स्वतःला ठामपणे प्रस्थापित करत स्वतःची ओळख निर्माण करणाऱ्या कथा

प्रणव सखदेव हे नाव खूप जणांकडून ऐकलं होतं. मराठीतला नव्या दमाचा, नवे काही प्रयोग करणारा लेखक म्हणून. त्यामुळे उत्सुकता होती. त्यातूनच ‘मी निळ्या दाताची दंतकथा’ हा कथासंग्रह वाचायला घेतला. माझ्या मते कथासंग्रह हा प्रवासात वाचायला सोपा प्रकार. म्हणजे तुम्ही एक कथा वाचून, त्यातून बाहेर पडून दुसरी कथा परत वाचू शकता. कादंबरीतून असं लगेच बाहेर पडता येत नाही. कादंबरी निवांत पचवायची असते, त्यावर विचार करायचा असतो. रवंथ करतात तसं! त्यामुळे मी हा कथासंग्रह एका प्रवासात वाचायला घेतला. पूर्ण प्रवासात या निळ्या दातानं मला उत्तम साथ दिली.

जेव्हा मी ‘निळ्या दाताची दंतकथा’ वाचायला घेतला, तेव्हा प्रणव सखदेव या व्यक्तीबद्दलची माझी पाटी पूर्ण कोरी होती. याचा मला वाचताना अर्थातच फायदा झाला. नऊ कथा असलेल्या या संग्रहात प्रत्येक गोष्ट वेगळ्या पद्धतीची आहे. प्रत्येक विषय वेगळा, त्यातली वातावरण निर्मिती वेगळी आहे. प्रणव खूप छान आजचे संदर्भ, आजचे विषय घेत कथा रंगवतो. लेखन आजच्या काळातलं असलं तरीही त्यात अति इंग्रजीचा वापर नाही. आजीच्या गोष्टी जशा एकातून दुसरी हलकेच फुलत येते, तशाच आहेत प्रणवच्या गोष्टी. म्हणजे वाचताना आपण काही आडाखे बांधत असतो, पण त्यापेक्षा काहीतरी वेगळंच समोर येतं आणि आपण अवाक होतो. 

‘हा खेळ आयडेंटिटी थेफ्टचा’ ही या संग्रहातली पहिली कथा. नावावरून अंदाज बांधता येतो, कथेत काय असेल याचा. आणि कथा त्याच मार्गानं जाते. आपला आडाखा चुकत नाही. आजच्या काळात कोणतीच गोष्ट लपून राहत नाही, तिथं आपली ओळख तरी कशी शाबूत राहील? पण मुळात प्रश्न आहे आपली ओळख म्हणजे काय? फोन नंबर, नाव, पत्ता, बँकेची माहिती, आवडीनिवडी सगळंच एका चुटकीसरशी उपलब्ध होऊ शकतं. त्यामुळे जर आपली ओळखही चोरली गेली तर त्यात नवीन काय आहे? भविष्यात होऊ घातलेल्या या वास्तवावर प्रणवनं ‘आजच’ लिहिलं आहे. 

‘पंख असलेल्या माणसाची गोष्ट’ ही गोष्ट सायफाय किंवा मिथक म्हणावी असा मला प्रश्न पडला. देव, दानव यांच्याबद्दलच्या आपल्या धारणांचा नव्यानं विचार करायला लावते ही गोष्ट. ‘कतरा कतरा जिते हैं लोग’ मात्र इतर कथांपेक्षा वेगळी आहे. म्हणजे कौटुंबिक कथेसारखी, पण तरीही स्वतःचं वेगळेपण दाखवणारी. 

‘शे उ वा ची अखेरची गोष्ट’ म्हणजे जणू आपल्यालाच कोणीतरी भविष्याचा आरसा दाखवत आहे अशी आहे. शेवटच्या उरलेल्या वाघाची ही  गोष्ट, पण शेवटच्या उरलेल्या कोणत्याही प्राण्याची. त्यात प्रामाणिक माणूस, विचारी माणसू अशा दुर्मीळ होत चाललेल्या प्राण्यांची गोष्ट म्हणूनसुद्धा सांगता येईल. 

यातल्या इतर कथांचा उल्लेख किंवा त्याबद्दल लिहिलं नाही याचं साधं कारण म्हणजे त्या मला तितक्याशा भावल्या नाही.

संग्रहाचं नाव असलेली ‘निळ्या दाताची दंतकथा’ ही कथा मला सगळ्यात जास्त आवडली आणि बराच काळ डोक्यात घुमत राहिली. ही कथा मला खरं तर लघुघु कादंबरी वाटते (लघु कादंबरी किंवा दीर्घ कथा ६०-७० पानांची तरी असते, पण ही कथा २७ पानांची आहे म्हणून लघुघु कादंबरी. या कथेचा आवाका खूप मोठा आहे.). हिटलरच्या जर्मनीपासून सुरू होणारी ही गोष्ट थेट आपल्या दारापर्यंत कधी येऊन पोहोचते कळत नाही. मुळात जागतिकीकरणानं देशादेशांमधल्या भिंती कधीच गळून पडल्या आहेत. एका देशाच्या अस्थिरतेचे परिणाम फक्त त्या देशापुरते उरलेले नाहीत. ते शेजारच्याच नव्हे तर जगाच्या दुसऱ्या कोपऱ्यात असणाऱ्या देशावरही होऊ लागले आहेत. त्यामुळे ‘निळ्या दातांची दंतकथा’ ही फक्त दंतकथा राहत नाही. (इथं दंतकथेवर श्लेष केला आहे. दाताची कथा आणि ज्या गोष्टीचं मूळ माहीत नाही, पण तरीही खरी वाटते ती कथा.). 

प्रणवच्या गोष्टी त्यामुळेच मला फक्त एका वर्गासाठीच्या, एखाद्या काळासाठीच्या वाटल्या नाहीत. त्या ही सगळी परिमाणं ओलांडून स्वतःला ठामपणे प्रस्थापित करत स्वतःची ओळख निर्माण करतात.  

ज्या दिवशी मी पहिल्यांदा या कथा वाचत होते, तेव्हाच मी एका स्त्री लेखिकांच्या परिसंवादाला गेले होते. त्यातल्या इंग्रजीमधून लिहिणाऱ्या काही लेखिकांचा अभ्यास, मतं बघून मला हसूच आलं. आणि त्याच वेळी हेही जाणवलं की, प्रादेशिक भाषांमध्ये खूप दर्जेदार साहित्य लिहिलं जात आहे. वेगळा विचार करण्याचं आणि ते मांडण्याचं स्वातंत्र्य, धाडस या भाषांमध्ये आहे. पण दुर्दैवानं ते जास्त लोकांपर्यंत पोहोचत नाही. त्यामुळे हे समृद्ध साहित्य अनुवादित झालं नाही तर फक्त एकाच भाषेत अडकून पडतं. 

प्रणव जसा इतर भाषांमधलं साहित्य अनुवाद करून मराठीत आणतो, तसंच त्याच्या कथा, साहित्य इतर भाषांमध्ये जावं, यासाठी त्याला शुभेच्छा.

.............................................................................................................................................

या पुस्तकाच्या ऑनलाईन खरेदीसाठी क्लिक करा -

http://www.booksnama.com/client/book_detailed_view/2523

.............................................................................................................................................

लेखिका मानसी होळेहोन्नुर या कायम वाचक आणि अधूनमधून लेखिका आहेत.

manasi.holehonnur@gmail.com

.............................................................................................................................................

Copyright www.aksharnama.com 2017. सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल.