• ट्रेंडिंग
  • सदरे
  • ग्रंथनामा
  • कला - संस्कृती
  • दिवाळी २०२०
  • अर्धे जग
  • अजूनकाही

अजूनकाही

दिवाळी २०२४

लेख

दीपावली २०२३

लेख

दिवाळी २०२२

लेख

दिवाळी २०२१

निवडक ‘अक्षरनामा’
विशेष लेख

दिवाळी २०१८

संकीर्ण
माणसं : कालची, आजची, उद्याची

दिवाळी २०२०

लेख
जर...तर

दिवाळी २०१७

संपादकीय
संकीर्ण
ऑनलाईन\सोशल मीडिया
माध्यमांचं अधोविश्व
तळवलकर : एक मूल्यमापन

सदर

सरदार पटेलांची पत्रे
आडवा छेद
फिलॉसॉफी ‘जगण्या’साठी!
वास्तव-अवास्तव
पहिले महायुद्ध... १०० वर्षांनंतर
#जेआहेते
सत्योत्तरी सत्यकाळ
सडेतोड
रौशनख़याल तरुण
फोकस-अनफोकस
सिने-सौंदर्य
गांधी @ १५०
सिनेपंचनामा
इनसाइडर
‘कळ’फलक
मागोवा २०१६चा
चिनी माती
चला, शास्त्रीय संगीत ऐकू या
न-क्लासिक
सत्तावर्तन
चैत्यभू'मी'तला 'मी'!
लक्ष्मणरेषेवरून

दिवाळी २०१७

संपादकीय
संकीर्ण
ऑनलाईन\सोशल मीडिया
तळवलकर : एक मूल्यमापन
माध्यमांचं अधोविश्व
प्रास्ताविक
मुलाखत
व्यक्तिचित्रे
लेख

संपादकीय

संपादकीय
संतापकीय

पडघम

कर्नाटक निवडणूक २०१८
रामचंद्र गुहा @ 60
बाबरी पतन @ २५
गुजरात निवडणूक २०१७
महिला दिन विशेष
विदेशनामा
देशकारण
साहित्य संमेलन विशेष
बालदिन विशेष
माध्यमनामा
राज्यकारण
राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय
अर्थकारण
कोमविप (कोकण, मराठवाडा, विदर्भ, प.महाराष्ट्र)
सांस्कृतिक
साहित्यिक
उद्योगनामा
क्रीडानामा
तंत्रनामा
विज्ञाननामा

अर्धेजग

महिला दिन विशेष
कळीचे प्रश्न
खाणं\पिणं\लेणं
आरोग्य

संकीर्ण

ललित
वर्षाखेर विशेष
मुलाखत
श्रद्धांजली
विनोदनामा
फोटोएसे
व्यंगनामा
ब्लॉगांश
पुनर्वाचन
वाद-संवाद

आमच्यासाठी लिहा

आमच्याविषयी

संपर्क

Menu

  • Login
  • Go to Booksnama
  • Terms of use
  • Privacy Policy
  • Login
  • Go to Booksnama
  • Likes us on  
  • Follow us on 
  • Subscribe our channel on 
  • Terms of use
  • Privacy Policy

‘गीता प्रेस’ ही रा.स्व.संघाच्या आधीची हिंदुत्ववादी राजकारणाची पाऊलखुण ठरते. ती ओळखली आणि अभ्यासली जाण्याची गरज पुस्तकातून अधोरेखित होते

काँग्रेसमध्ये हिंदुत्ववादी विचारधारेचा एक गट काम करत होता आणि हिंदू धर्माधिष्ठित राष्ट्र घडवण्याचे आपले विचार पुढे रेटतही होता. त्या गटाशी संबंध असणाऱ्या कलकत्त्यातील मुख्यतः जयदयाल गोयंका आणि हनुमानप्रसाद पोद्दार या दोन धार्मिक व्यक्तींच्या पुढाकाराने ‘गीता प्रेस’ आणि ‘कल्याण’ या हिंदी व इंग्रजी मासिकातून हिंदुत्ववाद सर्वत्र बळकट करणारे विषय दिसतात.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Sat , 30 July 2022
  • 0 Comments
  • 1 Like

‘द ग्रेप्स ऑफ रॉथ’ : तीसच्या दशकातली अमेरिका आणि एकविसाव्या शतकाच्या दुसऱ्या दशकातला भारत

‘द ग्रेप्स ऑफ रॉथ’ याच नावाचा चित्रपट १९४० साली अमेरिकेत प्रदर्शित झाला. त्याचं दिग्दर्शन जागतिक कीर्तीच्या जॉन फोर्ड यांनी केलं आणि त्यातील एक प्रमुख भूमिका हेन्री फोंडा यांनी साकारली होती. या कादंबरीनं ५९ वर्षे पूर्ण केल्याच्या निमित्तानं नवी आवृत्ती १९६७ साली पेंग्विन्स क्लासिक्सनं प्रसिद्ध केली. या कादंबरीवरील इंग्रजी नाटकाचा पहिला प्रयोग १९८८ या वर्षी इलिनोइस राज्यातील शिकागो येथे झाला.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Mon , 25 October 2021
  • 0 Comments
  • 1 Like

आजपासून अण्वस्त्रं तयार करणं, त्यांच्या निर्मितीस मदत करणं, ती बाळगणं आणि वापरणं या कृत्यांना ‘आंतरराष्ट्रीय गुन्हे’ मानले जाणार

अण्वस्त्रबंदी करार बंधनकारक मानण्याला ५० देशांच्या प्रतिनिधींनी मान्यता देणं आणि त्यानंतर ९० दिवसांचा अवधी पूर्ण होणं ही हा करार अंमलात येण्याची पूर्वअट होती. होन्डुरस या ५०व्या देशाची स्वाक्षरी २४ ऑक्टोबर, २०२० रोजी झाल्यानंतर ९० दिवसांचा अवधी २२ जानेवारी २०२१ रोजी पूर्ण झाला आहे. त्यामुळे मार्गातील सर्व अडचणी पार करून आजपासून ‘अण्वस्त्रबंदी करार’ (Treaty for Prohibition of Nuclear Weapons - TPNW) अंमलात येत आहे.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Fri , 22 January 2021
  • 0 Comments
  • 2 Like

सत्यजित रे यांच्या मनात ‘समांतर’ चित्रपट बनवण्यासाठी ‘तिसऱ्या नेत्रा’ला ‘तिसरी नजर’ मिळण्यामागचं गौडबंगाल

सत्यजित रे यांचा जन्म २ मे १९२१ रोजी झाला. हे वर्ष त्यांचं जन्मशताब्दी वर्ष. या निमित्तानं सत्यजित रे यांच्या मनात समांतर चित्रपट बनवण्यासाठी तिसऱ्या नेत्राला तिसरी नजर प्राप्त होण्याचं गौडबंगाल जाणून घेण्याचा हा एक प्रयत्न आहे. त्यांनी १९५५ ते १९९२ या ३७ वर्षांच्या चित्रपट कारकिर्दीत फीचर फिल्म आणि डॉक्युमेंटरी मिळून तब्बल ३६ चित्रपट बनवले. ‘आगंतुक’ हा त्यांचा शेवटचा चित्रपट २२ मे १९९१ रोजी प्रदर्शित झाला.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Wed , 16 September 2020
  • 0 Comments
  • 2 Like

साला, एक ‘मच्छर जंतू’ माणसाला हतबल करणारी साथ उद्भवण्यास कारण ठरतो…

पृथ्वी तर निसर्गानेच लॉकडाऊन केलेली आहे. पृथ्वीचे गुरुत्वाकर्षण ओलांडणे ही अवघड गोष्ट होती. परंतु आता माणसाने गुरुत्वाकर्षणाने घातलेली ती मर्यादादेखील ओलांडली आहे. मंगळावर जाण्यासाठी काही मंडळी तिकीटं खरेदी करू लागली आहेत. अशी जोरदार प्रगती होत असताना, एक ‘मच्छर जंतू’ माणसाला हतबल करणारी साथ उद्भवण्यास कारण ठरला आहे!.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Sat , 18 April 2020
  • 0 Comments
  • 1 Like

एखादी साथ पसरते कशी आणि लॉकडाऊनशिवायही ती रोखता येते कशी?

लॉकडाऊनमुळे गर्दीचे प्रसंग घडत नाहीत हा एकमेव फायदा आहे, एवढेच. परंतु लॉकडाऊनची किंमत प्रचंड असते - रोजगार बुडतात, उपासमार होते, अर्थव्यवस्था ठप्प होते, आत्महत्या वाढतात, शिक्षण बंद पडते, नैराश्य येऊ शकते इत्यादी इत्यादी. ही किंमत टाळून गर्दीचेही प्रसंग टाळण्यासाठी अनेक कल्पक मार्ग असू शकतात. हडेलहप्पीने ते साधत नाही.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Fri , 17 April 2020
  • 0 Comments
  • 2 Like

गेल्या काही वर्षांपासूनच एका जागतिक साथीच्या आजाराच्या सूचना मिळालेल्या होत्या

करोना आजाराच्या किती रुग्णांपैकी किती दगावले याची विश्वासार्ह माहिती संकलित होणे अशक्यच आहे. त्यामुळे साहजिकच हा आजार किती भयानक आहे याची साधार माहिती नसून फक्त मानसिक छबी आहे. खानोलकरांच्या ‘अजगर’ कादंबरीतील पावसकर नावाचे पात्र नेहमी कुणी तरी जखमी होणे, कुणी अचानक निवर्तणे या बातम्या “आहो, ऐकलात का” अशी सुरुवात करत सांगत राहते. लॉकडाऊनमुळे देशच जणू ‘पावसकर’ झाला आहे असे वाटते.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Thu , 16 April 2020
  • 0 Comments
  • 1 Like

करोना व्हायरसची साथ आटोक्यात कशी येईल?

हा आजार वा व्हायरस नवा असल्याने झालेल्या विलंबाची मानवी किंमत चीन, इटली, अमेरिका, स्पेन, जर्मनी आणि इराण या सहा देशांनी मिळून मोठ्या प्रमाणात मोजली आहे. या सहा देशांत मिळून जगातील एकूण रुग्णांच्या ६९.३८ टक्के रुग्ण आहेत आणि जगातील या आजाराने झालेल्या एकूण मृत्यूंपैकी ७८ टक्के मृत्यू घडले आहेत. म्हणूनच रुग्णसंख्येशी नाते असणाऱ्या या संसर्ग वेगाची भीती जगभर पसरली आहे.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Tue , 31 March 2020
  • 0 Comments
  • 1 Like

‘पुन्हा हिंगणघाट मुळीच नाही’ अशी घोषणा सार्थ करण्यासाठी पुरुषांना जास्त वेगाने बदलण्याची गरज आहे!

आताही पुरुषांना मनातील पुरुषप्रधानता घालवणे शक्य आहे. त्यामुळे मुलींच्या ‘नकाराच्या अधिकाराची’ जपणूक होईल. तिचे अधिकार जपले गेले, तर मुलगी, बहीण, पत्नी यांना कोणी जाळणार नाही, की अ‍ॅसिड टाकून विद्रूप आणि जखमीही करणार नाही. ‘पुन्हा हिंगणघाट, मुळीच नाही’ अशी घोषणा सार्थ करण्यासाठी पुरुषांना जास्त वेगाने बदलण्याची गरज आहे. ते जमले नाही, तर मात्र आहेच ‘येरे माझ्या मागल्या’ छापाच्या बातम्यांचा क्रूर रतीब.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Mon , 17 February 2020
  • 0 Comments
  • 1 Like

इतिहासाची साधने टिकवली तरच सर्व समावेशक अशा सकल मानव प्रजातीच्या इतिहासाची रचना होईल!

भारताला स्वातंत्र्य मिळाले त्याच वर्षी दक्षिण आफ्रिकेची राजधानी जोहान्सबर्गच्या उत्तर-पश्चिमेस सुमारे ५० किलोमीटर अंतरावरील स्टेर्कफोण्टीन गुंफांमध्ये सर्वांत प्राचीन मानववंशशास्त्रीय जीवाश्मिक पुरावे मिळाले. तेथेच ‘मानवसदृश्य प्राणी तसेच आजच्या मानव प्रजातीचा पाळणा हालला’ असा निर्वाळा देणारी नोंद ‘जागतिक वारसा यादी’मध्ये झाल्याचे संयुक्त राष्ट्र संघटनेने १९९९ मध्ये जाहीर केले.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Mon , 19 August 2019
  • 0 Comments
  • 5 Like

आक्रमणाने प्रदेश जिंकणे कालबाह्य होत आहे!

राजेशाहीचे मनावरील ओझे दूर करत आणि विवेकाला साक्ष ठेवत जनतेने जगातील सर्व देशांच्या नेतृत्वाला स्वत:चे वर्तन सुधारणे भाग पाडले, तर वसुंधरेवर स्वर्ग अवतरण्यास वेळ लागणार नाही. ते जमवले तर कुणी सांगावे, २०५० नंतर जन्मलेल्या कोणत्याही बाळाला त्याच्या संपूर्ण आयुष्यात लढाई किंवा युद्ध अनुभवावे लागणार नाही. ज्ञानदेवांनी विश्वात्मक ईश्वराला प्रार्थलेले ‘पसायदान’ तेव्हा मानवी प्रयत्नाने पृथ्वीवर अवतरलेले असेल.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Wed , 17 April 2019
  • 1 Comments
  • 3 Like

आज कोणती विचारधारा जगण्याला अर्थ प्राप्त करून देऊ शकेल?

गेल्या अडीचशे वर्षांनी अनेक विचारधारांना जन्म दिला आहे. विचारधारा हीदेखील मानवकेंद्री अमूर्त संकल्पनाच आहे शेवटी. तिच्याही भोवती अनेक कथानके, प्रतीके, झेंडे, घोषणा, ‘इतिहास’ यांच्या रचना माणसाने उभारल्या आहेत. आज कोणती विचारधारा जगण्याला अर्थ प्राप्त करून देऊ शकेल? कोणती विचारधारा जास्त माणसे जोडू शकेल? कोणती विचारधारा जास्त माणसांच्या भल्याची आहे?.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Tue , 12 March 2019
  • 0 Comments
  • 3 Like

परंपरा ओलांडणारी संतपरंपरा

‘भूक आहे तेवढं खाणं ही प्रकृती, भूक आहे त्यापेक्षा जास्त खाणं ही विकृती आणि (वेळप्रसंगी) स्वत: उपाशी राहून दुसऱ्याची भूक भागवणं ही संस्कृती!’ हे तत्त्व अंगी बाणलं तर आजूबाजूच्या वंचित सामाजिक घटकांच्या गरजा ओळखून त्या पूर्ण करण्यासाठी निर्व्याज आणि निरपेक्ष मदतीचा आणि सहकार्याचा हात सहज पुढे करता येईल.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Wed , 24 October 2018
  • 1 Comments
  • 3 Like

तुरुंगातील कैदी, उदाहरणार्थ गोरखपूर, अमेरिका आणि नॉर्वे!

सर्व देशांनी कैद्यांचं तुरुंगात परतण्याचं प्रमाण मोजण्याची प्रमाणित पद्धतीची निकड जाणवत असली तरी अशी पद्धत अजून रुजली नाही. ते काम होईपर्यंत लहान मुलाचं गणित चुकलं म्हणून त्याच्या तोंडात छडी घालून अन्न आणि श्वासनलिकेला गंभीर इजा करू धजणाऱ्या शिक्षकाच्या भारतानं नॉर्वेचा कित्ता गिरवला, तरच लोकांना ‘अच्छे दिन’ येतील. अन्यथा नेत्याच्या पायी वाहिलेले डोकं तिथंच विसरण्याचा प्रमाद स्वतःचा घात करेल!.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Tue , 08 May 2018
  • 1 Comments
  • 2 Like

दहावीच्या नव्या पाठ्यपुस्तकाच्या पारंपरिक मर्यादा विद्यार्थ्यांच्या आकलनात बाधा आणणाऱ्या

या नवीन पाठ्यपुस्तकाच्या पारंपरिक मर्यादा विद्यार्थ्यांच्या इतिहास-राज्यशास्त्र विषयाच्या आकलनात बाधा आणणाऱ्या आहेत. यापैकी काही मर्यादा पूर्वीच्या पाठ्यपुस्तकांतही होत्या. त्या काळानुसार कमी होण्याऐवजी थोड्या वाढल्याच आहेत. त्या कारणापायी ‘आदर्शाते’चे शेलके विशेषण लागण्याची भीती स्वीकारून या विषयाचे पर्यायी पाठ्यपुस्तक कसे असावे, हे मांडण्याचा प्रयत्न केला आहे.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Mon , 07 May 2018
  • 3 Comments
  • 4 Like

जगातील कोणत्याही देशाकडे अण्वस्त्रे नसतील, तरच जग सुरक्षित राहू शकते! (उत्तरार्ध)

आता “महाविध्वंसक अण्वस्त्रे बाळगणे ही भूमिका केवळ अनैतिक आणि लांच्छनास्पद नसून, ती जागतिक कायदा मोडणारीदेखील आहे”, असे संयुक्त राष्ट्रांनी जाहीर केल्याचा क्षण ऐतिहासिक आहे. अण्वस्त्र हल्ला हा मानवतेविरुद्ध गुन्हा असल्याचे आता मान्य झाले आहे. त्यामुळे लक्षावधी नि:शस्त्र नागरिकांना महाविध्वंसक अस्त्रांनी राष्ट्रीय सुरक्षेच्या नावाखाली ठार मारणे समर्थनीय ठरणार नाही.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Wed , 22 November 2017
  • 0 Comments
  • 2 Like

जगातील कोणत्याही देशाकडे अण्वस्त्रे नसतील, तरच जग सुरक्षित राहू शकते ! (पूर्वार्ध)

आता “महाविध्वंसक अण्वस्त्रे बाळगणे ही भूमिका केवळ अनैतिक आणि लांच्छनास्पद नसून, ती जागतिक कायदा मोडणारीदेखील आहे”, असे संयुक्त राष्ट्रांनी जाहीर केल्याचा क्षण ऐतिहासिक आहे. अण्वस्त्र हल्ला हा मानवतेविरुद्ध गुन्हा असल्याचे आता मान्य झाले आहे. त्यामुळे लक्षावधी नि:शस्त्र नागरिकांना महाविध्वंसक अस्त्रांनी राष्ट्रीय सुरक्षेच्या नावाखाली ठार मारणे समर्थनीय ठरणार नाही. .......

  • प्रकाश बुरटे
  • Tue , 21 November 2017
  • 0 Comments
  • 2 Like

असुरक्षित दुधारी अणुऊर्जा आणि घातक तापमान वाढ

अत्यंत महत्त्वाच्या तीन घटना पाच मे ते पाच जून २०१७ या एका महिन्यात घडल्या आहेत. पहिली- अमेरिकेतील हॅनफोर्ड न्युक्लीअर साईटवर ९ मे रोजी घडली. तेथील किरणोत्सारी कचरा साठवलेलं एक रेल्वे टनेल खचलं आणि परिस्थिती आणीबाणीची झाली. दुसरी- कुडनकुलम येथील सहा अणुभट्ट्यांशी संबंधित मोदींच्या रशियाभेटीची आणि तिसरी- पाच जून रोजी अमेरिकी राष्ट्राध्यक्षांनी पॅरिस पर्यावरण करारातून बाहेर पडण्याची अविवेकी घोषणा. .......

  • प्रकाश बुरटे
  • Wed , 14 June 2017
  • 0 Comments
  • 2 Like

ट्रोल, ट्रोल्स, ट्रोलिंग, ट्रोलर आणि त्यांचे कूळशीळ - पूर्वार्ध

विविध प्रकारच्या धमक्या देणे, एकतर्फी प्रचाराच्या भडीमाराने जनमत वळविणे, निवडक व्यक्तीचे विचार, मते यांच्या अभिव्यक्तीवर पाळत ठेवून त्यांना धमकावणे, धमक्या प्रत्यक्षांत आणणे, व्यक्तीच्या अभिव्यक्तीस्वातंत्र्यावर गदा आणणे अशा कृती करणाऱ्या मंडळींना इंग्रजीत म्हणतात ‘ट्रोल्स’. याचे एकवचनी रूप ‘ट्रोल’ आणि यांची कृती म्हणजे ट्रोलिंग. .......

  • प्रकाश बुरटे
  • Wed , 17 May 2017
  • 1 Comments
  • 4 Like

ट्रोल, ट्रोल्स, ट्रोलिंग, ट्रोलर आणि त्यांचे कूळशीळ - उत्तरार्ध

भूत, समंध, खवीस, राक्षस, हडळ, चेटकीण या मराठीतील कल्पनांसारख्याच ट्रोल्सबाबतच्या कल्पना स्कँडेनेव्हियन देशांत आहेत. तेथे ट्रोल्सचे अनेक प्रकारदेखील आढळतात. एखाद्या गोष्टीबद्दल अनामिक व्यक्ती अकस्मात दहशत बसवत असेल तर त्या अनामिक व्यक्तीला ‘ट्रोल’ म्हटले जाते. ही अनामिक ट्रोल मंडळी स्वतःचा वेळ घालवण्यासाठी उत्स्फूर्तपणे ट्रोलिंग करतात किंवा तो त्यांचा पोटापाण्याचा व्यवसायदेखील असू शकतो.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Wed , 17 May 2017
  • 1 Comments
  • 4 Like

पैसा कुठे आणि कसा छापला जातो?

नोटा कोण छापतं, छापणारे ‘तळे राखील तो पाणी चाखील’ या न्यायानं वागतात काय, तसं भारतात घडलं आहे काय आणि घडतं आहे काय? अजूनही नोटाछपाई कारखान्यांमधली छपाईयंत्रं तिन्ही पाळ्यांमध्ये अविश्रांत चालू आहेत. तरीही नोटांची चणचण कायम आहे. ‘असतील नोटा, तर मिळेल पैसा’ या ‘ATM तत्त्वावर’ सध्या चलनानं चालायचं थांबवलंय. त्यामुळे काहीही करून नोटांचा पुरवठा पूर्ववत करण्याची सरकारला एकच घाई झाली आहे........

  • प्रकाश बुरटे
  • Mon , 19 December 2016
  • 1 Comments
  • 4 Like

पैशांसाठी आम्हां फिरविशी दाहीदिशा...

भ्रष्टाचार विरोधी प्रयोगांतून शासनाची लोकप्रियता वाढते. एवढेच नव्हे तर देशात पुन्हा काळा पैसा तयार होणारदेखील नाही, अशी जनतेची काही काळापुरती खात्रीदेखील पटते. त्या फायद्याच्या तुलनेत सामान्य जनतेच्या त्रासाची किंमत मोदी सरकारला कमी वाटली असेल. किंवा असेही असू शकेल की या त्रासाला देशसेवेचा मुलामा देऊन गोरगरीब जनतेची समजूत काढता येईल, असा दांडगा आत्मविश्वास असावा. आपण त्या आत्मविश्वासाला कमी लेखू नये........

  • प्रकाश बुरटे
  • Mon , 21 November 2016
  • 0 Comments
  • 2 Like

उरी आणि ‘सर्जिकल स्ट्राईक’नंतर...

गेल्या दोन महिन्यात काश्मीरप्रश्नाने उचल खाल्ली होती. स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून भारत आणि पाकिस्तान संपूर्ण काश्मीरवर हक्क सांगत आहेत. काश्मीर प्रश्न आंतरराष्ट्रीय पातळीवर नेण्याची संधी तयार करण्यासाठीही उरी हल्ला कदाचित झाला असावा. भारत-पाक तणाव वाढत आहेत. परस्पर चर्चां अशक्य झाल्या आहेत. तणावाचं युद्धात रूपांतर होणं आणि दोन्ही देशांकडे अण्वस्त्रं असल्यानं युद्धाची अणुयुद्धात परिणती होणं अशक्य नाही. दोन्.......

  • प्रकाश बुरटे
  • Sun , 23 October 2016
  • 0 Comments
  • 1 Like

© 2025 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.