प्राचीन भारतीय संस्कृतीविषयी नवा विचारव्यूह उभे करणारे पुस्तक
ग्रंथनामा - झलक
गोपाळ चिप्पलकट्टी
  • ‘प्राचीन भारतीय संस्कृती : मूलाधारांच्या शोधात’ या पुस्तकाचे मुखपृष्ठ
  • Sat , 27 July 2019
  • ग्रंथनामा Granthnama झलक प्राचीन भारतीय संस्कृती : मूलाधारांच्या शोधात Prachin Bhartiy Sanskruti - Muladharanchya Shodhat गोपाळ चिप्पलकट्टी Gopal Chippalkatti

‘प्राचीन भारतीय संस्कृती : मूलाधारांच्या शोधात’ हे गोपाळ चिप्पलकट्टी यांचे प्राचीन भारतीय संस्कृतीविषयी पूर्णपणे नवी मांडणारे करणारे पुस्तक नुकतेच प्रकाशित झाले आहे. सदामंगल पब्लिकेशन्सने प्रकाशित केलेल्या या पुस्तकातील प्रकरणांची ही थोडक्यात ओळख...

.............................................................................................................................................

भारताच्या प्राचीन इतिहासात आजवर पश्चिम आशियाई आणि युरोपचे उल्लेख इंडो-युरोपीय भाषा कुल आणि आर्य वंशासंदर्भात येतात. पूर्वेकडील प्राचीन चीनचा त्यात उल्लेख नसतो. बुद्धपूर्व काळात युनान आणि सिचुआन या प्रदेशांशी पूर्वेचा मगधचा काहीएक संबंध\प्रभाव असावा असे दुवे आढळतात. प्राचीन भारतीय इतिहास, वंश, धर्म, भाषा, संस्कृतीविषयीचे आकलनच बदलण्याची शक्यता-क्षमता या दुव्यांमध्ये दिसते. या दुव्यांना जोडणारे एक चित्र या लिखाणात रेखले आहे. या मांडणीद्वारे प्राचीन भारतीय संस्कृतीच्या एकपेडी गृहीतकाला सुरुंग लागतो. तिचा एक नवा स्त्रोत दिसू लागतो. नवे दिशासूचन होते. एक संपूर्णपणे नवा विचारव्यूह उभा राहतो.

इसवीसन पूर्व दुसऱ्या हिमालयोत्तर सिल्क रुटने बल्हिकला पोहचलेल्या झांग क्वीआनने त्याच्या आधी हजार वर्षांपासून सिचुआनची वस्त्रे आणि बांबूच्या काठ्या पूर्वेच्या अवघड मार्गाने मगधात येत होत्या, असे नमूद करून ठेवले आहे. यासारख्या चिनी आणि भारतीय स्त्रोतात असलेल्या तुटपुंज्या आधारांचे यथासांग संशोधन झाले पाहिजे, त्यांचे सांस्कृतिक वगैरे अनुबंध शोधले पाहिजेत, अशी अपेक्षा या लिखाणात केली आहे.

या पुस्तकाची मांडणी आठ प्रकरणांमध्ये केली आहे. पहिल्या दोन प्रकरणांमध्ये ईशान्य भारत, बंगाल आणि मगध यांचा सिचुआन आणि युनान या चिनी प्रांतांशी प्राचीन काळी असलेल्या संबंधांचे धागेदोरे विविध रस्त्यांचे प्राचीन आणि मध्ययुगीन उल्लेख नोंदवून स्पष्ट केले आहेत. त्यासाठी हरप्रसाद राय, पी.सी. बागची, शरत आणि सुप्रीती फूकून, अरविंद जामखेडकर, अमलेंदू गुहा, श्रीधर व्यंकटेश केतकर, सुनीतीकुमार, चटर्जी यांच्यासारख्या भारतीय इतिहासकारांचे संदर्भ वापरले आहेत. शिवाय जोसेफ नीडहॅम, बिन यांग यांच्यासारख्या पाश्चात्य आणि चिनी संशोधनांची उदाहरणे दिली आहेत. चिनी इतिहास संक्षिप्तपणे देऊन विविध सांस्कृतिक अनुबंधांचे सूचन केले आहे. बांबू, रेशीम, तांदूळ, कवड्या या वस्तू आणि चीनमध्ये उत्तरेकडील शकांचे आगमन, चीनच्या भिंती, सिचुआन-युनानमधील चीनहून वेगळी स्वतंत्र संस्कृती, घोड्यांचा-रथांचा वापर, तांब्याची-कास्यांची हत्यारे व भांडी, चीन-मगधातील धर्मांचे, तत्त्वज्ञानांचे साम्य या बाबींची लेखकाने विस्तृतपणे मांडणी केली आहे.

तिसऱ्या प्रकरणात आर्य आणि इंडो-युरोपियन्सचे बंधू शोभणारे शक-सिथीयान यांच्या अस्तित्वाचा ऐतिहासिक आणि पुरातत्त्वीय मागोवा घेतलाय. चीनमध्ये त्यांचे आगमन आणि पूर्व भारतातील लिच्छवी-शाक्य आणि श्रमण परंपरांचा त्यांच्याशी असलेला अनुबंध मांडून दाखवलाय.

चौथ्या प्रकरणात वैदिक आणि श्रमण परंपरांमधील भेद स्पष्ट करत श्रमणभूमी ही भारतीय इतिहास आणि संस्कृतीची अधिष्ठात्री भूमी असल्याचे दाखवून दिले आहे.

श्रमणांतील पार्श्वनाथी दर्शन आणि जैनांचा आदिवासींशी असणारा प्राचीन संपर्क पाचव्या प्रकरणात दाखवून पार्श्वनाथाच्या आद्यतम मौलिकतेचा खुलासा केला आहे.

सहाव्या प्रकरणात बौद्ध धर्म, तत्त्वज्ञान आणि परंपरा यांचा चिकित्सक आढावा आणि जगात धर्म पसरण्याची रूपरेषा दिली आहे.

तिबेटो बर्मन भाषांचा पूर्वेतील, आसाम, बंगालमधील भाषांशी असलेला संपर्क सातव्या प्रकरणात मांडून दाखवलाय.

आठव्या प्रकरणात प्राचीन वैदिक आर्य बोली, प्राकृत, पाली, अर्धमागधी आणि संस्कृत यांचा काळानुरूप आणि विस्तार लक्षात घेऊन चिकित्सक आलेख मांडलाय.

याशिवाय लेखकाने विस्तृत असे प्राक्कथन लिहून स्वत:ची भूमिका स्पष्ट केली आहे. विस्तृत संदर्भ ग्रंथसूची हेही या पुस्तकाचे एक वैशिष्ट्य आहे.

.............................................................................................................................................

या पुस्तकाच्या ऑनलाईन खरेदीसाठी क्लिक करा -

https://www.booksnama.com/book/5008/Prachin-Bharatiya-Sanskruti

.............................................................................................................................................

Copyright www.aksharnama.com 2017. सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल.

.............................................................................................................................................

‘अक्षरनामा’ला आर्थिक मदत करण्यासाठी क्लिक करा -

.............................................................................................................................................

Post Comment

अक्षरनामा न्यूजलेटरचे सभासद व्हा

ट्रेंडिंग लेख

शिरीष कणेकर : ‘तुम याद रहोगे हजारो साल, साल के दिन हो पचास हजार!’
अली खान महमुदाबाद यांच्या पोस्टमुळे धोका नाहीय, तर कुणी टीका केली की, ज्या प्रकारे त्याचा ‘आवाज बंद’ करण्याचा संघटित प्रयत्न होतोय, त्याचा(च) ‘खरा धोका’ आहे
वाल्मिक थापर : या वाघाची गर्जना आता शांत झाली आहे, पण तरीही त्याचा प्रतिध्वनी सदैव उमटत राहणार आहे…
या पुस्तकात विषयांची विविधता आहे. साध्या विषयापासून ते ‘खाद्यसंस्कृती’तील ‘वादग्रस्त’, तसेच ‘त्याज्य’ विषयही आढळतात. लेखांचा ग्राफ साधेसुधे पदार्थ ते अनोखा, विलक्षण असा आहे…
काम्यूने ‘निरर्थकता’ आणि ‘अस्तित्ववाद’ या आपल्या तात्त्विक विचारधारेचा उपयोग “दि आऊटसायडर” या कादंबरीत उत्तमरित्या केला आहे!

सदरे

सुनील तांबे
परिमल माया सुधाकर
निखिल वागळे
संजय पवार
अमोल उदगीरकर

इतर लेख

या पुस्तकात विषयांची विविधता आहे. साध्या विषयापासून ते ‘खाद्यसंस्कृती’तील ‘वादग्रस्त’, तसेच ‘त्याज्य’ विषयही आढळतात. लेखांचा ग्राफ साधेसुधे पदार्थ ते अनोखा, विलक्षण असा आहे…

खाद्यपदार्थ हे निव्वळ खाद्यपदार्थ नसतात, त्यांचे आपल्या जीवनातील अनेक गोष्टींशी साधर्म्य असते, हे बिर्याणी आणि संसार यातून ते स्पष्ट करतात. इब्राहीम अफगाण यांच्यासोबत हा चविष्ट प्रवास कुठेही कंटाळवाणा न होता मजेमजेत होतो. त्यांनी दिलेला एका खाद्यप्रेमीचा वचननामा प्रत्येकाने स्वीकारावा. त्याचे पालन करावे. त्यामुळे भारताची त्यातही महाराष्ट्राची खाद्यसंस्कृती समृद्ध होईल.......

काम्यूने ‘निरर्थकता’ आणि ‘अस्तित्ववाद’ या आपल्या तात्त्विक विचारधारेचा उपयोग “दि आऊटसायडर” या कादंबरीत उत्तमरित्या केला आहे!

सगळ्यापासून दुरावलेला, समाजासाठी अपरिचित असणारा नायक ‘त्रयस्थ’ असणार, हे स्वाभाविक आहे. काम्यूने तो ‘जसा’ आहे, ‘तसा’ वाचकांसमोर सादर केला आहे. काम्यू नायक मेर्सोकडे एक ‘त्रयस्थ’ म्हणून पाहतो. मेर्सो खरंच कसा आहे, हे ठरवण्याचे दायित्व वाचकांचे आहे. काम्यू म्हणाला होता : ‘meursqult is the only christ we deserve’.......

स्पर्धा परीक्षांच्या कृष्णविवरातून बाहेर कसे पडावे, हे सांगणारा उत्कृष्ट आणि मार्गदर्शक संदर्भग्रंथ

‘मी अधिकारी’ हे संशोधनात्मक पुस्तक स्पर्धा परीक्षेच्या कृष्णविवरावर प्रकाशझोत टाकून त्यातून बाहेर पडण्याचे दृष्टीकोन बदलाचे गुरुत्वाकर्षण बल वाढवण्याचे काम करते. अपयशामुळे सर्वांच्या उपेक्षेचे धनी झालेल्यांच्या निराशेवर फुंकर घालण्याचा हा कौतुकास्पद प्रयत्न आहे. ही कहाणी विजिगीषू जिद्दीने निराशेवर मात करून पुढे आलेल्या आणि आपला स्वतंत्र मार्ग शोधणाऱ्या लढवय्यांची आहे .......

वाचनाने सत्य आणि असत्याचा फरक कळतो. परिणामी धार्मिक उच्छाद मांडणाऱ्या संस्था, संघटनांचे अस्तित्व आपोआप धोक्यात येते!

या लढाईला देशाला वैचारिक गुलामगिरीतून स्वातंत्र्य मिळवून देण्याची लढाई किंवा एक महत्त्वपूर्ण आंदोलन म्हणून याकडे बघितले पाहिजे. अर्थात ही लढाई विचारांची असल्यामुळे यात कोणत्याही धारदार शस्त्रांची गरज पडणार नाही. ही लढाई जिंकण्याकरता या देशातील महापुरुषांचे मानवतावादी विचार आपल्याला शस्त्र म्हणून वापरावे लागतील.......

आपल्याच मातीत वाढलेले तंत्रज्ञ जर जागतिक कीर्तीची स्थापत्यरचना करू शकतात, तर ‘मी का नाही?’ ही जाणीव आपल्या भावी पिढीमध्ये वाढावी, हा माझ्या कथेमागचा मूळ उद्देश आहे...

इतिहासकारांनी शोधलेल्या संदर्भांची शृंखला एखाद्या कथेद्वारे जोडून त्यांचा मला समजलेला अर्थ वाचकासमोर मांडणाऱ्याची माझी भूमिका आहे. देवळाच्या पायरीवरचा पुष्परचनाकार फुलाफुलातून दोरा ओवून हार बनवतो, त्याचप्रमाणे विखुरलेल्या ऐतिहासिक घटनापुष्पांना गुंफून मी एक हार बनवला आहे एवढंच. हाराचं सौंदर्य वाढावं म्हणून त्यात काही काल्पनिक आणि प्रसंगरूपी पात्रं ओवली आहेत, परंतु खरं मूल्य आणि शोभा त्या फुलांचीच आहे.......

‘ऐवज’ म्हणजे किमती जिन्नस, जो नेहमी जपून ठेवला जातो. हे पुस्तकही त्याच्या नावाप्रमाणेच बहुमोल ठेवा आहे!

अभिव्यक्तीस्वातंत्र्याची जाण आणि तिचे महत्त्व जाणणाऱ्या एका कलाकाराच्या आठवणींचा ठेवा म्हणजे अमोल पालेकर यांचे ‘ऐवज : एक स्मृतिबंध’ हे पुस्तक. ‘ऐवज’ म्हणजे किमती जिन्नस, जो नेहमी जपून ठेवला जातो. हे पुस्तकही त्याच्या नावाप्रमाणेच बहुमोल ठेवा आहे. यात लेखकाने त्याच्या लहानपणीच्या आठवणींपासून नाटक-चित्रपट कारकिर्दीपर्यंतचे अनुभव सांगितले आहेत… तेही ‘जसे घडले तसे’ या स्वरूपात, मात्र ते कालानुक्रमे नाहीत.......

‘सुरजागड : विकास की विस्थापन?’ - पोलीस-नक्षल-सरकार-भांडवलदार यात चिरडल्या गेलेल्या सर्वसामान्य आदिवासींचे म्हणणे ठासून सांगणारे, त्यांचा आवाज उजागर करणारे संशोधन

महाराष्ट्रात अतिसुरक्षित समुदायातील माडिया हा समुदाय या भागात आहे. हा समुदाय नक्षलप्रभावित परिसरात पोलीस-नक्षल संघर्षात होरपळून निघालाच आहे, पण आता खाण संघर्षात पिचला जातोय. त्याचा जीवनसंघर्ष मांडणारे तरुण लेखक-संशोधक अविनाश पोईनकर लिखित ‘सुरजागड : विकास की विस्थापन?’ हे पुस्तक वाचून प्रत्येक लोकशाहीवादी माणूस अस्वस्थ होईल.......

‘असे होते गांधीजी’ : . नव्या भारतातल्या नव्या पिढीला म.गांधींचा खराखुरा अन् सर्वांगीण परिचय करवून देण्याचा प्रयत्न

पाठ्यपुस्तके, अभ्यासक्रम आणि जयंती-पुण्यतिथी यांच्या निमित्ताने प्रसारमाध्यमांत अवतरणारे धावते आढावे एवढीच काय ती उगवत्या अन् उमलत्या पिढीला मागचे काही सांगायची व्यवस्था शिल्लक आहे. मात्र या पिढीसह जन्मलेल्या अन् झर्रकन वाढून बसलेल्या डिजिटली माध्यमांनी इतिहासाची अशी काही विकृत अन् विपर्यस्त विषारी शिकवणी सुरू केली की, प्रस्थापित माध्यमांची अवस्था निराधार, केविलवाणी झालीय.......

यात्रा युरोपची : छ. राजाराम महाराज द्वितीय यांच्या जीवनावर व स्वभावावर प्रकाश टाकणारी रोजनिशी

या रोजनिशीतून राजाराम महाराजांच्या संपन्‍न अशा प्रागतिक दृष्टीच्या व्यक्‍तिमत्त्वाचा व त्यांच्या अंतरंगाचा, जीवनदृष्टीचा भरगच्च आविष्कार झाला आहे. राजाराम महाराजांच्या मनात युरोपीय राष्ट्रांविषयी कुतूहल व जिज्ञासा होती. नवे जग जाणून घेण्याची इच्छा होती. आधुनिक दृष्टीचे हे जग जाणून घ्यावे व ते समजून घ्यावे, अशी दृष्टी यामागे आहे. या दृष्टीने ते युरोपातील आधुनिक जग व त्याची प्रक्रिया ते जाणून घेत आहेत.......

‘वढू आरोग्य प्रकल्पा’नं मोठी भरारी घेतली. त्याला भरघोस आर्थिक मदत मिळत गेल्याने तिथं ग्रामीण रुग्णालय उभारलं गेलं….

वढू येथील प्रकल्प १९७७मध्ये सुरू झाला, पण शहरी डॉक्टर्स खेडेगावात पाय ठेवायला तयार नव्हते. त्यातूनही कोणी आलं, तर त्यांचं गावकऱ्यांशी पटत नव्हतं. शशिकांत यांना गावात राहण्याचा अनुभव होता. आरोग्यसेवा गावागावांत पोचवण्याच्या विचारामुळे त्यांनी कार्यक्षेत्रासाठी शहर नाकारून स्वतःहून गावाची निवड केली होती. भाषा अगदी खेड्यातली वाटावी अशी होती. त्यांच्या बोलण्यात ओतप्रोत ओलावा आणि आपुलकी होती.......

© 2025 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.