धनगर समाजाच्या संस्कृतीची सफर घडवणारी एक दिवशीय सहल, ‘धनगरवाडा’ची!
ग्रंथनामा - आगामी
रोहन चंपानेरकर
  • धनंजय धुरगुडे यांच्या ‘माझा धनगरवाडा’ या आत्मकथनाचं मुखपृष्ट
  • Fri , 15 June 2018
  • ग्रंथनामा आगामी धनगरवाडा Majha Dhangarwada धनंजय धुरगुडे Dhananjay Dhurgude

शेळ्या-मेंढ्यांसोबत आपला कुटुंबकबिला घेऊन भटकणारी जमात म्हणजे धनगर! पाठीवर बिऱ्हाड आणि हातावर पोट घेऊन सतत एका ठिकाणाहून दुसरीकडे हिंडत राहणं, हेच ज्यांचं आयुष्य आहे, ज्यांना ‘स्थैर्य’ ही गोष्ट दुर्लभ आहे. अशांना चाकोरीतल्या सुविधा मिळणं ही अशक्यप्राय गोष्ट असते. मूलभूत गोष्टींसाठीही ज्यांचा सतत झगडाच असतो, अशा या लोकांसाठी शिक्षण ही तर चैनीची आणि न परवडणारी गोष्ट असते. पण अशातही एक बाप आपल्या मुलांनी शिकलंच पाहिजे, या जिद्दीनं प्रेरित होतो आणि अक्षरश: आव्हानांचे डोंगर पार करत मुलांना शिकवतो. हा सारा प्रवास शिकलेला आणि आता प्राध्यापक बनलेला मुलगा शब्दबद्ध करतो... ‘माझा धनगरवाडा’ या आत्मकथनातून!

रोहन प्रकाशनानं प्रसिद्ध केलेल्या आणि धनंजय धुरगुडे यांनी लिहिलेल्या ‘माझा धनगरवाडा’ या आत्मकथनाची ही थोडक्यात ओळख! धनगर समाजातल्याच एका व्यक्तीनं लिहिलेल्या या पुस्तकाचं वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची ‘ऑथेंटिसिटी’! सुरुवातीला रानोमाळ भटकत व नंतर ‘धनगरवाडा’ सोडून परक्या शहरात राहून धुरगुडे शिकले, त्याची ही गोष्ट! म्हणजेच एका अर्थी हे पुस्तक म्हणजे ‘घोंगडी ते लेखणी’ असा प्रवास आहे. मात्र हे आत्मकथन केवळ हाच प्रवास सांगून थांबत नाही. धनगर  समाज, त्यांच्या वैशिष्ट्यपूर्ण चालीरीती, संस्कृती, खास त्यांची लोकगीतं, कथा, उत्सव, धार्मिक श्रद्धा, खाद्यसंस्कृती अशा सर्व गोष्टीं ते वेध घेतं आणि म्हणूनच हे आत्मकथन म्हणजे धनगर  समाजाविषयीचा उत्तम दस्तवेज आहे, असं म्हटल्यास वावगं ठरू नये.

हे पुस्तक प्रकाशित झाल्यावर त्याला वाचकांनी उत्तम प्रतिसाद दिला. विशेषत: एका धनगर व्यक्तीनं स्वत:च्या समाजाविषयी लिहिल्यानं त्याला जी विश्वासार्हता लाभली, त्यामुळे त्याची वाचनीयता अधिक वाढली आहे, असं मत अनेक मान्यवर आणि वाचकांनीही नोंदवलं. पुस्तकाच्या निमित्तानं प्रकाशक प्रदीप चंपानेरकर, मी स्वत: आणि या पुस्तकाचं साक्षेपी संपादन केलेले टीम रोहनमधले संपादक- प्रणव सखदेव आणि अनुजा जगताप हे चौघे जण सालपे येथील धनगर जत्रेलाही आवर्जून जाऊन आलो. तिथं जाऊन त्यांची संस्कृती आम्ही जवळून अनुभवली. पुस्तकाचं मुखपृष्ठ रेखाटणारे ख्यातनाम चित्रकार चंद्रमोहन कुलकर्णी आणि प्रदीप चंपानेरकर यांनी एका धनगरवाड्याला स्वत: भेट दिली... त्यामुळे या पुस्तकाचं कव्हर आणि आतली रेखाचित्रं जिवंत झाली आहेत.

.............................................................................................................................................

‘माझा धनगरवाडा’ या पुस्तकाच्या ऑनलाईन खरेदीसाठी क्लिक करा -

https://www.booksnama.com/client/book_detailed_view/4276

.............................................................................................................................................

वाचकांचा प्रतिसाद आणि टीम रोहननं धनगरवाड्याला दिलेली प्रत्यक्ष भेट यातून एक अभिनव कल्पना पुढे आली. ती म्हणजे उत्सुक वाचकांसाठी धनगरवाड्याची एक सैर आयोजित करावी. त्यामध्ये वाचक-रसिकांना धनगर संस्कृती जवळून जाणून घेता येईल. चालीरीती, रूढीपरंपरा समजून घेता येतील. म्हणूनच रोहन प्रकाशनानं एक दिवसाची ‘धनगरवाडा’ भेट आयोजित केली आहे.

विशेष गोष्ट म्हणजे लेखक धनंजय धुरगुडे यांना महाराष्ट्र साहित्य परिषदेचा पुरस्कार नुकताच मिळाला आहे. त्यानिमित्तानं त्यांच्याशी गप्पांचा कार्यक्रम या भेटीत आयोजित केला आहे. वाईजवळच्या धोम धरणाच्या परिसरातल्या धनगरवाड्याला ही भेट देण्यात येईल. रविवार, १७ जून रोजी सकाळी ९ ते सायंकाळी ५ या वेळात ही सैर होईल. यासाठी १२५० रुपये इतकं नाममात्र शुल्क आकारण्यात येणार आहे. त्यात चहा, खाणं, जेवण व प्रवासखर्च समाविष्ट आहे.

वाचक व रसिकांना स्वत: धनगरवाड्याचे अनुभव गोळा करता यावेत, हाच त्यामागचा हेतू आहे. तसंच फोटोग्राफीची आवड असणाऱ्यांसाठीही ही एक उत्तम संधी आहे.

लेखक भेटीचा हा एक आगळावेगळा उपक्रम आहे. पुस्तकाच्या निमित्तानं असा कार्यक्रम प्रकाशन क्षेत्रात प्रथमच आयोजित केला जात असावा. 

.............................................................................................................................................

तारीख व वेळ : रविवार, १७ जून २०१८, सकाळी ९ ते सायं. ५

स्थळ : धोम धरण परिसर, कृष्णा खोरे, वाईजवळ

शुल्क : १२५० रुपये प्रत्येकी

नावनोंदणीसाठी संपर्क : ०२० - २४४८०६८६, २४४९७८२३, २४४८९१०९, ९९६०७८८८२०                       

.............................................................................................................................................

Copyright www.aksharnama.com 2017. सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल.

.............................................................................................................................................

‘अक्षरनामा’ला आर्थिक मदत करण्यासाठी क्लिक करा -

.............................................................................................................................................

Post Comment

अक्षरनामा न्यूजलेटरचे सभासद व्हा

ट्रेंडिंग लेख

सावित्रीने दाखवून दिले आहे की, खरी तपस्या मृत्यूला परतवून लावू शकते. हा एक प्रकारे ‘अमृता’ला शापच आहे...
भाजपच्या ७६ पानी ‘जाहीरनाम्या’त पंतप्रधान नरेंद्र मोदींची तब्बल ५३ छायाचित्रं आहेत. त्यामुळे हा जाहीरनामा आहे की, मोदींचा ‘छायाचित्र अल्बम’ आहे, असा प्रश्न पडतो
​​​​​​​शिरोजीची बखर : प्रकरण १७ - ‘ओपिनियन पोल्स’ वगैरे बकवास प्रकार असतो सगळा. चार-पाच टक्के ‘फ्लोटिंग व्होटर्स’ असतात, ते निवडणूक ‘डिसाइड’ करतात!
‘हे राम’ म्हणून गांधीजी फक्त एकटे कोसळले नाहीत. त्यांच्याबरोबर संपूर्ण पृथ्वीचे पृथ्वी म्हणून असणेसुद्धा ‘हे राम’ म्हणून कोसळले आहे
जर्मनीत २० हजार हत्तींचा कळप सोडण्याची धमकी एका देशाने दिली आहे, ही ‘हेडलाईन’ जगभरच्या प्रसारमाध्यमांमध्ये गाजतेय सध्या…

सदरे

सुनील तांबे
परिमल माया सुधाकर
निखिल वागळे
संजय पवार
अमोल उदगीरकर

इतर लेख

सावित्रीने दाखवून दिले आहे की, खरी तपस्या मृत्यूला परतवून लावू शकते. हा एक प्रकारे ‘अमृता’ला शापच आहे...

किणीकरांच्या स्वभावात आणि अभिव्यक्तीत एक विक्षिप्तपणा दिसतो. अमृत विकणारे म्हणजे कर्मकांडी भोंदू. हा जप करा, मृत्यू दूर राहील, ही अंगठी घाला शतायुशी व्हाल - असे सांगणारे अमृताचे कंत्राटदार. ह्या लोकांशी किणीकरांनी पैज घेतली. म्हणजे जणू काही साक्षात मृत्यूशीच पंगा घेतला. साप चावूनही सत्यवान मेला नाही. कारण सावित्रीची तपस्या. तिची खरी तपस्या हाच ह्या अमृत विकणाऱ्यांना शाप आहे.......

‘हे राम’ म्हणून गांधीजी फक्त एकटे कोसळले नाहीत. त्यांच्याबरोबर संपूर्ण पृथ्वीचे पृथ्वी म्हणून असणेसुद्धा ‘हे राम’ म्हणून कोसळले आहे

महात्मा गांधींच्या मृत्यूचे दुःख करता करता, किणीकर एकदम मानवी आयुष्यातील मृत्यूच्या अपरिहार्यतेला कवेत घेतात- ‘कापूर जळू दे, जळणे त्याचे काम’. शरीर कधीतरी एकदा पडणारच! संपून जाणे हे त्याचे मुख्य लक्षण आहे. जळून जाणे हे कापराचे काम आहे. मागे फक्त सुवास उरतो. गांधींच्या मृत्यूच्या दुःखात असताना किणीकर मानवी जीवनातील मृत्यूची अपरिहार्यता स्वीकारण्याचा प्रयत्न करतात, पण परत एकदा ते दुःखात कोसळतात.......

या स्त्रिया म्हणजे प्रदर्शनीय वस्तू. एक माणूस म्हणून जिथं त्यांना किंमत दिली जात नाही, त्यात सहभागी होण्यासाठी या स्त्रिया का धडपडत असतात, हे जाणून घेण्यासाठी मी तडफडत होते…

ज्यांनी १९७०च्या दशकाच्या अखेरीला मॉडेल म्हणून काम सुरू केलं आणि १९८०चं संपूर्ण दशकभर व १९९०च्या दशकाच्या सुरुवातीचा काही काळ, म्हणजे फॅशन इंडस्ट्रीच्या वाढीचा आलेख वाढायला सुरुवात झाली, त्या काळापर्यंत काम करत राहिल्या आहेत, त्यांना ‘पहिली पिढी’, असं म्हटलं जातं. मी जेव्हा त्यांच्या मुलाखती घेतल्या, तेव्हा त्या पस्तीस ते पंचेचाळीस या दरम्यानच्या वयोगटात होत्या. सगळ्या इंग्रजी बोलणाऱ्या.......

निर्मितीचा मार्ग हा अंधाराचा मार्ग आहे. निर्मितीच्या प्रेरणेच्या पलीकडे जाणे, हा प्रकाशाकडे जाण्याचा, शुद्ध चैतन्याकडे जाण्याचा मार्ग आहे

ही माया, हे विश्व, हे अज्ञान आहे. हा काळोख आहे. त्याच्या मागील शुद्ध चैतन्य हा प्रकाश आहे. सूर्य, उषा ही भौतिक जगातील प्रकाशाची रूपे आहेत, पण ती मायेचाच एक भाग आहेत. ह्या अर्थाने ती अंधःकारस्वरूप आहेत. निर्मिती ही मायेची स्फूर्ती आहे. त्या अर्थाने माया आणि निर्मिती ह्या एकच आहेत. उषा हे मायेचे एक रूप आहे. तिची निर्मितीशी नाळ जुळलेली असणे स्वाभाविक आहे. निर्मिती कितीही गोड वाटली, तरी तिचे रूपांतर शेवटी दुःखातच होते.......

खोट्या माहितीवर उभ्या असलेल्या सत्तेच्या डोलाऱ्याला सुरुंग लावायचा असेल, तर ‘Love Jihad and Other Fictions’ हे पुस्तक मोठ्या प्रमाणात प्रसारित झालं पाहिजे!

श्रीनिवासन जैन, मरियम अलावी आणि सुप्रिया शर्मा या तीन लेखक-पत्रकारांनी ‘Love Jihad and Other Fictions : Simple Facts to Counter Viral Falsehoods’ या पुस्तकात मुस्लिमांबद्दलचा खोटा प्रचार किती नावांनी कधी मुखवट्यांआड, तर कधी थेट केला जातो आणि त्याचे पडसाद सामाजिक-राजकीय वर्तुळात कसे उमटतात, हे अभ्यासपूर्वक, पुराव्यांनिशी दाखवून दिलं आहे........

ह्या दुनियेची रीतच उफराटी आहे. खरं तर देव माणसातच लपलेला आहे, असे अध्यात्म ओरडून ओरडून सांगते आहे. तरीही माणूस दगडाच्या मूर्तीत ‘देव’ शोधायला जातो

कोरा पाषाण मूर्तीत रूपांतरित झाला म्हणून देव कसा बनेल? स्वतःतील देव विसरायचा आणि दुसरीकडे शोधायचा, ही उफराटी रीत आहे. खरं तर अध्यात्म सांगते की, दगडामध्येसुद्धा देव आहे, पण माणसाला जसा स्वतःमधील देव प्रतीत होऊ शकतो, तसा दगडाला प्रतीत होऊ शकत नाही. ह्या अर्थाने दगड म्हणतो आहे की, मी कोरा आहे, तशी मूर्तीसुद्धा कोरी आहे.......

‘रेघ’ : या पुस्तकाच्या ‘प्रामाणिक वाचना’नंतर वर्तमानपत्रांतील बातम्यांचा प्राधान्यक्रम, त्यांतल्या जाहिरातींमधला मजकूर, तसेच सामाजिक-राजकीय-सांस्कृतिक क्षेत्रांतील घटनांसंबंधीच्या बातम्या, यांकडे अधिक सजगपणे, चिकित्सकपणे पाहण्याची सवय लागेल

मर्यादित संसाधनांच्या साहाय्याने जर डोंगरे यांच्यासारखे लेखक इतकं चांगलं, उल्लेखनीय काम करू शकत असतील, तर करोडो रुपये हाताशी असणाऱ्या माध्यमांनी किती मोठं काम केलं पाहिजे, असा विचार मनात आल्याशिवाय राहत नाही. पण शेवटी प्रश्न येतो तो बांधीलकी, प्रामाणिकपणा आणि न्यायाची चाड असण्याचा. वृत्तवाहिन्यांवर ज्या गोष्टी दाखवल्या जात, त्या विषयांवर ‘रेघ’सारख्या पुस्तकातून प्रकाशझोत टाकला जातो.......

‘होल्डिंग टाईम कॅप्टिव’ : इब्राहिम अल्काझी यांच्याविषयीचं हे पुस्तकं वाचताना त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे इतके पैलू दिसतात की, त्यांना बघावं असं वाटलं मला…

हे साधं सरळ पुस्तकं असतं, तर एव्हाना मी वाचून, चाळून कोणाच्या तरी माथी मारलं असतं, पण या पुस्तकातील छायाचित्रं मला यातल्या बाराखडीपेक्षा प्रिय आहेत... एक छायाचित्र तर मला ‘अल्काझी पर्वा’मध्ये घेऊन जातं. धर्मवीर भारती यांचं ‘अंधायुग’ दिल्लीच्या भग्न पुराने किल्लामध्ये अल्काझी यांनी सादर केलं होतं... भग्नअवशेषात ‘नाट्य’ बघणारा आता कोण आहे?.......

शब्दांना मानवी मनातील विचार पूर्णत्वाने सापडत नाहीत. मनाच्या पलीकडचे काय सापडावे?

ह्या आयुष्यात काय पूर्णत्वास जाते? सगळे अर्धेमुर्धेच राहून जाते. लिहायचे ते लिहून होत नाही. सांगायचे ते सांगून होत नाही. एवढी सगळी निराशा होते, आणि कथा संपते. पण कुणाला ती कथा ऐकण्यात रस नसतो. जीवनाची रात्र संपली तरी वेदना संपते का? तर नाही! पुन्हा एकदा जन्म सुरू होणार असतो. पुन्हा सगळी फरफट सुरू होणार असते. पुन्हा एक अर्धी कहाणी सुरू होणार असते.......

कबिरांच्या वाराणसीच्या वाहत्या वाणीच्या गंगेला जणू मराठी ओव्या-अभंगांचे घाट बांधले आहेत, असे म्हटले तरी वावगे होणार नाही...

या पुस्तकात जे निवडक दोहे आहेत, त्यांतील गूढ अर्थ जरी आपण खोलवर जाऊन बघितला, तरीसुद्धा आपल्याला कबीर अध्यात्म कशाला म्हणतात, हे समजू शकते. तो अर्थ पारंपरिक अध्यात्म परिभाषेपेक्षा खूप वेगळा आहे. कोणतीही उपाधी न करता स्वत:च्या अंतरंगात शोध घेणारी ही दिशा आहे. मराठी संतांनी जे मराठीत सांगितले, तेच कबीर फक्त हिंदीत (त्यांच्या मिश्र) भाषेत सांगत आहेत.......

© 2024 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.