नाटकाच्या पुस्तकानं प्रयोगाहून वेगळं काही साधायचं असतं, हे पुस्तक ते साधेल…
ग्रंथनामा - झलक
हिमांशू भूषण स्मार्त
  • ‘परफेक्ट मिसमॅच’ या पुस्तकाचं मुखपृष्ठ
  • Fri , 06 April 2018
  • ग्रंथनामा झलक परफेक्ट मिसमॅच Perfect Mismatch हिमांशू स्मार्त Himanshu Smart

नाटककार हिमांशू भूषण स्मार्त यांचं ‘परफेक्ट मिसमॅच’ हे नाटक नुकतंच कणकवलीच्या पंडित पब्लिकेशन्सनं पुस्तकरूपात प्रकाशित केलं आहे. या पुस्तकाला लेखकानं लिहिलेलं मनोगत...

.............................................................................................................................................

‘परफेक्ट मिसमॅच’ हे माझं पहिलं व्यावसायिक नाटक. अर्थातच नाटक लिहिताना, व्यावसायिक नाटक लिहिण्याचा संकल्प सोडला आणि नाटक लिहिलं असं झालं नाही. माझी लेखनाची प्रक्रिया इतर नाटकांसारखीच होती. हे नाटक लिहून मात्र अत्यंत झपाट्यानं झालं. एरवी पाच-सहा महिने चालणारी प्रक्रिया या नाटकावेळी केवळ तेरा दिवसांत पूर्ण झाली. त्यानंतर पहिला प्रयोग होईपर्यंत त्याचे असंख्य खर्डे झाले. उलथापालथी झाल्या. या सगळ्या प्रक्रियेच्या दरम्यान ‘व्यावसायिक प्रेक्षक’ ही संज्ञा वारंवार चर्चेत यायची. या आधीही प्रेक्षक चर्चेत असायचा, पण बराचसा अध्याहृत. आता मात्र नाटकाच्या पुनर्लेखनात त्याची छाया सतत मागे होती. ते असो.

किरण हे नाटक रंगमंचावर यावं म्हणून अचाट धडपडत होता. त्यामानानं मी झटापटी केल्या, त्या केवळ लेखनाच्या स्तरावर. किरणनं हे नाटक, त्याच्या घरी, साताऱ्यात लीनाताई आणि मंगेश दादांना वाचून दाखवलं. दोघांनाही ते खूप भावलं. लीनाताईंनी या नाटकाची निर्मितीच करायचं ठरवलं. मंगेश दादांसारखा, प्रदीर्घ काळ गुणवान आणि लोकप्रिय नाटकं देणारा दिग्दर्शक लाभणं आणि लीनाताईंसारखी मर्मज्ञ निर्माती लाभणं नाटकासाठी उत्तम संकेत होते.

किरण तर होताच. आम्ही पंधरा-सोळा वर्षं एकत्र आहोत. मराठी रंगभूमीवर वेगळ्या धाटणीची नाटकं आणणारे, सोनल प्रॉडक्शनचे नंदू कदम यांनीही नाटकाच्या निर्मितीत सहभागी होण्याचं मान्य केलं. प्राचीच्या शोधार्थ, दमछाक करणाऱ्या प्रयत्नानंतर अमृता सुभाषनी प्राची करायला होकार दिला. ही नाटकासाठी अत्यंत मोलाची गोष्ट ठरली. अमृता तालमीच्या प्रक्रियेत सहभागी झाल्यानंतर नाटक आकार घ्यायला लागलं. पात्रांची, संवादांची, प्रसंगांची विलक्षण उत्खननं सुरू झाली. फोनवरच्या दीर्घ चर्चा आरंभल्या.

अखेरीस २० डिसेंबर २०१५ ला, साताऱ्याच्या शाहू कला मंदिरात पहिला प्रयोग झाला. प्रेक्षकांचा प्रचंड प्रतिसाद मिळाला. सातारा पुन्हा एकदा माझ्या नाटकासाठी निर्णायक दुवा ठरला. प्रयोगाला ज्योती सुभाष, संदेश कुलकर्णी उपस्थित होते. ज्योतीताईंना नाटक वाचनामध्ये भावलं होतं, मला या गोष्टीचा मोठाच आधार मिळालेला. संदेश कुलकर्णींशी पुनर्लेखनादरम्यान झालेल्या चर्चांची खूप मदत झाली.

पुढे नाटकाला अनेक सन्मान लाभले. १२ पुरस्कार आणि १५ नामांकनं मिळाली. आणि प्रेक्षकांचा उदंड प्रतिसाद लाभला. जयंत पवार, रवींद्र पाथरे यांसारख्या समीक्षकांनी नाटकाच्या गुण-दोषांवर मर्मग्राही लेखन केलं. राजीव नाईक आणि सतीश आळेकर या माझ्या दोन गुरूंनी नाटक पाहून माझ्याशी दीर्घ चर्चा केली. माझ्या स्नेह्यांनी, मित्र-मैत्रिणींनी, विद्यार्थी-विद्यार्थिनींनी नाटक पाहिलं, कौतुक केलं. ज्ञात-अज्ञात प्रेक्षकांनी ईमेल्स आणि फोनवरून भरभरून प्रतिक्रिया दिल्या. कित्येक प्रेक्षकांनी नाटक अनेकदा पाहिलं. एकूण, खूप रोमहर्षक आणि आनंददायी काळ होता या नाटकाचा.

प्रदीप मुळयेंचं नेपथ्य, शीतल तळपदेंची प्रकाशयोजना, राहुल रानडेंचं संगीत, चैत्राली डोंगरेची वेशभूषा, कमल शेडगेंचं अक्षरलेखन अशी प्रगल्भ योगदानं असल्यानं, प्रयोग उजळून येणार होताच. नाटकाच्या सगळ्या सर्जक टीमचे मन:पूर्वक आभार. निर्माते नंदू कदम यांचे मन:पूर्वक आभार. माझा मित्र सुधीर देशपांडे याचे आभार. शांताराम फडतरे, श्रीकांत नलवडे आणि सुनील कारखानीस यांचेही आभार.

ज्यांच्याशी माझा प्रत्यक्ष कधीच संपर्क आला नाही त्या व्यवस्थापन टीमचे आणि तंत्रज्ञांचे आभार. किरण, लीनाताई, मंगेशदादा, अमृता यांच्याविषयी माझ्या मनात आभाराहून अधिकच्या भावना आहेत. नाटकाचं पुस्तक पंडित पब्लिकेशनकडून होतंय हा आणखी एक सुखद योग. वामन पंडितांशी माझा खूप जुना स्नेह आहे. या पुस्तकाच्या निमित्तानं तो वृद्धिंगत होतोय. त्यांना मन:पूर्वक धन्यवाद.

नाटकाच्या पुस्तकानं प्रयोगाहून वेगळं काही साधायचं असतं, त्यानं वाचनानुभवही द्यायचा असतो. हे पुस्तक ते साधेल अशी आशा बाळगतो.

शेवटी कुटुंबियांविषयी कृतज्ञता व्यक्त करतो आणि थांबतो.

.............................................................................................................................................

‘सेपिअन्स - मानवजातीचा अनोखा इतिहास’ या पुस्तकाच्या ऑनलाईन खरेदीसाठी क्लिक करा -

https://www.booksnama.com/client/book_detailed_view/4406

.............................................................................................................................................

Copyright www.aksharnama.com 2017. सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल.          

Post Comment

अक्षरनामा न्यूजलेटरचे सभासद व्हा

ट्रेंडिंग लेख

सावित्रीने दाखवून दिले आहे की, खरी तपस्या मृत्यूला परतवून लावू शकते. हा एक प्रकारे ‘अमृता’ला शापच आहे...
भाजपच्या ७६ पानी ‘जाहीरनाम्या’त पंतप्रधान नरेंद्र मोदींची तब्बल ५३ छायाचित्रं आहेत. त्यामुळे हा जाहीरनामा आहे की, मोदींचा ‘छायाचित्र अल्बम’ आहे, असा प्रश्न पडतो
​​​​​​​शिरोजीची बखर : प्रकरण १७ - ‘ओपिनियन पोल्स’ वगैरे बकवास प्रकार असतो सगळा. चार-पाच टक्के ‘फ्लोटिंग व्होटर्स’ असतात, ते निवडणूक ‘डिसाइड’ करतात!
‘हे राम’ म्हणून गांधीजी फक्त एकटे कोसळले नाहीत. त्यांच्याबरोबर संपूर्ण पृथ्वीचे पृथ्वी म्हणून असणेसुद्धा ‘हे राम’ म्हणून कोसळले आहे
जर्मनीत २० हजार हत्तींचा कळप सोडण्याची धमकी एका देशाने दिली आहे, ही ‘हेडलाईन’ जगभरच्या प्रसारमाध्यमांमध्ये गाजतेय सध्या…

सदरे

सुनील तांबे
परिमल माया सुधाकर
निखिल वागळे
संजय पवार
अमोल उदगीरकर

इतर लेख

सावित्रीने दाखवून दिले आहे की, खरी तपस्या मृत्यूला परतवून लावू शकते. हा एक प्रकारे ‘अमृता’ला शापच आहे...

किणीकरांच्या स्वभावात आणि अभिव्यक्तीत एक विक्षिप्तपणा दिसतो. अमृत विकणारे म्हणजे कर्मकांडी भोंदू. हा जप करा, मृत्यू दूर राहील, ही अंगठी घाला शतायुशी व्हाल - असे सांगणारे अमृताचे कंत्राटदार. ह्या लोकांशी किणीकरांनी पैज घेतली. म्हणजे जणू काही साक्षात मृत्यूशीच पंगा घेतला. साप चावूनही सत्यवान मेला नाही. कारण सावित्रीची तपस्या. तिची खरी तपस्या हाच ह्या अमृत विकणाऱ्यांना शाप आहे.......

‘हे राम’ म्हणून गांधीजी फक्त एकटे कोसळले नाहीत. त्यांच्याबरोबर संपूर्ण पृथ्वीचे पृथ्वी म्हणून असणेसुद्धा ‘हे राम’ म्हणून कोसळले आहे

महात्मा गांधींच्या मृत्यूचे दुःख करता करता, किणीकर एकदम मानवी आयुष्यातील मृत्यूच्या अपरिहार्यतेला कवेत घेतात- ‘कापूर जळू दे, जळणे त्याचे काम’. शरीर कधीतरी एकदा पडणारच! संपून जाणे हे त्याचे मुख्य लक्षण आहे. जळून जाणे हे कापराचे काम आहे. मागे फक्त सुवास उरतो. गांधींच्या मृत्यूच्या दुःखात असताना किणीकर मानवी जीवनातील मृत्यूची अपरिहार्यता स्वीकारण्याचा प्रयत्न करतात, पण परत एकदा ते दुःखात कोसळतात.......

या स्त्रिया म्हणजे प्रदर्शनीय वस्तू. एक माणूस म्हणून जिथं त्यांना किंमत दिली जात नाही, त्यात सहभागी होण्यासाठी या स्त्रिया का धडपडत असतात, हे जाणून घेण्यासाठी मी तडफडत होते…

ज्यांनी १९७०च्या दशकाच्या अखेरीला मॉडेल म्हणून काम सुरू केलं आणि १९८०चं संपूर्ण दशकभर व १९९०च्या दशकाच्या सुरुवातीचा काही काळ, म्हणजे फॅशन इंडस्ट्रीच्या वाढीचा आलेख वाढायला सुरुवात झाली, त्या काळापर्यंत काम करत राहिल्या आहेत, त्यांना ‘पहिली पिढी’, असं म्हटलं जातं. मी जेव्हा त्यांच्या मुलाखती घेतल्या, तेव्हा त्या पस्तीस ते पंचेचाळीस या दरम्यानच्या वयोगटात होत्या. सगळ्या इंग्रजी बोलणाऱ्या.......

निर्मितीचा मार्ग हा अंधाराचा मार्ग आहे. निर्मितीच्या प्रेरणेच्या पलीकडे जाणे, हा प्रकाशाकडे जाण्याचा, शुद्ध चैतन्याकडे जाण्याचा मार्ग आहे

ही माया, हे विश्व, हे अज्ञान आहे. हा काळोख आहे. त्याच्या मागील शुद्ध चैतन्य हा प्रकाश आहे. सूर्य, उषा ही भौतिक जगातील प्रकाशाची रूपे आहेत, पण ती मायेचाच एक भाग आहेत. ह्या अर्थाने ती अंधःकारस्वरूप आहेत. निर्मिती ही मायेची स्फूर्ती आहे. त्या अर्थाने माया आणि निर्मिती ह्या एकच आहेत. उषा हे मायेचे एक रूप आहे. तिची निर्मितीशी नाळ जुळलेली असणे स्वाभाविक आहे. निर्मिती कितीही गोड वाटली, तरी तिचे रूपांतर शेवटी दुःखातच होते.......

खोट्या माहितीवर उभ्या असलेल्या सत्तेच्या डोलाऱ्याला सुरुंग लावायचा असेल, तर ‘Love Jihad and Other Fictions’ हे पुस्तक मोठ्या प्रमाणात प्रसारित झालं पाहिजे!

श्रीनिवासन जैन, मरियम अलावी आणि सुप्रिया शर्मा या तीन लेखक-पत्रकारांनी ‘Love Jihad and Other Fictions : Simple Facts to Counter Viral Falsehoods’ या पुस्तकात मुस्लिमांबद्दलचा खोटा प्रचार किती नावांनी कधी मुखवट्यांआड, तर कधी थेट केला जातो आणि त्याचे पडसाद सामाजिक-राजकीय वर्तुळात कसे उमटतात, हे अभ्यासपूर्वक, पुराव्यांनिशी दाखवून दिलं आहे........

ह्या दुनियेची रीतच उफराटी आहे. खरं तर देव माणसातच लपलेला आहे, असे अध्यात्म ओरडून ओरडून सांगते आहे. तरीही माणूस दगडाच्या मूर्तीत ‘देव’ शोधायला जातो

कोरा पाषाण मूर्तीत रूपांतरित झाला म्हणून देव कसा बनेल? स्वतःतील देव विसरायचा आणि दुसरीकडे शोधायचा, ही उफराटी रीत आहे. खरं तर अध्यात्म सांगते की, दगडामध्येसुद्धा देव आहे, पण माणसाला जसा स्वतःमधील देव प्रतीत होऊ शकतो, तसा दगडाला प्रतीत होऊ शकत नाही. ह्या अर्थाने दगड म्हणतो आहे की, मी कोरा आहे, तशी मूर्तीसुद्धा कोरी आहे.......

‘रेघ’ : या पुस्तकाच्या ‘प्रामाणिक वाचना’नंतर वर्तमानपत्रांतील बातम्यांचा प्राधान्यक्रम, त्यांतल्या जाहिरातींमधला मजकूर, तसेच सामाजिक-राजकीय-सांस्कृतिक क्षेत्रांतील घटनांसंबंधीच्या बातम्या, यांकडे अधिक सजगपणे, चिकित्सकपणे पाहण्याची सवय लागेल

मर्यादित संसाधनांच्या साहाय्याने जर डोंगरे यांच्यासारखे लेखक इतकं चांगलं, उल्लेखनीय काम करू शकत असतील, तर करोडो रुपये हाताशी असणाऱ्या माध्यमांनी किती मोठं काम केलं पाहिजे, असा विचार मनात आल्याशिवाय राहत नाही. पण शेवटी प्रश्न येतो तो बांधीलकी, प्रामाणिकपणा आणि न्यायाची चाड असण्याचा. वृत्तवाहिन्यांवर ज्या गोष्टी दाखवल्या जात, त्या विषयांवर ‘रेघ’सारख्या पुस्तकातून प्रकाशझोत टाकला जातो.......

‘होल्डिंग टाईम कॅप्टिव’ : इब्राहिम अल्काझी यांच्याविषयीचं हे पुस्तकं वाचताना त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे इतके पैलू दिसतात की, त्यांना बघावं असं वाटलं मला…

हे साधं सरळ पुस्तकं असतं, तर एव्हाना मी वाचून, चाळून कोणाच्या तरी माथी मारलं असतं, पण या पुस्तकातील छायाचित्रं मला यातल्या बाराखडीपेक्षा प्रिय आहेत... एक छायाचित्र तर मला ‘अल्काझी पर्वा’मध्ये घेऊन जातं. धर्मवीर भारती यांचं ‘अंधायुग’ दिल्लीच्या भग्न पुराने किल्लामध्ये अल्काझी यांनी सादर केलं होतं... भग्नअवशेषात ‘नाट्य’ बघणारा आता कोण आहे?.......

शब्दांना मानवी मनातील विचार पूर्णत्वाने सापडत नाहीत. मनाच्या पलीकडचे काय सापडावे?

ह्या आयुष्यात काय पूर्णत्वास जाते? सगळे अर्धेमुर्धेच राहून जाते. लिहायचे ते लिहून होत नाही. सांगायचे ते सांगून होत नाही. एवढी सगळी निराशा होते, आणि कथा संपते. पण कुणाला ती कथा ऐकण्यात रस नसतो. जीवनाची रात्र संपली तरी वेदना संपते का? तर नाही! पुन्हा एकदा जन्म सुरू होणार असतो. पुन्हा सगळी फरफट सुरू होणार असते. पुन्हा एक अर्धी कहाणी सुरू होणार असते.......

कबिरांच्या वाराणसीच्या वाहत्या वाणीच्या गंगेला जणू मराठी ओव्या-अभंगांचे घाट बांधले आहेत, असे म्हटले तरी वावगे होणार नाही...

या पुस्तकात जे निवडक दोहे आहेत, त्यांतील गूढ अर्थ जरी आपण खोलवर जाऊन बघितला, तरीसुद्धा आपल्याला कबीर अध्यात्म कशाला म्हणतात, हे समजू शकते. तो अर्थ पारंपरिक अध्यात्म परिभाषेपेक्षा खूप वेगळा आहे. कोणतीही उपाधी न करता स्वत:च्या अंतरंगात शोध घेणारी ही दिशा आहे. मराठी संतांनी जे मराठीत सांगितले, तेच कबीर फक्त हिंदीत (त्यांच्या मिश्र) भाषेत सांगत आहेत.......

© 2024 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.