अजूनकाही
लैंगिकतेशी थेट संबंध असलेल्या व पालकांच्या अखत्यारीत येणाऱ्या अनेक नाजूक विषयांवर मराठीत फारच कमी लिहिलं गेलं आहे. मात्र ज्येष्ठ लैंगिक विज्ञानतज्ज्ञ व समुपदेशक डॉ. राजन भोसले यांनी ‘लैंगिकता आणि पालकत्व जेव्हा गुरफटतात’ हा धागा पकडून विस्तृत लेखन केलं. त्यांचं ‘आधुनिक पालकत्व - किती अजाण, किती सुजाण’ हे पुस्तक मनोविकास प्रकाशनाने नुकतंच प्रकाशित केलं आहे. या पुस्तकामागची भूमिका स्पष्ट करणाऱ्या डॉ. भोसले यांच्या मनोगताचा हा संपादित भाग...
..................................................................................................................................................................
‘आधुनिक पालकत्व व त्यांना येणारी आव्हानं’ या विषयांवर मी लिहावं, असे आग्रही संकेत मला माझ्या अनेक वाचक व शुभचिंतकांकडून गेली काही वर्षं सतत येत आहेत. विशेषतः ‘पालकत्व’ व ‘लैंगिकता’ हे जेव्हा जेव्हा व जिथं जिथं गुरफटतात, तेव्हा निर्माण होणाऱ्या समस्यांना नेमकं कसं सामोरं जायचं, या बाबत विस्तृत मार्गदर्शन करणारं एखादं पुस्तक मराठीत असावं, असं मलाही वाटत होतं. त्यातूनच लिहीत गेलो आणि हे पुस्तक आपल्यासमोर...
व्यवसायानं समुपदेशक व डॉक्टर असल्यानं गेली ३६ वर्षं रोज रुग्ण व पीडितांच्या विविध व्याधी, वेदना, विवंचना मला खूप जवळून पाहायला मिळत आल्या. अनेक समस्या केवळ वेळेवर व समर्पक मार्गदर्शन न मिळाल्यामुळे किती गंभीर स्वरूप धारण करू शकतात, याची अनेक उदाहरणं माझ्यासमोर अनेक वेळा येऊन गेली आहेत. त्यावर मी या पुस्तकात लिहिलंसुद्धा आहे.
पालकत्व व नात्यागोत्यातल्या समस्या, विवंचना व पेचप्रसंग यांचं निवारण समुपदेशनातून होऊ शकतं व केलं जातं, या बाबतची जागरूकता समाजात निर्माण होणं आत्यंतिक गरजेचं आहे, हे मला अनेक वर्षं दिसत, जाणवत आलं आहे. ही जागरूकता निर्माण करण्यासाठी यांवर लिहावं, ही कल्पना मला भावली व या पुस्तकाच्या स्वरूपात आज ती साकार झाली आहे.
..................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
बालक-पालक नातं हे आपल्या सर्वांच्या जीवनातलं पहिलं व अत्यंत महत्त्वाचं असं नातं असतं. या नात्याचा व्यापक विस्तार आपल्या सर्वांच्या जीवनातली अनेक महत्त्वाची वर्षं व्यापून टाकतो. आपली मुलं आणि आपल्यात असं बरच काही घडत असतं, ज्यांचे परिणाम आपल्या व मुलांच्या व्यक्तिमत्त्वाच्या प्रत्येक पैलूवर खोलवर होत असतात आणि जन्मभर आपली व त्यांची पाठराखणही करत असतात. पालकत्वाशी जुळलेल्या काही समस्यांचे विपरीत असे पडसाद केवळ मुलं किंवा पालकांच्या जीवनावरच नव्हे, तर पूर्ण समाजावर कसे भेदकपणे उमटू शकतात, याची असंख्य उदाहरणंही एक डॉक्टर व समुपदेशक म्हणून मी जवळून पाहिली आहेत.
‘समस्या निर्माण होण्याआधीच त्यांचा प्रतिबंध किंवा परिमार्जन करणं अनेक वेळा शक्य असतं’, हा विचार या पुस्तकातल्या लेखांमध्ये मांडला आहे. एकदा समस्या निर्माण झाली की, मात्र तिचा ‘उगम’ मागे जाऊन शोधावा लागतो. तिथून परतीचा प्रवास मग किती क्लिष्ट व खडतर असू शकतो, याची काही उदाहरणं या पुस्तकांतल्या लेखांमध्ये विस्तृतपणे व हेतुपुरस्सर दिली आहेत. अनेकदा समस्यांच्या मुळाशी कधी अज्ञान, कधी पूर्वग्रह, कधी अविचार, कधी अपसमज, तर कधी दूरदृष्टीचा अभाव अशी कारणं दिसून येतात. त्यांचं परिमार्जन योग्य मार्गदर्शन व समुपदेशन यांतूनच होऊ शकतं. त्याला गोळ्या-औषधांची गरज नसते.
आज मनोविकारतज्ज्ञ व डॉक्टर मंडळी औषधं-गोळ्या तत्परतेनं देताना दिसतात, पण रुग्णांसाठी ‘वेळ’ देणं त्यांना जमत नाही. अनेक समस्या मात्र अशा असतात की, ज्यांच्या उपायाचं ‘गमक’ संबंधित व्यक्तीला पूर्ण वेळ देण्यात व त्याचं ऐकण्यातच दडलेलं असतं. समुपदेशनाच्या कामात समस्या घेऊन येणाऱ्यांना म्हणूनच खूप वेळ द्यावा लागतो. असा वेळ देण्याचा परिपाठ मी स्वत: अनेक वर्षं पाळत आलो आहे. माझ्या समुपदेशन प्रशिक्षण केंद्राच्या अभ्यासक्रमातही म्हणूनच ही गोष्ट आग्रहपूर्वक शिकवली जाते.
आपण आपल्या कामात कितीही सक्रीय, तत्पर व प्रामाणिक राहिलो, तरी बिकट समस्यांमध्ये गुरफटलेल्या व निरंतर वेदना सोसणाऱ्या असंख्य लोकांपर्यंत पोहोचू शकत नाही, ही खंत मला अनेक वर्षं अस्वस्थ करत आली आहे. माझ्यापर्यंत पोहचू न शकणाऱ्या अनेक पालकांपर्यंत या पुस्तकाच्या माध्यमातून पालकत्वाच्या जबाबदारीशी संबंधित काही महत्त्वाच्या सूचना, संकेत व संदेश पोहचवू शकू, हा विचार मला भावला, म्हणून मी हे पुस्तक लिहिण्याचं आव्हान आनंदानं स्वीकारलं.
पालकत्व हा खरं तर खूपच विस्तृत असा विषय आहे. त्यामधले लैंगिकतेशी निगडित असलेले काही वेचक विषयच मी या पुस्तकात निवडले आहेत. मी स्वत: हाताळलेल्या केसेसची व्यवस्थित ठेवलेली रेकॅार्ड्स माझ्याकडे आहेत. विविध निकष लावून त्यातून काही विशिष्ट केसेस मी जाणीवपूर्वक निवडल्या, जेणेकरून वाचकांपर्यंत काही नवीन, महत्त्वाचे व गरजेचे विषय आपण मांडू शकू. गोपनीयतेच्या उद्देशानं संबंधितांची नावं व काही तपशील बदलून लिखाण केलं आहे. त्यातल्या काही जणांची संमतीही घेतली.
पालकत्वाच्या जबाबदारीचा सामना मुलांमधील लैंगिक जाणिवा, लैंगिक प्रवृत्ती, लैंगिक वर्तन, लैंगिक कुतूहल किंवा लैंगिक प्रेरणा यांच्याशी सतत होत असतो. असं जेव्हा जेव्हा होतं, तेव्हा तेव्हा अनेक पालक कसे गोंधळून, चक्रावून जातात व कसे चुकतात, हे मी गेली ३६ वर्षं सतत पाहत आलो आहे. म्हणूनच लैंगिकता व पालकत्व यांची जिथं जिथं गुंफण होते, अशा अनेक नाजूक विषयांबाबत लोकांमध्ये जागृती निर्माण व्हावी, वेगळ्या प्रकारे विचार करणं कसं शक्य आहे, याचं प्रात्यक्षिक देता यावं, आपल्याला सुचले नसले तरी मार्ग काढण्याचे इतर पर्याय नक्कीच असतात, हे दाखवून देता यावं, यासाठी हे पुस्तक लिहिलं.
..................................................................................................................................................................
'अक्षरनामा' आता 'टेलिग्राम'वर. लेखांच्या अपडेटससाठी चॅनेल सबस्क्राईब करा...
................................................................................................................................................................
याच्या माध्यमातून पालकत्व व लैंगिकता यांचा सामना मुलांच्या किंवा पालकांच्या जीवनात जिथं जिथं होतो, तिथं तिथं निर्माण होणारे तिढे, विवंचना, संभ्रम, समस्या व पेच प्रसंग नेमके कसे सोडवले वा निस्तरले जाऊ शकतात, हे मांडलं आहे. या लेखांमधील सर्व केसेस मी स्वत: हाताळलेल्या असल्यानं त्यातले बारकावे चांगले माहिती होते. प्रत्येक केस त्या त्या वेळी माझ्यासाठी एक आव्हानच होतं व म्हणूनच अनुषंगानं त्यातले बाधकसाधक घटक स्मरणात होते. त्या प्रत्येक केसमधून शिकता येतील असे अनेक महत्त्वाचे धडे, मौलिक संदेश, या पुस्तकाच्या माध्यमातून हजारो वाचकांपर्यंत घरपोच होतील, याची खात्री आहे.
लैंगिकतेशी थेट संबंध असलेल्या व पालकांच्या अखत्यारीत येणाऱ्या अनेक नाजूक विषयांवर मराठीत फारच कमी लिहिलं गेलं आहे. उदाहरणार्थ, ट्रान्ससेक्शुलिटी, बॉडी डिस्फोरिक डिसॅार्डर, पी.सी.ओ.एस., अ‍ॅनॅबोलीक स्टिरॅाइड्स, समलैंगिकता, गायनॅकोमॅस्टिया, सॅडिझम, अ-रोमँटिसिझम, लैंगिक ऑबसेसिव कंपल्सिव डिसॉर्डर, पॅार्नोग्राफी अ‍ॅडिक्शन या विषयांवर मी या पुस्तकांत विस्तृत लेख लिहिले आहेत. यांतल्या बहुसंख्य समस्यांसाठी मराठीत प्रचलित असे पर्यायी शब्दसुद्धा नाहीत, यावरूनच यांबद्दलची माहिती व जागरूकता मराठी भाषिकांत व समाजात किती कमी आहे, याचा अंदाज येतो. पण असे असले तरी या समस्या मात्र मोठ्या संख्येनं समोर येऊ लागल्या आहेत. अनेकांची मन:स्वास्थ्यं व नाती उद्ध्वस्त करू शकतील, अशा या समस्या आज घराघरांत दिसू लागल्या आहेत. म्हणूनच या नाजूक पण गरजेच्या विषयांवरचं हे लेखन करावंसं वाटलं.
‘आधुनिक पालकत्व : किती अजाण, किती सुजाण’ - डॉ. राजन बोसले
मनोविकास प्रकाशन, पुणे
मूल्य - १५० रुपये.
.................................................................................................................................................................
‘अक्षरनामा’वर प्रकाशित होणाऱ्या लेखातील विचार, प्रतिपादन, भाष्य, टीका याच्याशी संपादक व प्रकाशक सहमत असतातच असे नाही. पण आम्ही राज्यघटनेने दिलेले अभिव्यक्तीस्वातंत्र्य मानतो. त्यामुळे वेगवेगळ्या विचारांना ‘अक्षरनामा’वर स्थान दिले जाते. फक्त त्यात द्वेष, बदनामी, सत्याशी अपलाप आणि हिंसाचाराला उत्तेजन नाही ना, हे पाहिले जाते. भारतीय राज्यघटनेशी आमची बांधीलकी आहे.
..................................................................................................................................................................
वाचकहो नमस्कार, आम्हाला तुमची मदत हवी आहे. तुम्हाला ‘अक्षरनामा’ची पत्रकारिता आवडत असेल तर तुम्ही आम्हाला बळ देऊ शकता, आमचे हात बळकट करू शकता. खोटी माहिती, अफवा, अफरातफर, गोंधळ-गडबड, हिंसाचार, द्वेष, बदनामी अशा काळात आम्ही गांभीर्यानं, जबाबदारीनं आणि प्रामाणिकपणे पत्रकारिता करण्याचा प्रयत्न करत आहोत. अशा पत्रकारितेला बळ देण्याचं आणि तिच्यामागे पाठबळ उभं करण्याचं काम आपलं आहे.
‘अक्षरनामा’ला आर्थिक मदत करण्यासाठी क्लिक करा -
© 2025 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.
Post Comment