राष्ट्रभावनेचा प्रवास - एक आकलन (उत्तरार्ध) : सामाजिक संक्रमण

‘तू मोठा देशभक्त की मी’ या अहमहमिकेतून मग राष्ट्रभक्तीचे जास्तीज जास्त मेसेजेस कोण फॉरवर्ड करतो, कोण सर्वात उंच झेंडा उभारतो, कोण जास्तीत जास्त विरोधकांना राष्ट्रद्रोही म्हणून गुण मिळवतो याची स्पर्धा चालू होते. देशाच्या अवनतीचे खापत अन्य धर्म/जात/राज्य/विभाग यावर फोडून काहीही ठोस कृती न करताही आपला गट आणि पर्यायाने आपण अधिक राष्ट्रभक्त ठरतो, असे बहुसंख्येला वाटू लागले आहे.......

राष्ट्रभावनेचा प्रवास - एक आकलन (पूर्वार्ध) : माध्यमांतील प्रतिबिंब

‘राष्ट्रवाद’, ‘राष्ट्रभक्ती’ हे शब्द चलनी नाण्यासारखे नि हत्यारासारखेही वापरले जाऊ लागले आहेत. या दोहोंच्या पूर्वसूरी म्हणता येतील, अशा ‘राष्ट्रभावना’ नि ‘राष्ट्रीय एकात्मता’ या दोन संज्ञा आता बव्हंशी लुप्त झाल्या आहेत. या बदलाला देशातील सामाजिक, धार्मिक, साहित्यिक, तांत्रिक आणि अर्थातच आर्थिक संक्रमणाला जोडून पाहता येते. त्यातून एक संगती हाती लागते. ती आणि त्यांतील आकलन वास्तवाला जोडून पाहण्याचा हा प्रयत्न.......

माणसांना विचारांपेक्षा भावनांच्या प्रवाहात तरंगत जगायला अधिक आवडते. वेगवेगळ्या भावनिक प्रवाहांचे प्रवासी होऊन राहणे त्यांना अधिक आरामाचे वाटत असावे

विवेक-विचार-विश्लेषणातून सद्यस्थितीचा आलेख मांडणे, त्यातील न्यूनांची कारणमीमांसा, त्यावर ठोस उपाय, त्यातून कृतींचा वा व्यवस्थेचा भविष्यकालीन आराखडा मांडणे म्हणजे ‘काहीच न करणे’ असा यांचा समज दिसतो. कृतीला अवास्तव महत्व देत असताना तिच्या मागे भानावर असलेला विचार हवा, हे डाव्या-उजव्या-मधल्या म्हणवणार्‍या सार्‍यांनाच ठाऊक नाही; असले तरी त्या मार्गाने जाण्याइतकी चिकाटी त्यांच्यात नाही.......

माकडांच्या निर्हेतुक कळफलक बडवण्यातूनही कधीतरी शेक्स्पिअरचे सुनीत लिहिलेही जाईल, पण ती त्या आशयाचे स्वामी म्हणता येतील?

कोणत्या दृष्टीकोनाशिवाय, भाष्याशिवाय, प्रतिमासृष्टीशिवाय, वास्तवाच्या प्रेरणेशिवाय मांडलेली ओळींची उतरंड कविता म्हणून खपवले जाण्याचा अनुभव तर नित्याचाच होता. पण एखाद्या शाळकरी मुलाने लिहिलेल्या निबंधात लिहिल्यासारखा एक परिच्छेदच एकदा कविता म्हणून खपवलेला पाहिला. त्यावर आलेले प्रतिसाद नि लाईक्स पाहून स्वत:च्या साहित्यिक समजाबाबतचा माझा न्यूनगंड आणखी बळावला.......

बातमीच्या शीर्षकात ‘डकवर्थ-लुईस’नामक चेटकीचा उल्लेख हा वाचकाने ‘क्लिक’ करावे म्हणून लावलेला सापळा असतो…

डकवर्थ-लुईस नियम नसता, इथं वेस्ट इंडिजचा दारुण पराभवच झालेला आहे. एकवेळ वेस्ट इंडिजने २२५ हून जास्त पण २५७ हून कमी धावा केल्याने ते पराभूत झाले असते तर ‘कदाचित’ हे शीर्षक देता आले असते. माझ्या मते तरीही ते चूकच ठरले असते. पण एखाद्या सामन्यात डकवर्थ-लुईस नियमाचा वापर झाला की, अशा वृत्त-जुळार्‍यांच्या जगात त्याच्या बातमीच्या शीर्षकात त्याचा उल्लेख अपरिहार्य असतो.......

‘हनुमानाचे जन्मस्थान कोणते?’ : अंजनेरी, किष्किंधा आणि कुगाव यांच्यापैकी कोणाही एका बाजूने निवाडा गेला, तर इतर दोन ठिकाणी असलेल्या भक्तांची श्रद्धा खोटी म्हणायची का?

मुळात पुराणकथांना पुरावे मानण्याची चूक आपण करत आहोत, तोवर वादंगांना तोटा नाही आणि त्यावर स्वार्थाची पोळी भाजून घेणार्‍यांनाही. सप्तचिरंजीवांपैकी एक असलेल्या त्या वज्रांगानेच प्रकट होऊन, या सार्‍यांची टाळकी आपल्या गदेने शेकून काढली, तरच कदाचित हे शहाणे होतील. कदाचित यासाठी की, आपल्या सोयीचा नसलेला दावा करणारा हा एक तोतया आहे, म्हणून त्याच्यावरही खटले भरायला कमी करणार नाहीत.......

‘कुराणा’च्या संस्कृत अनुवादाच्या निमित्ताने : भाषांना राष्ट्रवादाचे वा जातीयवादाचे हत्यार समजणे, हा मानवी मनाचा मोठा आजार आहे आणि तो फारच सार्वत्रिक आहे

प्राणिसृष्टीचा भाग म्हणून विचार केला, तर बांधीलकीपेक्षा वाळीत टाकणे अधिक आवडणारा माणूस हा एका बाजूने कळपप्रधान शेळ्यांसारखा असतो आणि त्याचवेळी आपण सिंहासारखे आहोत, इतर नरांना माझ्या कळपात जागा नाही, हे त्या कळपात सुरक्षित राहूनच तो गर्जून सांगत असतो. त्यामुळे त्याचे शौर्य हे केवळ कळपाबाहेरच्यांबाबतचा द्वेष इतकेच शिल्लक राहते. आणि ते ही शिल्लक राहावे म्हणून कळपाबाहेरचे लोकही शिल्लक राहावे लागतात.......

इतरांना शहाणपणा शिकवण्याचे, त्यांनी कसे वागावे, हे सांगण्याचे सर्व हक्क आम्ही घेत असतो. पण त्यानुसार आम्ही वागावे, असे बंधन आम्हांवर नाही!

मुस्लिमांनी संविधानाप्रमाणे वागावे असे हिंदुत्ववादी म्हणणार, पण मेंदी लावताना तोच नियम स्वत: पाळण्याचे बंधन घालून घेणार नाहीत. मुद्दा देशाचा कायदा श्रेष्ठ, धर्माचा/परंपरेचा कायदा श्रेष्ठ हा नसतोच. मुद्दा असतो तो केवळ एकमेकाला खिंडीत गाठण्याचा. त्या कुठल्याशा जाहिरातीत होते, तसे ‘भला उसकी कमीज मेरी कमीज से सफेद कैसे?’ म्हणत आपली स्वच्छ करण्याऐवजी तिच्यावरच चिखल उडवण्याचा.......

सॅटरर्नेलियापासून ख्रिसमसपर्यंत, हानुकापासून डॉंगजीपर्यंत, यूलपासून टोजीपर्यंत सर्वच सणांचा मसावि आहे बांधीलकी नि आपुलकी! (उत्तरार्ध)

इतक्या सार्‍या सणांना सोबत घेऊन येणारा डिसेंबर हा अनेक देश, वंश, धर्म, जमाती यांच्या आयुष्यात आनंद घेऊन येतो. त्यामुळे अलिकडच्या काळात निदान सार्वजनिक ठिकाणी ‘Merry Christmas’ऐवजी ‘Seasons Greetings’ अथवा ’Happy Holidays’ म्हणून अभिवादन करण्याची पद्धत रूढ होते आहे. ही काहीशी सर्वव्यापी म्हणजे सेक्युलर पद्धत आहे. भारताच्या इतिहासातही अशी अनेक उदाहरणे सापडावीत.......

डिसेंबरचा उत्तरार्ध हा केवळ ख्रिस्ती मंडळींचा वा युरपिय मंडळींचा नव्हे, तर जगभरात अनेक देश, धर्म नि वंशांच्या सणांचा काळ आहे (पूर्वार्ध)

ख्रिसमस हा डिसेंबरचा एकमेव सण तर नाहीच, पण तो पहिलाही नाही. उत्तर गोलार्धातील सेंट ल्युसिआ डे, रोमन परंपरांमधील सॅटर्नेलिआ, बहुदेवतापूजक धर्मांतील यूल, ज्यू धर्मियांचा होनेका, चीन आणि जपानमधील डॉंग-झी, इराणमधील शब-ए-याल्दा, जपानमधील टोजी, द.कोरियामध्ये ‘धाकटा नव-वर्षदिन’ म्हणजे डोंगजी हे सण याच सुमारास साजरे केले जातात.......

संपन्नतेनंतरही मनोरंजनाचा दर्जा मात्र दिवसेंदिवस गुणात्मक बाजूने अधिकाधिक गरीब होत चालला आहे...

भारतीय चॅनेल माध्यम ‘गुणवत्तावादा’कडून ‘जमाववादी’ होण्याकडे वाटचाल सुरू झाली. दर्जेदार, अभिनव कार्यक्रमापेक्षा लोकानुनयी लेखनाचे, कार्यक्रमांचे रतीब घालणे सुरू झाले. पुढे हाताचे ठसे आणि अखेर आरोपीच्या कानफटात मारून घेतलेला कबुलीजबाब या आधारे ‘सीआयडी’ या मालिकेने एक दशकांहून अधिक काळ धुमाकूळ घातला. सोकावलेले प्रेक्षकही आता आपल्याला हवे तेच दाखवायला हवे, असा आग्रह धरू लागले.......

अधेमध्ये बातम्या छापते ते ‘वृत्तपत्र’, जाहिरातींच्या अधेमध्ये बातम्या देणारी ती ‘न्यूज-चॅनेल्स’ आणि जाहिरातींच्या अधेमध्ये मनोरंजन करणारी ती ‘मनोरंजन माध्यमे’…

चॅनेल-माध्यमे ही मूर्तिमंत धंदेवाईकता आहे. कुस्त्यांची दंगल लावावी, तशा चर्चांचे फड लावून, अनेक राजकीय, सामाजिक, क्वचित बौद्धिक मंडळींमध्ये टकरीच्या सांडांप्रमाणे झुंजवून अनेक मार्गांनी त्याचे दाम ते वसूल करत असतात. याव्यतिरिक्त विशिष्ट भूमिकेला झुकते माप देण्यासाठी त्या त्या बाजूच्या मंडळींकडून थेट अथवा अप्रत्यक्ष स्वरूपात देणग्या स्वीकारतात... धंदा चोख करतात आणि ‘प्रामाणिकपणाच्या बैलाला ढोल’ म्हणतात.......

‘खपते ते विकते’ हे भांडवलशाहीतील माध्यमांचे एकमेव सूत्र आहे. ऑल इज फेअर इन (लव्ह, वॉर अँड) टीआरपी!

धंदेवाईकपणा हा एक निसरडा रस्ता (slippery slope) आहे, हे त्यांना ठाऊक नाही असे मुळीच नाही. पण टीआरपी नि त्यातून मिळणार्‍या पैशापुढे सारे काही क्षम्य आहे या मतापर्यंत ती पोचलेली आहेत. ‘All is fair in love and war’ या म्हणीला त्यांनी ‘All is fair in love, war and TRP’ असे बदलून घेतले आहे. टीआरपी हा त्यांचा ध्रुवतारा असतो. त्याच्याकडे नजर ठेवूनच ते वाटचाल करत असतात.......

‘आपले गिर्‍हाईक कोण?’ हे अचूक माहीत असणे हेच धंद्यातील आणि राजकारणातील यशाचे ‘इंगित’ असते. हातचे सोडून पळत्या पाठी न धावण्याचे ‘शहाणपण’ यश देऊन जाते!

‘आपले गिर्‍हाईक कोण?’ हे व्यावसायिकाने ओळखणे आणि त्या गटाच्या दिशेने तोंड करून व्यवसाय सुरू करणे हा यशस्वी व्यवसायाचा पाया आहे. आपले उत्पादन कुठले आहे, त्याची गरज कुणाला आहे, तो गट त्या उत्पादनविक्रीतून पुरेसा नफा मिळवून देऊ शकतो का, याचा अदमासही व्यवसायाच्या सुरुवातीलाच उत्पादकाला घ्यावा लागतो. पण केवळ व्यवसायांसाठीच हे आडाखे कामात येतात असे नव्हे. गैरव्यावसायिक क्षेत्रातही अर्थकारणाचे हे पैलू दिसतात.......

अमरत्वाची आस आणि चिरंजीवित्वाचा फास

‘महाभारत’कारांनी अश्वत्थाम्याला चिरंजीवित्वाचा शाप दिला आहे. आणि त्याच्या कपाळावर सदैव भळभळणारी जखमही ठेवून दिली आहे. त्याचबरोबर अमरत्वामधील एकाकीपण, सामाजिक तुटलेपण अधोरेखित करण्यासाठी त्याला अरण्यातले परागंदा आयुष्य दिले आहे. आणि म्हणून आयो जेव्हा ‘चिरंजीवित्वाचा शाप’ म्हणते, तेव्हा त्याची नाळ जगभरातील संस्कृतीशी, समाजांशी त्यांच्या प्रवाही असण्याशी जोडलेली असते.......

आपल्यापेक्षा गुणवत्तेने कमी असलेला एखादा ‘बोर्डचाट्या’ शोधून त्या तुलनेत आपल्या तुटपुंज्या गुणवत्तेलाच बुद्धिमत्ता म्हणून खपवण्याचा आपला प्रयत्न असतो

आपल्यासारखेच वैगुण्य इतरांमध्ये असले की, ते तितके गंभीर नाही, असे समजणे हा मानवी स्वभाव आहे. त्याहून पुढे जाऊन आपल्या वैगुण्यामागे जर मोठा जमाव, शक्य झाल्यास बहुमत, ते न जमल्यास आवाजी बहुमत उभे करून त्या वैगुण्याचे गुणात रूपांतर करता आले तर सोन्याहून पिवळे. अशा झुंडींच्या बळावर क्रौर्याला शौर्याचे नाव देता येते, हा मानवी इतिहासात असंख्य उदाहरणे असलेला अनुभव आहे.......

वेनेलोपी अत्यंत आगाऊ मुलगी आहे. तिच्या त्या आगाऊपणाच्याच मी प्रेमात पडलो... आणि अर्थातच ती ‘एक शेंडीवाली’ मुलगी असल्यामुळेही!

मला सर्वांत लक्षवेधी वाटते एक पोनीटेल, तीही पाठीमागे नाही तर डोक्याच्या वर बांधलेली छोटुकली पिल्ली. अशा पिल्लीची जी ऐट असते, त्याला तोड नाही. अशीच एक पिल्ली मला नुकतीच एका चलच्चित्रपटात सापडली. स्क्रीनवरूनच तिचा छानपैकी गालगुच्चा घेऊन टाकला. हा व्हिडिओ पाहिलात तर तुम्हाला एक आगाऊ मूल आणि उद्धट मूल यातील फरक पाहता येईल. वेनेलोपी अत्यंत आगाऊ मुलगी आहे. बिचार्‍या राल्फला प्रश्न विचारून ती भंडावून सोडते.......

वाईट रिव्ह्यू लिहिण्यासाठी पेन परजून बसलेला ईगो आपला पराभव खुल्या मनाने मान्य करतो. हे करत असताना आपली पत गमावतो, प्रामाणिकपणाची किंमत मोजतो...

‘रॅटटुई’ हा चित्रपट आपल्याकडील पंचतंत्राच्या कुळीतली कथा घेऊन आला आहे. गुणवत्ता नसून केवळ वारसा म्हणून मालकी/सत्ता हाती आलेले, गुणवत्ता असूनही हलक्या कुळातील असल्याने हक्काचे स्थान नाकारले गेलेले, त्यांना ते मिळते आहे, असे दिसताच ते हिरावून घेण्याचा आटापिटा करणारे अनुक्रमे लिंग्विनी, रेमी (उंदीर) आणि स्किनर ही तीन पात्रे मानवी प्रवृत्तींची प्रतीके आहेत. यापलीकडे चौथे महत्त्वाचे पात्र आहे अंतोन ईगो.......

‘शिकवण्या’पेक्षा ‘शिकणं’ अधिक फलदायी, आनंददायी असतं, पण तो केवळ शब्दांचा खेळ इतकंच महत्त्व आपण त्याला देतो. तो विचार वास्तवदर्शी आहे, हे समजण्यासाठी पायपरच्या नजरेनं जग पाहता यायला हवं!

वय वाढून बसलेल्या त्याच्या मागच्या पिढीला खडकामागे लपून लाटेपासून बचाव करता येतो, याची समज नव्हती, तशीच लाटांना न घाबरता अंगावर घेतलं तर भरपूर अन्न कमी श्रमात जमा करता येतं याचीही. साहजिकच पिलाच्या ‘संस्कारा’त ती असण्याचं कारण नव्हतं. खडकाआडची सुरक्षितता ही त्याच्या भीतीच्या प्रेरणेची प्रतिक्रिया म्हणून लागलेला शोध होता, तर अन्नाचा वेध घेण्याचं कौशल्य बाहेरच्या कुणाकडून त्यानं आत्मसात केलं .......

‘Away Away, we know the way’ म्हणत समुद्राला आव्हान देणारे हे पॉलिनेशियन दर्यावर्दी कोलंबसाच्याच जातकुळीचे!

रक्तातलं गगनभरारीचं वेड पूर्णत: विझवता येत नाही किंवा पिंजर्‍यात बांधून घालता येत नाही. अनेक पिढ्या रक्तात रुजलेली समुद्र वेंधण्याची आस पुढच्या पिढीमध्ये पुन्हा अंकुरते. वेड्या आजीकडून हा वारसा टोळीप्रमुखाच्या छोट्या मुलीकडे - मो’आनाकडे - संक्रमित होतो. ‘हे-हे’ नावाचा एक निर्बुद्ध कोंबडा मो’आनाचा सोबती आहे. तुम्ही-आम्ही मो’आनाचे नव्हे तर या ‘हे-हे’चेच सहोदर म्हणून अधिक शोभतो का.......

‘बाओ’ या जेमतेम तीन मिनिटांच्या चलच्चित्रपटाने मातृत्वाचा प्रवास मर्यादित अवधीमध्ये बसवून दाखवला आहे!

लेखिका-दिग्दर्शिका डोमी शी चिनी वंशाची आहे. एका मुलाखतीमध्ये डोमी म्हणते, “चिनी संस्कृतीमध्ये खाणे आणि कुटुंब यांचे अतूट नाते आहे. ही कथा काहीशी तिच्या आईचीही आहे. आणि ती बाओच्या माध्यमातून सांगणे, हे त्याअर्थी औचित्यपूर्णही आहे. डिस्नेच्या ‘पिक्सर स्टुडिओ’ज मधील पहिली स्त्री दिग्दर्शिका म्हणून डोमीने या छोट्या फिल्मद्वारा पदार्पण केले होते. या लघुपटाला २०१९मध्ये म्हणून ऑस्करने सन्मानित करण्यात आले.......

राणीचा जोडीदार

हे आज ना उद्या होणार याची मला पुरेपूर कल्पना होती. राणीचा जोडीदार हा कायम जनतेच्या, सामान्यांच्या नजरेसमोर असतो. त्यांच्या नजरेपासून स्वत:ला वाचवणे त्याला शक्यच नसते. आणि त्याचे प्रेमपात्र खमंग नि चविष्ट गॉसिपचा भाग होणार हे उघड होतेच. त्यामुळे ही बातमी राणीपर्यंत पोचल्याचे मला काहीच आश्चर्य वाटले नाही, आश्चर्य याचे वाटले की, याबद्दल जाब विचारायला तिने इतकी वर्षे वाट पाहिली.......

‘लंगोटाची उपासना’ ऊर्फ भूतकालभोग्यांची आस, आभास आणि अट्टाहास

तुमच्या आयुष्यातील प्राचीनत्वाची आस ही लंगोटासारखी असते. मग मानवी सहजीवनाच्या आदिकाळात, म्हणजे मानवी संस्कृतीच्या अर्भकावस्थेत असताना माणसाने स्वसंरक्षणार्थ काही उपाय केले, समाजधारणेसाठी, त्याच्या नियमनासाठी काही चौकटी आखून दिल्या. आज भौगोलिक, सामाजिक, आर्थिक रचनेत आमूलाग्र बदल होऊनही, वैज्ञानिक आणि तांत्रिक प्रगतीचा वेग कल्पनातीत वाढल्यानंतरही त्याच वापरत राहणार या अट्टाहासाला काय अर्थ आहे?.......

डिजिटल माध्यमांनी अनेक पर्याय निर्माण केले आहेत. त्यांचा वापर करून कलाकार आपल्या कलेला प्रेक्षक अथवा श्रोते आणि अर्थप्राप्तीचा स्रोत निर्माण करू शकतो!

कलाकारांनी आपल्या मानसिक चौकटीतून, बंदिस्त विचारातून बाहेर यायची तयारी ठेवायला हवी. केवळ वैयक्तिक कलेला नवे माध्यम अशा दृष्टीने न पाहता, नव्या माध्यमाच्या नव्या संधींकडेही लक्ष द्यायला हवे. ते कारोलिनप्रमाणे अथवा टेलर डेव्हिसप्रमाणे नवी व्यासपीठे शोधून आपली कला रसिकांपर्यंत पोचवू शकतील. पण तालवाद्यांना निव्वळ माध्यम नव्हे तर सादरीकरणाचेच नवे आयाम शोधावे लागणार आहेत.......

सामूहिक नेतृत्वाची ‘पिपाणी’ आणि त्रात्याचा ‘शंख’!

अनेक ज्येष्ठांनी लिहिलेल्या पत्रांत पुन्हा एकवार ‘सामूहिक नेतृत्वा’ची पिपाणी वाजवण्यात आली आहे. थोडक्यात राहुल गांधींनी सेनापती होऊन युद्ध करावे. त्यातून सत्ता हाती आलीच तर त्यांनी दूर व्हावे नि मग आम्ही ‘अनुभवी’ लोकांचे मंडळ निर्णयप्रक्रिया ताब्यात घेईल असा याचा अर्थ आहे. काँग्रेसच्या राजकारणाचे स्वरूप आता केवळ दरबारी, गढीवरचे उरले आहे याचे हे मूर्तीमंत उदाहरण आहे.......

राजकारणातील ‘सोबतीच्या करारा’ची निश्चित ‘एक्स्पायरी डेट’ नसली, तरी ती आपल्या सोयीनुसार ‘एक्स्पायर’ व्हावी, ही इच्छा सर्वच जोडीदारांची असते!

युती-आघाड्यांचे राजकारण हे सत्तासमतोलाच्या, पक्षवाढीच्या आणि नेत्यांच्या नेतृत्वाचे बस्तान बसणे, या विविध कारणांभोवती फिरत असते. तिथे सत्तासंपादन हेच प्रमुख उद्दिष्ट असते. राजकीय अस्तित्व टिकले तरच विचारांची रुजवणूक करण्यास भूमी मिळते, हे बहुतेक राजकीय पक्षांना ठाऊक असते. त्या सत्तेसाठी विजोड आघाड्यांच्या तडजोडी केल्या जातात, त्यातून विरोधकांबरोबरच सोबत्यावरही कुरघोडी करण्याचा प्रयत्न केला जातो.......

एका किंग-स्लेअरची गोष्ट – एक राजकीय रूपककथा

जेव्हा नवा पाटील दुसर्‍यांदा सरपंच म्हणून निवडून आला, तेव्हा हा तेजतर्रार तरुण भडकून जुन्या पाटलाकडे गेला नि नव्या पाटलाला सरपंचपद बहाल केल्याबद्दल शिव्यांची लाखोली वाहू लागला. ‘तू मेल्याशिवाय ही पाटीलकीची व्यवस्था नाहीशी होणार नाही’ म्हणू लागला. नव्या पाटलानं सारं ऐकून त्याला गूळपाणी देऊन शांत केलं नि परत लावून दिलं.......

विकीपीडियाची संकल्पना उत्तम असली तरी त्याचा वापर ‘अज्ञाना’ला ‘ज्ञाना’च्या पंगतीत बसवण्यासाठीच करतो आपण!

सर्व उत्तम शोधांची/पर्यायांची एकतर आपण स्वार्थासाठी वाट लावतो किंवा कुठल्या मसण्या जुन्या ग्रंथाचे नाव सांगून त्यात हे आम्ही आधीच शोधले होते म्हणून त्यावर ‘मेड इन इंडिया’चे लेबल लावून ‘जितं मया’चा शड्डू ठोकतो. निर्मिती बुद्धीचे नि कष्टाचे काम आहे. त्यापेक्षा आयते आपले लेबल लावणे सोपे असते.......

राजकीय मिथकांची निर्मिती आणि संघर्ष

मिथके उभी करण्याबरोबरच विरोधकांच्या मिथकांचा ध्वंस करणे हाही युद्धाचा भाग असतो. त्यातून त्या प्रतीकांच्या तथाकथित ताकदीबाबत त्याच्या अनुयायांमध्ये संभ्रम आणि दहशत निर्माण करता येते, त्यांना खच्ची करत नेता येते. समोरच्याकडे बंदूक असली तरी ती चालवणारे हात जेव्हा संभ्रमाने कंपित होतात, तेव्हा आपल्या विजयाची शक्यता वाढत असते. अनेकांना खरं तर मिथकांची, प्रतीकांची, खोट्या त्रात्यांच्या निर्मितीची गरज नसते.......

© 2024 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.