आलेले आहेत. हे सर्व स्वागतार्ह निकाल सर्वोच्च न्यायालयानं दिलेले असल्यानं आता तरी या विषयांवरील अ-संस्कृत चर्चा थांबतील अशी अपेक्षा बाळगणं व्यर्थ ठरू नये.......

बदले, बदले राहुल गांधी नजर आते हैं!

राहुल गांधी यांनी सुरुवात आणि आतापर्यंतची तयारी तर नक्कीच चांगली केलेली आहे. त्यांच्यात झालेले हे बदल कोणत्याही सुदृढ लोकशाहीसाठी शुभसंकेत देणारे आहेत. बदलेल्या राहुल गांधी यांच्यासमोरची पुढील परीक्षा आणखी कठीण आहे. ती परीक्षा ते बहुमत मिळवून उत्तीर्ण होणार का त्याबद्दल आजच भाकीत करणं उतावीळपणाचं ठरेल. मात्र त्याबद्दल उत्सुकता नक्कीच निर्माण झालेली आहे.......

रयतेनं मंत्रालयावर धाव घेतली तर?

‘पार्टी वुइथ डिफरन्स’चे फडणवीस नोकरशाहीला वठणीवर आणतील अशी अपेक्षा होती, पण ती फसली आहे. आजवर एकाही बाबूवर फडणवीस यांनी कारवाईचा बडगा उगारलेला नाही! फडणवीस यांच्यावर नसले तरी त्यांचे मंत्रीमंडळातील अनेक सहकारी आणि असंख्य अधिकारी ‘अर्थ’पूर्ण वादग्रस्त ठरले आहेत. नोकरशाहीचा वापर क्षुल्लक राजकीय लाभासाठी करून घेण्याची सवय फडणवीस यांनाही लागल्याचं दिसतं आहे.......

एकाकी अडवाणी आणि...ओंगळवाणं प्रदर्शन!

तब्बल ९१ उन्हाळे-पावसाळे पाहिलेल्या लालकृष्ण अडवाणी यांच्यासारख्या मुरब्बी नेत्याला या खेळी समजल्या कशा नाहीत; कुठे थांबावं हे त्यांना कळलं कसं नाही? खरं तर, या खेळी समजूनही जर महत्त्वाकांक्षा जाणीवपूर्वक तेवतच ठेवली गेली असेल तर, ही महाशोकांतिका ओढवून घेण्यास लालकृष्ण अडवाणी हेही तितकेच जबाबदार आहेत, असा निष्कर्ष काढला तर तो अवाजवी ठरणार नाही.......

‘गुरु’ ते ‘गुरुदास’ : एका अस्वस्थतेचा प्रवास...  

किंचित राजकीय  तडजोड न करण्याची गुस्ताखी कामत यांनी कायमच केली. काँग्रेसला गुरुदास कामत आणि गुरुदास कामत यांना काँग्रेस कळली नाही, पेललीही नाही असाही त्याचा आणखी एक अर्थ  आहे. पक्षातील अपप्रवृत्तीच्या विरोधात कायम संघर्ष करण्याची किंमत म्हणून उपेक्षा वाट्याला येऊनही बेडरपणा न सोडणाऱ्या गुरुदास कामत यांचा विसर सहजासहजी पडणारा नाही.......

‘बिटविन द लाईन्स’ शिकवणारे कुलदीप नय्यर!

त्याचं व्यक्तिमत्त्व, बोलणं आणि वागणं आश्वासक होतं. क्रिकेट, पाकिस्तान, भारतीय राजकारण हे त्यांच्या आवडीचे आणि भारतीय लोकशाही हा चिंतेचा विषय असायचा. आणीबाणीचे ते कट्टर विरोधक होते. एकूण माणूस बहुपेडी विद्वान होता आणि पत्रकार, लेखक म्हणून या समाजाला जितकं काही देता येईल तेवढं देऊन गेला. त्याबद्दल नय्यर याचं माझ्या पिढीला कायम स्मरण राहील.......

नरेंद्र मोदी विरुद्ध राहुल गांधी!

इकडे विरोधी आघाडीत ‘बाजारात तुरी’ सुरू आहेत. सावधपणे हाका देण्याची कुणाची तयारीच दिसत नाहीये. निवडणुका होऊन जनमताचा कौल प्राप्त करण्याच्या आधीच कोण मुख्यमंत्री/पंतप्रधान होणार या बोलाच्या कढीला उत आलेला आहे. मतदार राजा खाटल्यावर बसलेल्या कोणा हरीच्या हाती यश नेऊन देत नसतो. त्यासाठी घाम गाळावा लागतो, हे लक्षात घ्यायला हवं! .......

अटलजी - एका पत्रकाराच्या नजरेतून

अटल बिहारी वाजपेयी आणि नरसिंहराव हे दोन्ही नेते फारच मोठे आणि माणुसकीचा दरवळ होते. पंतप्रधान आणि राजकीय नेते म्हणून हे दोघेही मला जाम आवडत. अफाट विद्वत्ता, देवळाच्या गाभाऱ्यात पसरलेल्या सोज्वळ प्रकाशासारखा सुसंस्कृतपणा आणि अजातशत्रुत्व ही त्या दोघांची कवचकुंडलं होती.  रावसाहेब आधी गेले, आता अटलजीही मृत्यू नावाच्या अज्ञात प्रदेशात निघून गेलेले आहेत. असे राजकीय नेते फारच दुर्मीळ असतात.......

अपयश नोकरशाहीचं, जबाबदारी सरकारची आणि होरपळ रयतेची!

फडणवीस यांनी मुख्यमंत्रीपदाची सूत्रं हाती घेतली तेव्हापासून आरक्षणांचा प्रश्न गतीनं हाताळायला हवा, अन्यथा एक दिवस त्याचा भडका उडेल असा इशारा समाजात डोळसपणे वावरणाऱ्यांकडून सातत्यानं दिला जात होता, पण त्याकडे दुर्लक्ष करण्यात आलं. नोकरशाही किमान कार्यक्षमतेनं आणि संवेदनशीलपणे वागत नसल्यानं राज्यात काय वातावरण आहे, याबद्दल अनेकांनी सांगितल्यावरही या राज्य सरकारच्या कार्यपद्धतीत काहीही फरक पडलेला नाहीये.......

सुसंस्कृतपणा : ‘त्यांचा’ आणि आपला...    

क समाज म्हणून आधी आपल्याला जात-पात-धर्म-राजकीय विचार आड न आणता आपण बहुसंख्यांत ‘त्यांच्या’सारखा सुसंस्कृतपणा आणि समंजसपणा वैपुल्यानं निर्माण करावा लागेल, मग त्यापाठोपाठ संवेदनशीलता चालत येईल. तरच आपल्यातून निवडून गेलेले लोकप्रतिनिधी सर्वार्थानं सुसंस्कृत, समंजस आणि संवेदनशील असतील... म्हणूनच ते तसे वागतीलही.......

अविश्वास ठरावाची नौटंकी!

अविश्वासाचा ठराव ही एक सर्वपक्षीय राजकीय नौटंकी ठरली. एकमेकांची उणी-दुणी काढली गेली, जुने राजकीय हिशेब चुकते केले गेले, ‘गले-शिकवे’ झाले, आरोप-प्रत्यारोपांच्या फैरी झाडल्या गेल्या, बोचकारे काढले गेले आणि थेट हल्लेही चढवले गेले. ठराव सादरकर्ती तेलगू देसम पार्टी राहिली बाजूलाच; या खेळातून नरेंद्र मोदी आणि राहुल गांधी यांना फुटेज मिळालं, बाकीचे मात्र हात चोळत बसले.......

बेपर्वा नोकरशाही आणि हतबल (?) मुख्यमंत्री!

पुन्हा एकदा सांगतो ‘देवेंद्र फडणवीसबुवा, जाहीर कार्यक्रम आणि सभागृहात विरोधकांवर तुटून पडताना होणारा वरच्या पट्टीतला आक्रमक आवाज वगळता तुमचा सुसंस्कृतपणा, शांत आणि मृदू स्वभाव हीच मुख्यमंत्री म्हणून तुमची आणि तुमच्या सरकारचीही मर्यादा ठरते आहे. तीच मर्यादा येत्या निवडणुकीत सत्तेतून तुमची आणि तुमच्या पक्षाची गच्छंती करण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.’.......

दत्ता पडसलगीकर आणि सतीश माथूर : आशा आणि अपेक्षाभंग!

पोलीस महासंचालक नियुक्त करण्याचे अधिकार राज्य सरकारांकडून काढून घेण्याचा सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय येण्याच्या एकच दिवस आधी महाराष्ट्राच्या पोलीस महासंचालकपदावरून सतीशचंद्र माथूर निवृत्त झाले आणि त्या पदाची सूत्रं दत्ता उपाख्य दत्तात्रेय पडसलगीकर या अत्यंत स्वच्छ, सुसंस्कृत आणि तळमळीच्या अधिकाऱ्यानं स्वीकारली आहेत.......

मनोहरपंत, तुम्ही ऐसे कैसे ज्ञानी?  

सेनेचे सर्वेसर्वा बाळासाहेब ठाकरे यांच्या करिष्म्याच्या छत्रछायेची ‘संपन्न’ता अनुभवलेले, त्या छायेत छत्रचामरे झुलवलेले मनोहर जोशी यांच्यासारखे ज्ञानी आणि प्रकृतीनं ठणठणीत नेते आता सेनेत हाताच्या बोटावर मोजता येतील इतकेही नाहीत. म्हणूनच शिवसेनेच्या वर्धापन दिन कार्यक्रमात मनोहरपंताचं भाषण ऐकल्यावर तुकोबाच्या ओळी आठवल्या- ‘ऐसे कैसे झाले ज्ञानी | वर्म कळुनि म्हणविती अज्ञानी ||’.......

केजरीवालांच्या आचरटपणाला भाजपचं मखर!

हे लिखाण केजरीवाल विरोधकांना आवडणारं नसलं आणि समर्थकांना रुचणारं नसलं तरीही सांगितलंच पाहिजे की, आचरटपणाचे नमुने पेश करूनही केजरीवाल संपले, असं म्हणता येणार नाही. त्यांना लोकांचा अजूनही पाठिंबा आहे. भारतीय क्रिकेट संघात रोहित शर्मा आणि शिखर धवन हे जसं स्वस्तात विकेट फेकून हाराकिरी करू शकतात, तसंच अरविंद केजरीवाल यांचं वागणं बहुसंख्य वेळा होत आहे.......

भाजपविरोधी ऐक्याच्या बाजारातल्या तुरी!

कर्नाटकात काही पक्षांचे नेते औट घटकेसाठी एका व्यासपीठावर आले काय आणि लगेच सारासार विचार न करता नरेंद्र मोदी व भाजपला पर्याय निर्माण झाल्याचा निष्कर्ष काढून हे उतावीळ माध्यमकार मोकळे झाले! या तुरी बाजारात यायच्या आधीच भाजपच्या तंबूत निवडणुकीच्या तयारीची पळापळ सुरू झालेली आहे. एकीकडे अमित शहा जातीनं वणवण फिरत आहेत आणि दूर क्षितिजावर विरोधी ऐक्याचे केवळ हाकारेच ऐकू येत आहेत!.......

दि. भा. घुमरे – एक भिडस्त संपादक!

नागपूर-विदर्भाबाहेरच्या बहुसंख्य मराठी वाचक तर सोडाच मराठी पत्रकारांनाही आज वयाच्या नव्वदीच्या घरात पोहोचलेल्या एक विद्वान आणि भिडस्त मामासाहेब घुमरे यांच्याबद्दल फार कमी ज्ञात आहे. नागपूरच्या ‘तरुण भारत’ या दैनिकाचे माजी मुख्य संपादक दि. भा. उपाख्य मामासाहेब घुमरे यांचा नुकताच मुंबईच्या सरोजिनी अकादमीच्यावतीने सन्मान करण्यात आला.......

निर्लज्जम सदासुखी!

आपल्या देशातली राजकारण्याची जमात सर्वांत ‘निर्लज्ज’ आणि म्हणूनच खरंच ‘सदासुखी’ असावी, असं म्हणण्याची वेळ आलेली आहे. लोकशाहीचं इतकं उच्चांकी अवमूल्यन याआधी कधीच घडलं नव्हतं. तरीही यालाच लोकशाही समजून सदासुखी असणारे निर्लज्ज आहेत, यात शंकाच नाही. हा मजकूर वाचल्यावर तो ‘ओके’ करताना पत्रकार पत्नी मंगला म्हणाली, ‘इतके शब्द खर्च करून हे सांगण्याऐवजी ‘राजकारणी बदफैली झाले आहेत’, एवढंच लिहिलं असतं, तरी पुरेसं होतं!’ .......

मेरे शहर का माहोल अब सुहाना न लगे...

संवेदनशील प्रसंगीही शेरेबाजी करण्याचा, सर्व दोष पोलिसांवर ढकलण्याचा प्रयत्न करणं राजकारणी नेहमीप्रमाणे करत आहेत. या ‘ब्लेम गेम’च्या खेळात अतिरिक्त पोलीस महासंचालक या दर्जाच्या अधिकाऱ्यानंही सामील व्हावं आणि त्याचा पोलीस दलाच्या मनोधैर्यावर परिणाम होऊ शकतो, हे भान विसरलं जावं, हे मुळीच योग्य नाही. चुकलेल्या पोलिसांचे खाजगीत कान उपटले असते तर ते अधिक समंजसपणाचं ठरलं असतं.......

राजकारणातली विधिनिषेधशून्यता आणि जामिनावरचे भुजबळ! 

महाराष्ट्रात जे काही राजकारण सुरू आहे त्याचं वर्णन ‘विधिनिषेधशून्य’ याच शब्दात करता येईल. त्यावर अर्थातच ‘यांना विधिनिषेध होता कधी?’, असा प्रश्न कुणीही विचारी आणि लोकशाहीवर निष्ठा असणारा माणसानं उपस्थित केला तर त्यात गैर काहीच नाही. दुसरं, गुन्हा सिद्ध होण्याआधी प्रदीर्घ काळ तुरुंगात राहावं लागलेले छगन भुजबळ हे राज्यातले पहिले राजकारणी आहेत. आपला ‘वाल्या’ का झाला, तो कुणी केला आणि वाल्याला कुणी अडकवलं हे न कळण्.......

जयंत पाटलांसमोरील आव्हानं आणि मुख्य सचिवपदाची निरर्थक चर्चा!  

राष्ट्रवादी काँग्रेस हा लोकांच्या मनातला पहिल्या क्रमांकाचा पक्ष करण्याचं जयंत पाटील यांचं स्वप्न आहे आणि त्यांच्याकडे जिद्द, आवाका, आकलन, श्रम घेण्याची क्षमता आहे. त्या स्वप्नाच्या पूर्तीसाठी ; भविष्यात राज्याचं नेतृत्व हाती येण्यासाठी जयंत पाटील यांना एक स्नेही म्हणून मन:पूवर्क शुभेच्छा!  राज्याच्या मुख्य सचिवपदी डी . के. जैन यांच्या नियुक्तीनंतर काही माध्यमकार आणि राजकारण्यांनी रंगवलेली चर्चा निरर्थक आहे.......

‘हे राम, आणखी किती आसाराम?’

आसारामबापूसारखे लोक केवळ बलात्कारी नाही, तर सामाजिक आणि धार्मिक या दोन्ही पातळीवरही द्रोही आहेत. या अशा सैतानी वृत्तीपासून आपल्या समाजाला वाचवणं जास्त गरजेचं आहे. हा स्पष्ट इशारा लक्षात घेतला गेला नाही तर भविष्यात कधी ना कधी गल्लोगल्ली अशा बुवा/बाबांचं पीक दिसेल आणि ‘हे राम, आणखी किती आसाराम?’ म्हणण्याची वेळ भारतीय समाजावर येणार आहे!.......

ग्रंथांचं गुणगुणणं!

आवडीनं किंवा ओढीनं खरेदी केलेलं प्रत्येक पुस्तक लगेच वाचून होतंच असं नाही. दिल्ली-मुंबई-नागपुरात दुर्मीळ असलेली शांतता अशात औरंगाबादला स्थायिक झाल्यापासून लाभते. लेखन/वाचनाची तंद्री लागते अनेकदा. एकांतही असतो बहुसंख्य रात्री. कधी रात्रीच्या त्या एकांतात पुस्तकांचं गुणगुणणं ऐकायला येतं. ही ग्रंथ गुणगुण विलक्षण मेलोडियस असते. कधी ऐकलीये का?.......

पवारांच्या पंतप्रधानपदाचं ‘मिथक’!

शरद पवार यांच्या पाठीशी महाराष्ट्र एकमुखी उभा असल्याचा कौल मराठी माणसानं आजवर कधीच दिलेला नाही, याचा एक पत्रकार म्हणून पुलोदच्या प्रयोगापासून अनेकांसोबतचा साक्षीदार मीही आहे. ममता बॅनर्जी, मायावती, जयललिता, मुलायमसिंह, नवीन पटनाईक यांच्याप्रमाणे जनमताचा कौल म्हणा की, पूर्ण विश्वास शरद पवार यांना महाराष्ट्राकडून मिळवता आलेला नाही.......

देवेंद्र फडणवीस क्लीनचीट प्रा. लि.!

फडणवीस यांची नोंद महाराष्ट्राच्या इतिहासात एक कर्तबगार मुख्यमंत्री म्हणून व्हावी अशी अनेकांसह माझीही इच्छा होती, अजूनही आहे... मात्र अकारण कनवाळू आणि अनावश्यक दयाळू मुख्यमंत्री अशी नोंद होण्याकडे देवेंद्र फडणवीस यांची वाटचाल सुरू आहे, हे कटूपणा स्वीकारून एकदा स्पष्टपणे सांगूनच टाकायलाच हवं.......

कुमार केतकर नावाचा ज्ञानसंपन्नतेचा दरवळ!

कुमार केतकर म्हणजे ज्ञान आणि उमदेपणाच्या लक्ष लक्ष दिव्यांनी उजळलेलं झाड आहे, अशी माझी धारणा झालेली आहे. एक माणूस म्हणून त्यांच्यात काही दोष नसतीलच असं नाही. केतकर यांच्याविषयी नेहमीच मला आदर, अगत्य आणि आपुलकीही वाटत राहणार... कोणी काहीही म्हणो, त्यांचा मी आजन्म निस्सीम विवेकी चाहताच राहणार!.......

पतंगराव कदम : मुख्यमंत्री ‘इन वेटिंग...’

पतंगराव कदम हे जिद्द तसंच क्षमता काय अफाट असते, याचं मूर्तीमंत प्रतीक होते. त्यांचं वागणं बिनधास्तपणा आणि रांगडेपणा यांचं मिश्रण होतं, पण त्यात धसमुसळेपणा नव्हता. होती ती आत्मीयता आणि अनेकदा निरागसता. ती त्यांच्या डोळ्यात दिसायची. अधिकाऱ्यांसह अनेकांना ते कायम ‘अरे-तुरे’करत, पण त्यात पतंगराव आपल्याला तुच्छ लेखताहेत असं कोणालाही वाटलं नाही.......

कॉपी : तेव्हा आणि आताही!

दहावी-बारावीला आता आमच्या घरातलं कुणीच नाही. तरी कॉपीच्या बातम्या वाचून पुन्हा सुरसुरी आली. एक दिवसभर फिरलो. जे पाहिलं त्यामुळे सुन्न झालो. मुद्रित माध्यमात जी वाचायला आणि प्रकाश वृत्तवाहिन्यांवर जे बघायला मिळतंय, त्यापेक्षा परिस्थिती भीषण आहे... पूर्ण हाताबाहेर गेलेली आहे.आपण नेमकं कुठे जातोय?.......

एका गांधीवाद्याचा अलक्षित मृत्यू

मोरेश्वर वडलकोंडावार हा काही आजीमाजी मंत्री-आमदार-खासदार नव्हता, राजकारणी, घोटाळेबाज उद्योगपती किंवा मीडिया हाती असणारा बडा माणूस नव्हता, भ्रष्ट अधिकारी किंवा कर्मचारी नव्हता, एखाद्या स्वयंसेवी संस्थेचा चमको पदाधिकारी नव्हता, उठसूठ कोणत्याही विषयावर जनहित याचिका दाखल करत समाजहिताचा आव आणणारा कथित चळवळ्या कार्यकर्ता नव्हता, गेला बाजार पद्म पुरस्कार मिळवणारा तद्दन धंदेवाईक नट किंवा नटीही नव्हता.......

फडणवीसांची बोलाची कढी अन बोलाचाच भात!

मृदू आणि सुसंस्कृतपणा हे फडणवीस यांच्या स्वभावाची वैशिष्ट्य आहेत. मात्र नाठाळांना वठणीवर आणण्यासाठी हाती काठी घ्यावीच लागते हे त्यांनी विसरू नये. नेकी, निष्ठा, दूरदृष्टी, स्वच्छ प्रतिमेचं भांडवल घेऊन अविश्रांत आणि खूप काम करुनही नाठाळ प्रशासनामुळे महाराष्ट्राच्या इतिहासात फडणवीस आणि त्यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारची नोंद ‘बोलाचीच कढी अन बोलाचाच भात’ ठरले अशी होऊ नये, हीच इच्छा!.......

काँग्रेसचं जहाज भरकटायला नको...

भाजप ही देशाची गरज आहे अशी धारणा बाळगण्याचा अधिकार लोकशाहीत आहे. मात्र ती धारणा जपणाऱ्यांनी म्हणजे काँग्रेसमुक्त भारताची स्वप्नं रंगवणाऱ्यांनी हेही लक्षात घ्यावं की, काँग्रेसही या देशाच्या लोकशाहीची आणि त्या लोकशाहीत जगणाऱ्या एका मोठ्या गटाची गरज आहे. म्हणूनच काँग्रेसचं जहाज भरकटायला नको, हे कळण्याची आणि त्याप्रमाणे भान राखत वागण्याची सुबुद्धी एकजात सर्व काँग्रेसजनांना मिळो!.......

प्रिय राणी आणि अभय बंग...

राणी आणि अभय या बंग डॉक्टर दाम्पत्याच्या, महावटवृक्षाच्या पसरलेल्या अत्यंत विस्तीर्ण सावलीसारख्या वैद्यक सेवा आणि त्या अनुषंगानं उभारलेल्या कामाचं स्वरूप लक्षात घेता खरं त्यांना ‘पद्मविभूषण’ नाही तर किमान ‘पद्मभूषण’ सन्मान मिळायला हवा होता, असं अजूनही वाटतं. आणि या वाटण्याशी असंख्य सहमत होतील यात शंकाच नाही.......

तोगडियांचे नकाश्रू...

भवितव्य स्पष्ट दिसत असल्यानं प्रवीण तोगडिया सैरभैर झालेले आहेत, व्याकुळले आहेत. त्यांचा तडफडाट सुरु आहे. पन्नास सुरक्षा जवानांच्या गराड्यातून एखादा अविश्वसनीयपणे बेपत्ता होण्याची प्रवीण तोगडिया यांची नौटंकी आणि जाहीर नकाश्रूची पार्श्वभूमी ही अशी आहे. त्यामागे ना राम मंदिर उभारणीची कळकळ आहे ना गो-प्रेम. आहे तो केवळ वैफल्य ओतप्रोत भरलेला कांगावा!.......

अविवेकाचा धुरळा!

जे काही गेल्या आठवड्यात घडलं ते चार भिंतीच्या आड सामोपचारानं मिटवलं गेलं असतं, तर जो काही उडाला तो अविवेकाचा धुरळा उडाला नसता. पण त्यासाठी केवळ राजकीय पक्ष आणि एकारल्या प्रतिक्रिया व्यक्त करणाऱ्यांनाच दोष देता येणार नाही. हा धुरळा उडण्यास आणि त्यातून न्याययंत्रणा आणि लोकशाहीचे धिंडवडे उडवण्याची संधी मिळवून देण्यास, हे पाच न्यायमूर्तीही तितकेच जबाबदार आहेत.......

लालूंचा हुच्चपणा

भ्रष्टाचाराच्या अनेक प्रकरणांच्या चक्रव्यूहात लालूप्रसाद आता पूर्ण अडकलेले आहेत आणि त्यांचं राजकारण संपुष्टात आल्यातच जमा आहे. त्यामुळेच लालूप्रसाद यादव यांचाकांगावाही आता मनोरंजन नव्हे तर केविलवाणा वाटू लागलेला आहे. बेहिशेबी धनाच्या उत्तुंग मोहात अडकलेल्या आणि स्वप्रतिमेच्या आहारी गेलेल्यांचा हा शेवट अपेक्षितच असतो.......

भीमा कोरेगावनंतर : काही निरीक्षणे  

यापुढे केवळ इतिहासाला कवटाळत बसून चालणार नाही, तर निर्विवाद नेतृत्वासाठी त्या इतिहासाला पाठीवरच्या पोतडीत टाकून, वर्तमानाच्या खांद्यावर मांड ठोकून भविष्याचा वेध घेण्याची आणि काटेकोर एकेक पाऊल उचलण्याची गरज आहे. केवळ दलित आणि बहुजनांच्या भरवशावर नेतृत्व करायचं असेल तर प्रकाश आंबेडकर यांना हे आव्हान पेलावंच लागेल.......

बेपर्वाईचे बळी...

एका उच्चभ्रू वकील महिलेनं याच संस्कृतीच्या आहारी जाऊन दारूच्या नशेत राँग साईडनं कार चालवत काहींचे बळी घेतले, एक नटानं याच संस्कृतीचा पाईक बनून यथेच्छ मद्यप्राशन करून फुटपाथवर झोपलेल्या निरपराध लोकांना चिरडलं, एका उच्चभ्रू महिलेनं मद्याच्या नशेत पोलिसांना शिव्या घातल्या, लोकप्रतिनिधीनं पोलिसांना मारहाण केली, अशा घटनांना आदर्श समजणाऱ्या समाजात बेपर्वाईच्या बळींची मालिका कधीच खंडित होणार नाही.......

राहुलसमोरील आव्हाने!

काँग्रेसमधल्या केवळ सत्तेची पदं उबवणाऱ्या बहुसंख्य ज्येष्ठांना बाजूला करणं हे राहुल यांच्यासमोरचं एक महत्त्वाचं आव्हान असेल. पंतप्रधानपदावर डोळा ठेवलेल्या, वाचाळवीरांची संख्या पक्षात बरीच आहे. सर्वोच्च नेत्याच्या दुकानदाऱ्या आहेत. दिल्ली ते गल्ली असा विस्तार असलेली ही सर्व दुकानं बंद करून पक्षात तरुणांचा भरणा करण्यावर राहुल यांना भर द्यावा लागणार आहे.......

वन ​​मॅन आर्मी!

प्रत्येक माणसात अपरिहार्यपणे असणारा अधिक-उणेपणा असूनही माणूस म्हणून वामनराव जिंदादिल होते. आपल्या धारणेशी तडजोड न करता कोणतीही मतभेदांची अढी आड न येऊ देता मैत्री निभावण्याचा वामनरावांचा स्वभाव होता. कोणाच्या माघारी त्याच्याविषयी सतत टिप्पणी करत राहावं असा चिवट आणि व्यापक कद्रूपणाही त्यांच्या स्वभावात मला तरी जाणवला नाही. स्वत:च्या टर्मवर जगलेला हा मित्र म्हणजे खरोखर ‘वन ​​मॅन आर्मी’ होता.......

चितळेंचा चिवचिवाट!

मा. माधवराव चितळे, माफ करा लहान तोंडी मोठा घास घेतोय, आपल्याला वाईट वाटेल, वेगळं राज्य मागण्याचा चिवचिवाट करण्यापेक्षा ‘सिंचन क्षेत्रात जनहिताची अपेक्षित भूमिका बजावण्यात मी कमी पडलो. त्यामुळे विदर्भ आणि मराठवाड्याच्या न झालेल्या विकासाच्या पापात माझाही सहभाग आहे’’, अशी कबुली देणारा कावळे करतात तसा कलकलाट जरी तुम्ही केला असता, तर गोविंदभाई श्रॉफ यांच्या आत्म्याला किंचित का असेना समाधान वाटलं असतं.......

फडणवीस आणि सरकार, दोघंही नापास!

शेतकऱ्यांच्या कर्जमाफीवरून फडणवीस अडचणीत आलं हे काही चांगलं नाही. असा स्वच्छ प्रतिमेचा आणि कामाची तळमळ असणारा मुख्यमंत्री महाराष्ट्राला बऱ्याच वर्षांनी मिळाला आहे. नोकरशाहीवर अंकुश नसल्यानं, सरकारचं नेतृत्व करताना तीन वर्ष पूर्ण झाल्यावर असे घोळात घोळ निर्माण झाल्यानं फडणवीस नापास ठरले आहेत.......

गडकरींची कबुली आणि स्वतंत्र विदर्भाचे ‘हसींन सपने’!

के. चंद्रशेखर राव यांच्यासारखे नेतृत्व विदर्भाला हवे आहे. असं नेतृत्व मिळण्याच्या बाबतीत अनेकजण ज्येष्ठ विधिज्ञ श्रीहरी अणे यांच्याकडे आशेने बघतात. विश्वासार्ह, संघटन कुशल आणि नि:स्वार्थ असले तरी श्रीहरी अणे हाही विदर्भवाद्यांचा एक भाबडेपणाच आहे. थोडक्यात स्वतंत्र विदर्भ म्हणजे तूर्तास तरी ‘मुंगेरीलाल के हसींन सपने’ आहेत .......

विनोद तावडे, पापक्षालन करा!

या संदर्भात काही एक ‘पाप’ (चूक) केल्याचं उच्च शिक्षण मंत्री विनोद तावडे यांना मान्य नाही. डॉ. धनराज माने यांच्या निलंबनाची प्रक्रिया पूर्ण झालेली होती. त्याच दरम्यान नवीन चौकशी समितीचा अहवाल आला. त्यात डॉ. माने दोषी नसल्याचं आढळून आलेलं होतं. आता ती चूक दुरुस्त केली तरी, ‘बुंद से गयी वो हौद से नही आती’, अशी स्थिती आहे.......

​फडणवीस, नोकरशाहीचे नाही, जनतेचे मुख्यमंत्री व्हा!

सौम्य स्वभावाला मुरड घालत मुख्यमंत्र्यांनी आता हातात चाबूक घेणं अत्यंत गरजेचं झालेलं आहे. योजना आणि घोषणांच्या अंमलबजावणीसाठी एक वर्ष देताना असा कणखरपणा दखवला तर जनतेला मोठा लाभ मिळेल, मतदानाच्या रूपानं जनता त्याची परतफेड करेल आणि फडणवीस मुख्यमंत्री म्हणून जनतेच्या कायम मुक्कामास येतील अन्यथा नाही.......

दिलीप वळसेंची एकसष्ठी!

गेल्या सुमारे चार दशकांपासून राज्याच्या राजकारणात वावरणारे, ​प्रशासनात ​आपल्या कामाचा ठसा उमटवणारे माजी मंत्री, शरद पवार यांचे कट्टर समर्थक दिलीप वळसे पाटील यांचा एकसष्ठी गौरव समारंभ अनेक मान्यवरांच्या उपस्थितीत मुंबईत होत आहे. त्यानिमित्त प्रकाशित होणाऱ्या गौरव ग्रंथासाठी दिलीप वळसे पाटील यांचाराजकीय प्रवास अनुभवलेल्या पत्रकाराने मांडलेला हा ताळेबंद.......

लोकमतचे दिवस (पूर्वार्ध)

दिल्लीत ज्या वेगानं राजकीय घडामोडी घडत होत्या, त्या कोणाही पत्रकाराला मोहात पडणाऱ्या होत्या. एक पत्रकार म्हणून अनुभवाची पोतडी संपन्न करणारं असं ते वातावरण होतं. निवडणुकीत दिल्ली राज्यात झालेलं सत्तांतर जवळून अनुभवता आलेलं होतं, तर लोकसभा निवडणुकीत दुसऱ्या मोठ्या सत्तांतराची चाहूल लागलेली होती.......

लोकमतचे दिवस (उत्तरार्ध)

ज्या वळणावर मी अचानक आलेलो होतो, त्याच वळणावर मी ‘जॅम’ झालो होतो! माझ्यासमोरचे प्रश्न आर्थिक होते, तसे ते मानसिक कुचंबणेचेही होते. दिल्लीत राहून मराठी प्रकाशन वृत्तवाहिन्यांसाठी काम करून अर्थाजन करण्याचा प्रयत्न आर्थिक आघाडीवर साफ फसलेला होता. दोन्ही वृत्तवाहिन्यांनी काम करून घेतलं होतं आणि ठेंगा दाखवलेला होता! माझ्याकडे नाव होतं, प्रतिमा होती; मात्र खिसा रिकामा होता.......

नांदेडच्या निकालाचा व्यापक अर्थ

काँग्रेसची पाळंमुळं अजूनही महाराष्ट्रात रुजलेली आहेत आणि भाजपच्या निवडणूक जिंकण्याच्या ‘प्रयोगां’ना आवर घालता येतो हे नांदेडच्या निकालानं दाखवून दिलेलं आहे. त्यामुळे हुरळून जाण्याचं कारण नाही. ही केवळ सुरुवात आहे. काँग्रेसमध्ये चांदा ते बांदा अशी गावोवाव फोफावलेली मतभेदांची विषवल्ली कापून टाकत, मरगळ झटकून, शांतपणे एकेक वीट रचत काम करण्याची आणि भाजपच्या विरोधात जनमत संघटित गरज आहे.......

‘हमो’ नावाचा न झुकलेला डेरेदार वृक्ष!

व्यक्तीगत आणि सार्वजनिक आयुष्यात हमो अनेक वादळं आणि वादांना सामोरे गेले. कधी हे ठरवून झालं, तर कधी नकळत. वाद घालताना किंवा वादळाशी झुंजताना हमो कधी कुणासमोर झुकले नाहीत, तसंच खचले आहेत, असं कधी त्यांच्या चेहऱ्यावरून तरी जाणवलं नाही. त्यांच्यात एक निश्चलता कायम असायची. झालेला एकही व्रण त्यांनी जगाला कधीच दाखवला नाही.......

असा ‘साधू’ आता होणे नाही!

टोकाचा संयम बाळगत समोरच्याचं म्हणणं ऐकून घेण्याची सहिष्णुता त्यांच्यात होती. कादंबरी, कथा, वैचारिक लेखन, अनुवाद... असा त्यांचा आवाका थक्क करणारा होता. त्यानिमित्तानंही बोलणं व्हायला लागलं. ते फारच मोठ्या उंची आणि ताकदीचे कादंबरीकार होते; पात्र ​एस्टॅब्लिश करण्याची त्यांची हातोटी अचंबित करणारी होती. साधूंच्या कमी बोलण्याचं कारण सूक्ष्म निरीक्षण शक्तीवर भर हे असावं.......

नारायण राणेंचं रुदन!

कमी बोलावं आणि संयमानं वागावं ही समजही अजून राणे यांना आलेली नाही, असाही त्यांनी काँग्रेसचा त्याग करताना घेतलेल्या पत्रकार परिषदेत काँग्रेस आणि सेनेवर, तसेच सर्वच नेत्यांवर जी काही सरबत्ती केली त्यातून समोर आलेलं आहे. काँग्रेस पक्ष सोडताना राणे यांनी एखादं शौर्यगीत गायलेलं नाहीये, तर रुदन केल्याचं महाराष्ट्रासमोर आलंय. यातून अमृत निघालं नाही तर आणखी एखादा नवा ‘किनारा’ शोधण्याची वेळ भविष्यात येईल .......

मराठवाडा तेव्हा... आणि आता तर राजकीय पोरका! (उत्तरार्ध)

आपला देश १५ ऑगस्ट १९४७ला स्वतंत्र झाला हे अंशत: खरं नाही, कारण निझामाच्या तावडीतून स्वतंत्र होऊन देशाचा एक भाग होण्यासाठी हैद्राबाद राज्य आणि त्याचा एक भाग असलेल्या मराठवाड्याला १७ सप्टेबर १९४८पर्यंत वाट पहावी लागली. २०१७च्या मराठवाडा मुक्ती दिनाच्या निमित्तानं ठाण्याच्या मराठवाडा जन विकास परिषदेसाठी लिहिलेला हा लेख. दोन वेगवेगळ्या कालखंडात एक पत्रकार म्हणून मला मराठवाडा असा दिसला...असा दिसतोय.......

मराठवाडा तेव्हा... आणि आता तर राजकीय पोरका!  (पूर्वार्ध)

आपला देश १५ ऑगस्ट १९४७ला स्वतंत्र झाला हे अंशत: खरं नाही, कारण निझामाच्या तावडीतून स्वतंत्र होऊन देशाचा एक भाग होण्यासाठी हैद्राबाद राज्य आणि त्याचा एक भाग असलेल्या मराठवाड्याला १७ सप्टेबर १९४८पर्यंत वाट पहावी लागली. २०१७च्या मराठवाडा मुक्ती दिनाच्या निमित्तानं ठाण्याच्या मराठवाडा जन विकास परिषदेसाठी लिहिलेला हा लेख. दोन वेगवेगळ्या कालखंडात एक पत्रकार म्हणून मला मराठवाडा असा दिसला...असा दिसतोय.......

विखारी हत्यांचे असहिष्णु सोहोळे...

कोणाचीही असो, या अशा हत्या कलंक आहेत. त्याकडे एकांगी विखारी राजकीय विचारातून, हिंस्र जात्यंध व धर्मांध नजरेतून न बघता हे करणारी विषवल्ली मुळापासून उखडून टाकणारा विवेक समाजात निर्माण व्हायला हवा आहे. तरच अशा मानवतेला काळिमा फासणाऱ्या हिंस्रतेवर नियंत्रण मिळवता येईल. अन्यथा विखारी हत्यांचे असहिष्णु सोहोळे असेच होत राहतील.......

दक्ष... ‘बिग बॉस’ देख रहा है!

मुंबई उच्च न्यायालयाच्या उच्च न्यायपरंपरेवर डाग लावणारी भूमिका महाधिवक्ता म्हणून घेण्यास आशुतोष कुंभकोणी बाणेदारपणे नकार द्यायला हवा होता. तसा बाणेदारपणा दाखवला असता तर ते हिरो झाले असते आणि या न्यायालयाच्या उच्च परंपरेची पालखी वाहणारे एक निष्ठावंत, करारी, मानाचे भोई म्हणून त्यांचं नाव सुवर्णाक्षरांनी लिहिलं गेलं असतं. शिवाय मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्याही स्वच्छ प्रतिमेवरही शिंतोडे उडाले नसते.......

गांधी, अभिव्यक्ती आणि बेगडी भाजप!

समाजात तेढ निर्माण करणाऱ्या जहरी हिंदुत्ववादाच्या डबक्यातून भारतीय जनता पक्ष व मध्य प्रदेशातील त्या पक्षाचं सरकार बाहेर आलेलं नाहीये. या पक्ष व सरकारनं भंजनाची आणि गांधी द्वेषाची परंपरा पुढे चालू ठेवलेली आहे, असाही याचा स्पष्ट अर्थ आहे. भाजपचं अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचं तुणतुणं बेगडी आहे, हा समज या दोन्ही घटनांतून दृढ झालाय.......

गावाकडचा ‘हरवलेला’ गणपती...

‘आता प्रत्येक आळीत वेगळा गणपती बसतो. गणपतीच काय, प्रत्येक आळीचे देवही स्वतंत्र बसतात. तगडा पोलीस बंदोबस्त असतो...’ आताचा गणेशोत्सव मला माझा वाटत नाही. हा काही टाहो नाही, तक्रार नाही. गावानं हरवलेल्या संदर्भाचा तो मूक हुंकार आहे आणि आजच्या गणेशोत्सवाला दिलेला अव्यक्त नकार आहे. हेच चित्र सर्व गावांत आहे... गावं आणखी किती तुटणार आहेत? माणसं एकमेकापासून आणखी किती दुरावणार आहेत?.......

लांच्छनास्पद भ्रष्टाचाराची लक्तरं...

‘न खाउंगा, ना खाने दुंगा’ अशी गर्जना करणारे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे देवेंद्र फडणवीस यांचे आदर्श आहेत. स्वच्छ आणि पारदर्शकतेची प्रार्थना फडणवीस सतत गात असतात. या खात्याचे तसंच सरकारचे प्रमुख म्हणून लातूरच्या लांच्छनास्पद लाच प्रकरणानं फडणवीस यांच्या प्रतिमेवरही शिंतोडे नाहक उडालेले आहेत. आता लाच लुचपत प्रतिबंधक खात्याची कठोरपणे झाडाझडती घेण्याची जबाबदारी गृहमंत्री आणि मुख्यमंत्री म्हणून फडणवीस यांची आहे.......

मुख्यमंत्र्यांना डोईजड झाली नोकरशाही!

सर्वस्व झोकून देवून काम करण्याची राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या स्वयंसेवकांना असते, तशी शिस्त आणि त्यागमय सवय नाठाळ नोकरशाहीकडून बाळगता येत नाही, हे मुख्यमंत्री म्हणून देवेंद्र फडणवीस यांनी कदापीही विसरता कामा नये. शिवाय पाच वर्षांनी जनतेचा कौल देवेंद्र फडणवीस आणि त्यांच्या पक्षाला मिळवायचा आहे, नोकरशाहीला नाही.......

होय, मी भाजपच्या अभ्यासवर्गात गेलो!

परस्परविरोधी असणारांतील संवादाची मनात कोणतीही कटुता निर्माण न करणारी प्रक्रिया हे सदृढ लोकशाहीचं लक्षण आहे. त्यासाठीच मी उत्तनला गेलो होतो. भाजपचे लोक राजकीय विरोधक आहेत; ते आपले शत्रू नाहीत. सर्वमान्य सांसदीय लोकशाहीच्या चौकटीत आपणच सत्तेत आलो पाहिजे अन्य कुणी नाही, हा दुराग्रह आहे. त्याच सांसदीय चौकटीत राहूनच ते सत्तेत आले आहेत, हे दुराग्रहीपणानं अमान्य करणं अ-लोकशाहीवादीच आहे.......

​‘बालवादी’ : राष्ट्रवादी आणि काँग्रेसही!

विधिमंडळाच्या पावसाळी अधिवेशनाच्या पार्श्वभूमीवर, कर्तृत्वानं ‘इंदिरा गांधी मोठ्या की शरद पवार?’ हा महाराष्ट्रात झालेला वाद काँग्रेस आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसमधील या दोन्ही नेत्यांचे अनुयायी किती कोत्या मनाचे आणि खुज्या उंचीचे आहेत याचं प्रतीक तर आहेच, त्याशिवाय व्यक्तिकेंद्रित राजकारणाच्या बाहेर येण्याची अजूनही त्यांची तयारी नाही आणि त्यांच्यात राजकीय औदार्य, शिष्टाचार व सहिष्णुतेचा अभाव आहे.......

ट्युशन्स - एक स्वानुभव!

अकरावी-बारावी प्रवेशांचे दिवस पुन्हा आलेले आहेत. हवं ते महाविद्यालय मिळेल का नाही, मिळेल त्यात गंभीरपणे शिकवतील का आणि त्यात ट्युशन्स हाही एक कळीचा मुद्दा. यावरचा एक पालक म्हणून असलेला स्वानुभव.......

​काँग्रेसचं वाढतं बकालपण

सध्या काँग्रेस पक्षात सत्तेची खुर्ची उबवण्यास तयार असलेले ज्येष्ठ नेते भाराभर आहेत, पण ‘समजदार बुजुर्ग’ नाहीत असं दारिद्र्य आहे. पराभूत मानसिकतेतून बाहेर पडत काँग्रेसच्या नेत्यांनी आता तरी जागं होण्याची आणि ‘गांधी’ केंद्रित राजकारणाला बाजूला सारत सामुदायिक नेतृत्वाचा पुरस्कार करत पक्षाची नव्यानं बांधणी करण्याची गरज आहे. अन्यथा मोदींना विरोध करण्याची भाषा आणि कथित शक्ती मुंगेरीलालचं स्वप्न ठरणार आहे!.......

शिवसेनेची तडफड की फडफड?

सत्तेत राहून जनहितासाठी सत्तेविरुद्ध लढण्याच्या उद्धव ठाकरे आणि सेनेच्या नेत्यांच्या या कथित डरकाळ्या यापूर्वी लिहिल्याप्रमाणे भाजपला एकत्रित कुटुंब पद्धतीत घरात असणाऱ्या आणि अनेक इच्छा अतृप्त राहिलेल्या म्हातारीच्या किरकिरीसारख्या भासू लागल्या आहेत. कारण, कायम पीडन करत इतरांना समाधान मिळू द्यायचं नाही आणि स्वपीडन करून घेत स्वत:ही आनंदात राहायचं नाही अशी ही सेनेची वृत्ती आहे.......

लालकृष्ण अडवाणी नावाची महाशोकांतिका!

आयुष्याचे तब्बल ८९ उन्हाळे-पावसाळे पाहिलेल्या लालकृष्ण अडवाणी यांच्यासारख्या मुरब्बी नेत्याला या खेळी समजल्या कशा नाहीत, कुठे थांबावं हे त्यांना कळलं कसं नाही? खरं तर, दिलेल्या योगदानाच्या मोबदल्यात पक्षांनीही अडवाणी यांच्या पदरात भरपूर काही टाकलेलं होतं. या खेळी समजूनही जर महत्त्वाकांक्षा जाणीवपूर्वक तेवतच ठेवली गेली असेल, तर ही महाशोकांतिका ओढावून घेण्यास लालकृष्ण अडवाणी हेही तितकेच जबाबदार आहेत.......

मराठी एकं मराठी!

एका अस्सल इंग्रजाळलेल्या बहुराष्ट्रीय कंपनीत अधिकाराच्या पदावर काम करताना प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षणात पक्का झालेला मराठीचा तिचा पाया हे तिचं अतिरिक्त भांडवल आहे. मराठी, हिंदी, इंग्रजी, गुजराथी आणि पुढे जाऊन सिंधी भाषकाशी प्रेमविवाह केल्यानं सिंधी, अशा पाच भाषा तिच्या पोतडीत जमा झालेल्या आहेत. मातृभाषेवर प्रेम करताना इतर भाषांचा द्वेष नको हा संस्कार असल्यानं तिच्यात भाषेबाबत एक स्वाभाविक उदारपण आहे!.......

देवेंद्र फडणवीसांचे खूप ‘अधिक’ काही ‘उणे’!

देवेंद्र फडणवीस यांनी आता सरकार तीन वर्षाचा टप्पा ओलांडण्याच्या बेतात असताना ‘थोरल्या पाती’चा समंजसपणा दाखवायला हवा. तरुण वय, स्वच्छ प्रतिमा, अभ्यासू वृत्ती, विकासाची तळमळ, अखंड कष्ट घेण्याची तयारी असं खूप काही ‘अधिक’ असताना मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यातलं ‘उणे’पण अधिक उजळ होतंय, हे जे काही शेतकरी संपाच्या निमितानं समोर आलं, हे काही चांगलं नाही. .......

गोपीनाथ मुंडे : वादळी आणि बेडर राजकारणी, उमदा मित्र

महाराष्ट्राच्या राजकारणात नवी समीकरणे निर्माण करणारे भाजपचे नेते गोपीनाथ मुंडे यांच्या आकस्मिक अपघाती निधनाला आज, ३ जून २०१७ रोजी तीन वर्षं पूर्ण होत आहेत. प्रस्तुत लेखकाचा गोपीनाथ मुंडे यांच्याशी महाविद्यालयीन जीवनातील मित्र ते एक राजकारणी असा अकृत्रिम संपर्क चारपेक्षा जास्त दशकांचा होता. त्या नजरेतून घेतलेला मुंडे यांच्यातील उमदा मित्र आणि राजकारण्याचा हा वेध.......

राहुल गांधी आणि बिलंदर काँग्रेसजन!

आजच अपयशाचा ठप्पा राहुल गांधी यांच्यावर घाईघाईनं मारण्याआधी संपूर्ण कात टाकणाऱ्या एका मोठ्या धाडसी शस्त्रक्रियेची गरज काँग्रेसला आहे. ती शस्त्रक्रिया करण्याचं स्वातंत्र्य राहुल गांधी यांना दिलं जावं, त्या शस्त्रक्रियेचे परिणाम दिसण्यासाठी वेळ द्यावा आणि नंतरच त्यांच्यावर सोयीचा ठप्पा मारावा. असं शहाणपण आणि संयम बहुसंख्य बिलंदर काँग्रेसजन दाखवतील की, त्यापैकी अनेक जण भाजपची भगवी वस्त्र परिधान करतील?.......

मनमोहनसिंग गेले, नरेंद्र मोदी आले, त्याची सुरसकथा!

नरेंद्र मोदींनी देशाची सूत्रे हातात घेतली त्याला आज, २६ रोजी तीन वर्षे पूर्ण होत आहेत. मोदी सरकारला एक वर्ष पूर्ण झाले तेव्हा लिहिलेल्या लेखाचे हे पुनर्मुद्रण. मनमोहनसिंग सरकारचा शेवट आणि त्याच वेळी भाजपमध्ये लालकृष्ण अडवाणी युगाचा अस्त असा या लेखाचा पूर्वार्ध, तर उत्तरार्धात दिल्लीतला मराठी चेहरा कसा बदलला याचा आढावा आहे. 'काँग्रेसचा अस्त आणि भाजपचा उदय' होत असताना दिल्लीतला महाराष्ट्राचा चेहराही बदलत गेला..........

नितीन गडकरींची नाबाद साठी!

राजकारणात आलेल्या ‘अशा’ एकेक अनुभवानंतर नितीन गडकरी अधिक प्रगल्भ आणि समंजस झालेले आहेत. नितीन गडकरी हे अपयशाच्या गर्तेत कायम रुतून बसणारं आणि यशाच्या शिखरावर असताना हुरळून जाणारं व्यक्तिमत्त्व आता राहिलेलं नाही. खऱ्या अर्थानं नितीन गडकरी हे आता ‘मॅच्युअर्ड पोलिटिकल स्टफ’ म्हणून आकाराला कसे आलेले आहेत, हे त्यांनी गोव्यात पक्षाचं सरकार स्थापन करताना केलेल्या चतुराईतून दाखवून दिलं आहे........

‘संघर्षयात्रे’ला निघण्यापूर्वी...

महाराष्ट्राच्या राजकारणाला वेगळे वळण देणारे भाजपचे ज्येष्ठ नेते गोपीनाथ मुंडे यांच्या अकाली अपघाती मृत्यूनंतर त्यांची कन्या आणि विद्यमान राज्य मंत्रीमंडळातील कॅबिनेट मंत्री पंकजा मुंडे यांनी काढलेल्या संघर्षयात्रेवर आधारित वाशीमचे पत्रकार सुनील मिसर यांनी लिहिलेलं ‘पंकजाची संघर्षयात्रा’ हे ‘रिपोर्ताज’वजा पुस्तक नुकतंच प्रकाशित झालं आहे. त्या पुस्तकाला लिहिलेली ही प्रस्तावना...........

लालुंचा घोटाळा आणि जिगरबाज ‘ते’ चौघे!

लालूप्रसाद यांच्यासमोरील अडचणी अजून वाढल्या आहेत. आज ना उद्या प्रदीर्घ काळासाठी त्यांना कारागृहाआड जावंच लागणार आहे. लालूप्रसाद आणि कंपनीला आणखी जखडून टाकणाऱ्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या या निर्णयाच्या निमित्तानं अमित खरे, राकेश अस्थाना, यु. एन. बिश्वास आणि जोगिंदरसिंग या चौघा जिगरबाज अधिकाऱ्यांचं स्मरण झालं........

नाठाळ नोकरशाही आणि हतबल सरकार!

गेल्या अडीच-तीन दशकात सनदी अधिकाऱ्यांचे जास्तच लाड सुरू आहेत. नोकरशाही नाठाळ असते. स्वत:ला सिंहांचे वारस म्हणवून घेणाऱ्या देवेंद्र फडणवीस यांनी या नाठाळांना पक्की वेसण घालणं आणि ती वेसण घट्ट आवळण्याचं धाडस दाखवण्याची नितांत आवश्यकता आहे...अन्यथा तूर डाळ भोवल्याशिवाय राहणार नाही........

वळचणीतल्या हताश नेत्यांचं दिवास्वप्न!

जनाधार गमावलेले नेते आणि त्यांचे पक्ष हे वळचणीला पडलेलं आजचं राजकीय अस्तित्व आहे. तरीही ते संपूर्ण देशाचा कौल मिळवून केंद्रात सत्तेत येण्याचं स्वप्न पाहत आहेत. या कथित आणि संभाव्य तिसऱ्या आघाडीच्या झोळीत लोकसभा निवडणुकीत उत्तरप्रदेश, बिहार, बंगाल आणि महाराष्ट्रातील मतदारांनी मान्यतेचा कौल देत सर्व जागा जिंकवून दिल्या तरी बहुमताचा आकडा गाठला जात नाही. हे म्हणजे ‘खिशात एक आणा तरी मलाच बाजीराव म्हणा’!.......

‘बीजेपी माझा’ कारण माध्यमांचं उथळपण!

मुद्रित आणि इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांत ‘मला जे माहिती नाही ते जगातच अस्तित्वात/उपलब्ध नाही’, अशी तुच्छतावादी वृत्ती असणाऱ्यांची संख्या फोफावली आहे. या अशा अनेक कारणांमुळे एकूणच पत्रकारिता करणाऱ्या सर्वच माध्यमांची विश्वासार्हता व संस्कृतपणाची पातळी अनेकदा धोक्यात येते आहे. हे असेच सुरू राहिलं तर मुद्रित आणि इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांवर आरोपीच्या पिंजऱ्यात उभं राहण्याची वेळ यापुढे कायमच येणार आहे........

शेतकऱ्यांनो, ​संप​ कराच​!​

‘अन्नदाता’ म्हणून शेतकऱ्याला खरंच राजा म्हणून मान्यता आणि प्रतिष्ठा मिळायची असेल तर देशव्यापी संपाचं हत्यार किमान एक वर्ष तरी उपसलं गेलं पाहिजे. एक वर्षानं फार काही उपासमार होणार नाही, पण लोकांच्या पोटाला जरा भूकेचा चिमटा बसलाच पाहिजे. त्याशिवाय सरकार आणि जनता वठणीवर येणार नाही........

नारायण राणेंचं ‘उदात्त’ वैफल्य!

नारायण राणे यांच्यासाठी राज्याचं राजकीय वर्तमान असं प्रतिकूल आणि राणेंची अस्वस्थता वाढवणारं आहे; असं असलं, तरी राणे एक राजकीय शक्ती आहेत, हे वास्तव आहेच. अन्य कोणत्याही पक्षात जाण्याचे त्यांचे दरवाजे बंद आहेत आणि त्यातून सेनेतून ‘गेल्या घरी...’ म्हणजे काँग्रेसमध्येच त्यांनी गुमान राहावं, असा त्याचा तात्पुरता अर्थ आहे. तात्पुरता म्हणण्याचं कारण, राजकारणात कोणतीच स्थिती कायम नसते. .......

पत्रकारांचा बाप!

प्रयोगशील आणि उदारमतवादी संपादक, अफाट वाचक, मराठी व इंग्रजीत लीलया वावरणारा तसंच कायम सोपं लिहिणारा लेखक, आचंबित करणारा व्यासंगी आणि विद्वान... अशा विविध पातळ्यावर गोविंदराव तळवलकर आम्हा अनेक पत्रकारांचे बाप होते. महत्त्वाचं म्हणजे व्यक्तिमत्त्वात​​ ​लु​ब्ध करणारं विद्वत बहुपेडीपण असूनही त्यांच्यात पोझिंग नव्हतं, ढोंगीपणा नव्हता. .......

काँग्रेसचा कांगावा अन भाजपचं ‘काँग्रेसीकरण’!

लोकशाही संकेत काँग्रेसनं पायदळी तुडवल्याचं तेव्हाही समर्थन नव्हतं आणि आता भाजपच्याही अशा कृत्यांची मुळीच भलावण करता येणार नाही. देशात काय किंवा महाराष्ट्रात काय भाजपनं गेल्या अडीच वर्षात ‘सत्तांतुरां - न नैतिकता, न भय, न लज्जा’ हा काँग्रेसी प्रयोग करत आपण मुळीच डिफरंट नसून आपला पक्ष काँग्रेसच्या एक पाऊल पुढे आहे, हेच दाखवून दिलेलं आहे! भाजपचं हे एक प्रकारे ‘काँग्रेसीकरण’च आहे. .......

मराठीचे मारेकरी आपणच, अन्य कुणाला दोष देण्यात अर्थ नाही!

आपल्याच कृतीतून आपण ‘म’ मराठीचा राहूच दिला नाहीये. तो ‘म’ हृदयातून तसंच ठामपणे-बोलण्यात आणि व्यवहारात आला पाहिजे, ही आपली उत्कट भावना म्हणा की, तळमळीची इच्छाच नाहीये. आपण त्याबाबतीत केवळ बोलके शंख झालेलो आहोत आणि आपण मराठीच्या होणाऱ्या संकोचाबद्दल/ आक्रमणाबद्दल कोरडे उमाळे काढतो. त्यात खरंच तथ्य आहे? मराठीचे मारेकरी आपणच आहोत. अन्य कुणाला दोष देण्यात अर्थ नाही!.......

फडणवीसांसाठी संधी की वैफल्याची विरलेली वस्त्रं?

मतदार आणि विरोधी पक्षांनी दिलेल्या या दुर्मिळ संधीचं देवेंद्र फडणवीस सोनं करतात आणि आणखी पुढची मजल मारतात की, शरद पवार यांच्याप्रमाणं स्वप्नभंगातून आलेल्या वैफल्याची विरलेली वस्त्रं घालून आणखी काही वर्षांनी महाराष्ट्राच्या राजकारणात वावरताना दिसतात, याबद्दल आजच काही सांगता येणं कठीण आहे. पण फडणवीस यांच्या बाबतीत काय घडतं ते पाहणं मोठ्या उत्सुकतेचं आहे, यात मात्र शंका नाही.......

जांबुवंतराव नावाचं एकाकी वादळ!

सत्ताधुंदता, निष्ठाप्रतारणा हेच गुणवैशिष्ट्य झालेल्या वर्तमान राजकारणात जांबुवंतराव धोटे एखाद्या वाघासारखे वावरले आणि वादळासारखे घोंगावत राहिले. हा वाघ कोणत्याच राजकीय पक्षाच्या संधीसाधू मतलबाच्या पिंजऱ्यात अडकणं शक्यच नव्हतं. माणसांच्या ओंजळीत न मावणारा, झंझावाती वादळासारखा माणूस दहा हजार वर्षांत एकदाच जन्माला येतो. जांबुवंतराव धोटे त्यापैकी एक........

‘राज, तुम्हारा चुक्याच!’

राज यांचा प्रस्ताव नाकारून ‘एकही मारा मगर, क्या सॉलिड मारा’सकट आजवर झालेल्या सर्व उपमर्दांचा शिवसेनेनं सूड उगवला. सेनेला युतीचा प्रस्ताव देण्याची राज यांची कृती चुकलीच. पु. ल. देशपांडे यांच्या एका लेखाच्या शीर्षकाचा आधार घेऊन सांगायचं तर – ‘राज, तुम्हारा चुक्याच!’ या प्रस्तावामुळे मनसेच्या मनोधैर्याचं खच्चीकरणच झालं आणि हा प्रस्ताव स्वीकारुन वडीलधारा उमदेपणा दाखवण्याची संधी उद्धव ठाकरे यांनीही हातची गमावली.........

नो पार्टी इज डिफरन्ट, ऑल आर इन द सेम बोट!

‘पार्टी वुईथ डिफरन्स’ असं कितीही म्हणवून घेतलं तरी भाजप अन्य कोणत्याही राजकीय पक्षापेक्षा मुळीच वेगळा नाही. राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष अजून पराभव आणि चौकशींच्या भीतीच्या ग्लानीत आहे. राज ठाकरे यांच्या महाराष्ट्र नव निर्माण सेनेची अवस्था केविलवाणी झालेली आहे, तर रिपब्लिकन पक्षाचे वेगवेगळे गट सत्तेसाठी प्रस्थापित पक्षांचा उदार आश्रय कसा मिळेल याच्या घोर काळजीत आहेत........

‘न उतले-मातले’ले दोन राज्यपाल!

आसामचे राज्यपाल बनवारीलालजी पुरोहित आणि सिक्कीमचे राज्यपाल श्रीनिवासराव पाटील हे दोघेही मानाच्या मोठ्या पदानं मुळीच उतलेले-मातलेले नाहीत. मोठ्या आणि मानाच्या पदावर जाऊनही कायम अस्सल माणसासारखी वागणारी, पाय कायम जमिनीवर असणारी बनवारीलालजी पुरोहित तसंच श्रीनिवासराव पाटील यांच्यासारखी काही साधी तर, काही जिंदादिल आणि लुब्ध करणारी माणसं पत्रकारिता करताना भेटली आणि आमचंही जगणं उजळून निघालं........

मारुती चितमपल्ली : वनसाधनामग्न संत-ऋषी

मारुती चितमपल्ली हा माणूस खरंच संत किंवा ऋषी आहे. कोणतंही संकट आलं तरी शीतल छाया देण्याचं, फळण्याचं-फुलण्याचं असीमधारा व्रत वृक्ष पाळतोच; तो व्रतस्थ बाणा रानावनात राहून त्या वृक्षांकडूनच बहुदा चितमपल्ली शिकले असावेत. चितमपल्ली यांची ऋजुता आणि सुसंस्कृतपणा मनाच्या कुपीत महादुर्मिळ कस्तुरी गंधासारखा जपून ठेवावा असाच आहे. त्यांचं आत्मपर लेखनही त्यांच्यातल्या साधेपणा आणि व्यासंगाचा ऐवज आहे........

‘दंगल’च... पण राजकीय अस्तित्वाची अन भवितव्याची!

पाच राज्यांतील एकूण ६९० मतदारसंघांत निवडणूक आयोगानं सुरू केलेल्या निवडणुकीच्या दंगलीचा निकाल येत्या अकरा मार्चला लागणार आहे. भविष्यातल्या लोकसभा निवडणुकीची ही रंगीत तालीम आहे आणि ती नरेंद्र मोदी, राहुल गांधी, मुलायमसिंह व त्यांचे पुत्र अखिलेश तसंच मायावती यांचं राजकीय भविष्य काय असेल हे सांगणारी आहे.......

शुभ शकुनाच्या ओल्या रेषा!

आसाराम लोमटे, अक्षयकुमार काळे, अनिल पिंपळापुरे या यार-दोस्तांना वर्ष सरता सरता मोठे सन्मान मिळाले. आनंद विश्वव्यापी झाला. २०१६नं भरल्या मनानं निरोप घेताना येणारं नवीन वर्ष अशा अनेक आनंददायी बातम्यांचं असेल अशा जणू शुभ संकेताच्या ओल्या रेषाच आखल्यासारखं वाटलं. दोस्तयारांचे असे सन्मान आपल्या जगण्यावर आनंदाची शीतल सावली धरत असतात. खाजगी जीवनात नवीन वर्ष राजकारणाच्या पलीकडे जाऊन माणूसपण जपणारं येवो!.......

रावसाहेब दानवे यांचा रिकामा ‘आड’ आणि ‘पोहरा’!

‘नेतृत्वगुण’ आणि ‘इच्छाशक्तीचा अभाव’ हे शब्द वापरले रावसाहेब दानवे यांच्यासाठी चपखल ठरतात. त्यात ‘खास मराठवाडी गप्पिष्ट आळशीपणा’ही जोडायला हरकत नाही. मोठ्या पदावर संधी मिळूनही दानवे प्रभाव निर्माण करू शकले नाहीत. ‘आडातच नाही तर पोहऱ्यात येणार कुठून?’ आणि ते राज्य स्तरावर प्रस्थापित होणार कसे? साहजिकच, दानवे यांचे मुख्यमंत्रीपदाचे मांडे सध्या तरी मनातच विरून गेले आहेत. पण अजूनही वेळ गेलेली नाही. .......

नरेंद्र मोदी काय अन् राहुल गांधी काय, एकाच माळेचे मणी!

मनमोहनसिंग सभागृहात आणि सभागृहाबाहेरही फार बोलत नसत; काँग्रेसचे अनेक ‘पोपट’ तेव्हा प्रचंड बडबड करत फिरत असत. या पार्श्वभूमीवर नरेंद्र मोदी सभागृहात पाळत असलेल्या मौनावर काँग्रेसकडून होणारी टीका ‘स्वत:चं ठेवावं झाकून...’ या श्रेणीतली आहे. पण लोकशाहीचं सर्वोच्च मंदिर समजल्या जाणाऱ्या सभागृहाच्या पायर्‍यांना वंदन करणाऱ्या मोदी यांचं त्या सभागृहाला ‘असं’ गृहीत धरण्याचं तर कदापिही समर्थन करताच येणार नाही........

वसुंधरेच्या कुशीत विसावलेलं मिथक...

कर्मकांड, व्यक्तिपूजा आणि ब्राह्मण्य यांविरुद्ध बहुजनांची जी चळवळ तामिळनाडूत सुरू झाली, त्या चळवळीच्या राजकीय विस्ताराचं सर्वोच्च सत्ताकेंद्र दीर्घ काळ जयललिता नावाच्या एका कानडी ब्राह्मण-अय्यंगार महिलेनं भूषवलं. या चळवळीचा हा केवढा अद्भुत विरोधाभासी प्रवास आहे! द्रविड कळघम चळवळीच्या झालेल्या प्रवासाला लाभलेला हा विरोधाभास आकलनाच्या कवेत मावणारा नाही. .......

बच्चा नाही, अब बड़ा खिलाडी!

नगराध्यक्ष थेट जनतेतून निवडून देण्याची खेळी निकालापुरती तरी भाजप आणि शिवसेना युती सरकारच्या (सेनेच्या गेल्या निवडणुकीत २६४ जागा होत्या त्या आता ५१४ म्हणजे जवळजवळ दुप्पट झाल्या आहेत शिवाय; २६ शहरांचं नगराध्यक्षपद सेनेकडे मतदारांनी दिलं आहेत!) पथ्यावर पडलेली दिसते आहे. हा प्रयोग याआधीही राज्यात दोन वेळा झाला आणि साफ फसला आहे, हे देवेंद्र फडणवीस यांनी विसरू नये. .......

अडाण्यांचा कल्ला!

अर्थकारण हे एक शास्त्र आहे. शास्त्रात २+२=४ या मूळ सूत्रात कधीच बदल होत नाही. म्हणूनच कोणतंही शास्त्र भावनेच्या लाटेवर स्वार होऊ शकत नाही. राजकारण मात्र भावनेच्या लाटेवर स्वार होऊन करता येतं. चलन-बदलाच्या निर्णयाबद्दल विरोधी पक्ष कांगावखोर राजकीय भावनेच्या लाटेवर आरूढ झालेले आहेत. म्हणून त्यांचा कल्ला अडाण्यांचा ठरला आहे.......

सतत घाईत असलेला मित्र! ​​

काही मित्र अनेकांच्या जगण्याचं असं काही लाघवी आणि उबदार प्रयोजन असतात की, त्यांना मिळालेला सन्मान आपल्याला मिळाला आहे, त्यांच्या डोळ्यात येणाऱ्या अश्रूंमागची वेदना आपल्यालाही झाली असं वाटत राहतं. सतत विधायक घाईत असणाऱ्या मोहन हिराबाई हिरालाल नावाच्या मित्राला प्राप्त झालेल्या जमनालाल बजाज पुरस्काराशी आमच्यासारख्या अनेकांचं नातं हे असं ‘आपलं’ आहे. .......

उत्तरप्रदेशातल्या यादवांतली यादवी!

उत्तरप्रदेश हे देशातील सर्वांत मोठं राज्य. त्यामुळे तेथील निवडुणकांचा घोळही तेवढाच मोठा असतो. गेले काही दिवस सत्ताधारी समाजवादी पक्षातील यादवांची विधानसभा निवडणुकीच्या निमित्ताने सुंदोपसुंदी सुरू आहे. मुलायमसिंह या आद्य यादवनरेशाला त्याला आवर घालणं शक्य नाही. कारण ती त्यांच्याच कोत्या राजकारणाची फळं आहेत...नुकताच लखनौमध्ये त्यांच्या समाजवादी पक्षाचा रौप्यमहोत्सव साजरा झाला. त्यातही ते दिसलंच.... .......

फडणवीसबुवा, सावध ऐका पुढल्या हाका...

सत्ताग्रहणाच्या दोन वर्षांच्या या प्रसंगी बहुसंख्य लोक गोड-गोडच बोलतील; सावध हाका देणारे कमीच असतील. पण अशा ‘सावध हाका’ ऐकण्यात आपलं आणि आपल्या सरकारचंच हित आहे, हे समजण्याएवढं फडणवीसांचं चित्त सावध आहे, अशी अपेक्षा बाळगायला काय हरकत आहे! .......

© 2024 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.